Whole business securitization

• Author: M.Murat AKTAS
• Pages: 25-64

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 25

M. Murat AKTAŞ

Özet

Ticari işletme menkul kıymetleştirmesi, menkul kıymetleştirme olarak nitelenen

bir işletme finansman sistemidir. Ticari işletme menkul kıymetleştirmesi, ilk kez Birleşik

Krallık ve onunla benzer iflas hukuku düzenlemelerine sahip ülkelerde uygulanmıştır.

Ticari işletme menkul kıymetleştirmesi en son olarak ise ABD, Japonya ve diğer ülkelerde

farklı yapılar dâhilinde u ygulanmıştır. Makalede a z bilinen ticari işletme finansmanı

yöntemi olan ticari işletme menkul kıymetleştirmesi sistemine ışık tutularak, hukuki ve

ekonomik işleyişi ele alınacak ve en son o larak ise sistemin Türk sermaye piyasası

hukukunda uygulanabilirliği hususu değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Menkul kıymetleştirme, ticari işletme, finans, sermaye

piyasası

WHOLE BUSINESS SECURITIZATION

Abstract

As an innovative financial techniqu e the whole business securitization (WBS) first

appeared in the Un ited K ingdom in the mid 1990s. The WBS later expanded to the

countries which has insolvency l egislations similar to United Kingdom. The WBS spreads

to the United States and Japan in the early 2000s which have different insolvency law

from that of the United Kingdom.

This article aims to shed a new light on little known WBS to explore new

possibilities for innovative securitization after th e global financial crisis. This article

examines mainly the market background and reasons of the WBS; the legal mechanism

and the economic value of th e WBS; differences between the traditional securitization and

the implementation possibility of the WBS, under the Turkish capital market law.

Keywords: Securitization, securitisa tion, whole business, commercial enterprise,

finance, capital mar kets

I. Giriş

Bu çalışmada, son dönemde “menkul kıymetleştirme” kavramı

dâhilindeki yeni bir finansman yöntemi olan ve bizim “ticari işletme

menkul kıymetleştirmesi” olarak adlandırdığımız “Whole Business

Securitization” (WBS) sistemi ve Türk hukukundaki uygulanabilirliği ele

alınmaktadır.

Dumlupınar Üniversitesi İİBF Öğretim Elemanı.

TİCARİ İŞLETME MENKUL KIYMETLEŞTİRMESİ

DOI: 10.21492/inuhfd.239949

M. Murat AKTAŞ

26 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

WBS’nin, menkul kıymetleştirme olarak adlandırılması, öncelikle

menkul kıymetleştirme kavramının kısaca ele alınmasını gerekli

kılmaktadır. Menkul kıymetleştirmenin tanımlanması, WBS ile yapılan

ihraçların niteliğinin tespit edilmesi bakımından da gereklidir. Menkul

kıymetleştirme kavramı ele almadan, öncelikle menkul kıymetleştirmenin

finansman yöntemleri içindeki yerine ve bu konudaki bazı

sınıflandırmalara değinilmesi yerinde olacaktır.

Dünyada menkul kıymet ihracı gerçekleştirilerek işletmelerin

finansmanının sağlanması bakımından son dönemde, tahvil ihracı gibi

geleneksel yöntemler dışındaki finansman yöntemlerinin kullanımı

artmaktadır. Ticari işletmelerin ve özellikle de ticari ortaklıkların menkul

kıymet ihracı ile finansmanı bakımından uygulanan finansal yöntemler,

bilanço içi (on-balance sheet) ve bilanço dışı (off-balance sheet) olarak iki

farklı yapıda gerçekleştirilmektedir. Bilanço içi-dışı ihraç ayrımı, menkul

kıymetlerin sahiplerinin sahip bulunduğu hakların kapsamı bakımından da

farklılığa neden olmaktadır.

Bilanço içi finansman sisteminde, geleneksel tahviller ve teminatlı

tahviller (covered bonds) gibi tahvil türevleri kullanılmaktadır. Bu sistem,

Kıta-Avrupasında egemen olan finansman yöntemi niteliğindedir. Bilanço

dışı finansman sisteminde ise genel olarak, yapılandırılmış finansman

(structured finance) ve menkul kıymetleştirme (securitization) ile menkul

kıymet ihracı gerçekleştirilmektedir.

Menkul kıymetleştirme sistemi, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

hukuku ve Anglo-Sakson hukukunun egemen olduğu ülkelerde baskın

finansman uygulamasıdır. Bu sistem, konusu olan finansal varlıklar ve

buna bağlı özellikler bakımından mortgage menkul kıymetleştirmesi

(mortgage secur itization) ve varlığa dayalı menkul kıymetleştirme (asset-

backed securitization) olarak kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Bu

sınıflandırma bakımından mortgage menkul kıymetleştirmesi (mortgage-

backed secur itization) dışındaki bütün menkul kıymetleştirmeler “varlık

menkul kıymetleştirmesi” (asset backed securitization) kapsamındadır.

Varlık menkul kıymetleştirmesi, genellikle motorlu araç kredileri,

kredi kartı alacaklarının (varlık) menkul kıymetleştirmesi şeklinde

gerçekleştirilmektedir. Varlığa dayalı menkul kıymetleştirme sonucunda

Ticari İşletme Menkul Kıymetleştirmesi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 27

ihraç edilen menkul kıymetler, varlığa dayalı menkul kıymet (Asset-

Backed Security-ABS) olarak adlandırılmaktadır

1

.

Son dönemde ortaya çıkan yeni dönem varlık menkul

kıymetleştirme örnekleri ise sigorta menkul kıymetleştirmesi

2

ve ticari

işletme menkul kıymetleştirmeleridir. Ancak, aşağıda ele alınacağı üzere

bu çalışmanın konusu olan ticari işletme menkul kıymetleştirmesinin

özellikle kaynak Birleşik Krallık (UK) bakımından teknik anlamda varlığa

dayalı menkul kıymetleştirme olması hususu tartışmalıdır.

Menkul kıymetleştirmeler bakımından yapılan bir diğer ayrım ise

ihraç için kullanılan finansal varlıkların (nakit akımlarının) hâlihazırda

mevcut alacaklar olması veya ileride doğması beklenen alacaklar

(securitization of future cash flows) olması konusundadır

3

. Bu

sınıflandırmada WBS, gelecekte doğacak alacaklardan kaynaklı nakit

akımlarının menkul kıymetleştirilmesi niteliğini haizdir

4

.

II. Menkul Kıymetleştirme (SecurItIzatIon) Kavramı

1. Kısaca Tarihi Gelişim Süreci

Menkul kıymetleştirme sisteminin özünde, bir kredinin (finansal

alacak/ varlık) bütün olarak devredilmesi ile ona katılımın sağlanması

düşüncesi yer almaktadır. Bu yöndeki ticari işlemlerin geçmişi ise

1880’lere dayanmaktadır. Münferit kredi alacağının satılmasının (devir)

bünyesindeki zorluklar, benzer alacakların toplu olarak devrine imkân

sağlayan bir finansal sistemin hukuken ortaya çıkarılmasını sağlamıştır.

1

ABS ihraçlarına ilginç bir ö rnek olarak David Bowie’nin ilk 25 albümünün gelirlerinin

1998 senesinde menkul kıymetleştirilmesi belirtilebilecektir (Bowie bonds), (Kothari, V.

: Securitization: The Financial Instrument of the Futu re, John Wiley & Sons, Singapore

2006, s. 65 (Book)).

2

Sigorta menkul kıymetleştirmesi, sigortacılıktan kaynaklanan ris kin, finansal mühendislik

olarak nitelendirilen bir süreç ile oluşturulan ve ihraç edilen menkul kıymetler (finansal

araçlar) aracılığı ile sermaye piyasalarına dağıtılması olarak tanımlanmaktadır.

Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Gorvett, R. W. : “Insurance Securitization: The

Development of a New Asset Class”, 22.05.2016 tarihinde

http://www.casact.org/pubs/dpp/dpp99/99dpp133.pdf adresinden erişildi. s. 137-147;

Mcmillian, Todd V. (2001-2002). “Securitization and the Catastrophe Bond: A

Transactional Integration of Industries through a Capacity-Enhancing Product of Risk

Management”, Connecticut Insurance Law Journal, C. 8, S.1, s.131 vd; Krieger R.

A./Tompkins, W. (1998). Analyzing Insurance Linked Securities, Goldman, Sachs &

Co., s. 3 vd.; http://www.rms.com/Reports/rkcat.pdf).

3

Fabozzi, F. J. /Kothari, Vinod . (2008). Introduction to Securitization, John Wiley

&Sons, New Jersey, s. 187.

4

Fabozzi/Kothari, s. 187 vd. .