Whether a request for conflict of judgments is a remedy to exhaust in terms of individual application? (The Review of the Judgment of the Constitutional Court)

• Author: Ufuk YESIL
• Pages: 677-719

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 677

HÜKÜM UYUŞMAZLIĞINA BAŞVURU BİREYSEL BAŞVURU

AÇISINDAN TÜKETİLMESİ GEREKEN BİR YOL MUDUR?

(Anayasa Mahkemesi Kararı İncelemesi)

Ufuk YEŞİL

Özet

2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle birlikte temel hak ve özgürlüklerinin

kamu gücü kullanılarak ihlâl edildiğini düşünen kişilere, Anayasa Mahkemesine bireysel

başvuruda bulunabilme hakkı tanınmıştır. Ancak bu hakkın kullanımı bazı şartların

varlığına bağlıdır. Bu şartlardan birisi kanunlarda öngörülmüş olan idari ve yargısal

başvuru yollarının tüketilmesidir. Farklı yargı kollarına mensup mahkemelerce verilen

kararlar arasındaki çelişki nedeniyle hakkın yerine getirilemediği durumlarda ortaya çıkan

hüküm uyuşmazlığının çözümü için Uyuşmazlık M ahkemesine başvuru da, bireysel

başvuru açısından tüketilmesi gereken yargısal yollardan birisidir ve b u yola müracaat

edilmeden yapılacak bireysel başvuru, başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle

reddedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru, Uyuşmazlık

Mahkemesi, Hüküm Uyuşmazlığı, Başvuru Yollarının Tüketilmesi

WHETHER A REQUEST FOR CONFLICT OF JUDGMENTS IS A

REMEDY TO EXHAUST IN TERMS OF INDIVIDUAL

APPLICATION?

(The Review of the Judgment of the Constitutional Court)

Abstract

With the Constitutional amendments on 2010, every person may apply to the

Constitutional Court alleging that the public power h as violated any one of his/her

fundamental rights and freedoms secured under the Constitution. However, the use of this

right depends on the existence of certain conditions. One of these conditions is the

exhaustion of all administrative and judicial remedies prescribed by law. The Conflict of

Judgment between assigned courts that belongs to different jurisdictions is one of the

compulsory judicial ways that should b e consumed in terms of individual application

before the Constitutional Court and this regards, without using this procedure of the

individual application will be rejected for non-exhaustion of remedies.

Keywords: Constitutional Court, Individual Applications, the Court of

Jurisdictional Disputes, Conflict of Judgment, Exhaustion of Domestic Remedies,

 Dr. Hakim, Uyuşmazlık Mahkemesi Genel Sekreteri, ufukyesil333@gmail.com.

DOI: 10.21492/inuhfd.388103

Ufuk YEŞİL

678 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

Giriş

Yargı ayrılığı (İdari rejim) sistemini benimseyen ülkemizde, bu

sistemin bir sonucu olarak birden fazla yargı kolu faaliyet göstermektedir.

Farklı yargı kollarına dahil mahkemelerin en az ikisi tarafından aynı konu

ve sebebe ilişkin farklı kararlar verilmesi ve bu kararların kesinleşerek

icrai nitelik kazanması mümkündür. Kararın kesinleşmesinin ardından bu

kararın uygulanmasını isteyen tarafın ilgili idari makamlara başvurusu

hâlinde, aynı konuda iki ayrı mahkemece verilmiş ve kesinleşmiş kararlar

bulunması ve kararlar arasında çelişki olması nedeniyle kararların hiçbirisi

dava konusu olaya uygulanamamakta ve bu durum mağduriyetlere neden

olmaktadır. Hak arama hürriyeti ile kanuni hâkim güvencesinin

Anayasamızda düzenlenmiş olması ve hukuk devletinin bir gereği olarak

kararlar arasındaki çelişkinin giderilip hakkın yerine getirilmesinin

sağlanması için hüküm uyuşmazlığı müessesesi getirilmiş ve bu

uyuşmazlığı çözme görevi 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin

Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanun

1

(UMK) ile Uyuşmazlık Mahkemesi

(UM)’ ne verilmiştir

2

.

Çalışmanın konusunu, bir bireysel başvuru dosyasında iddia edilen

hak ihlâlleriyle ilgili hususların hüküm uyuşmazlığı kapsamında

kalmasına rağmen, bu yola müracaat edilmeden Anayasa Mahkemesi’ne

başvurulması üzerine Mahkeme’nin, başvuru yollarının tüketilmemesi

nedeniyle başvurunun kabul edilemez olduğuna ilişkin kararının

incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışmada, hüküm uyuşmazlığının oluşma

şartları ve çözüm usulü ile başvuru yollarının tüketilmemesi kavramı

ışığında Anayasa Mahkemesi kararının değerlendirilmesine yer

verilmiştir.

I. Hüküm Uyuşmazlığı ve Çözüm Usulü

Hüküm uyuşmazlığı; UMK’nun 24 ve 25. maddelerinde

düzenlenmiş bir başvuru yolu olup, farklı yargı kollarına dâhil

mahkemelerden en az ikisi tarafından verilip kesinleşen kararlar

1

22.6.1979 tarihli ve 16674 sayılı Resmi Gazete.

2

ONAR, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. 1, 3. Bası, İsmail Akgün

Matbaası, İstanbul, 1966, s. 1859; TERCAN, Erdal, “Hüküm U yuşmazlığında

Uyuşmazlık Mahkemesince Esas Hakkında Yeni Bir Karar Verilmesi”, Uyuşmazlık

Mahkemesi Dergisi 70. Yıl Armağanı, S. 5, Ankara, 2015, s. 789-790, (“Esas

Hakkında”); YEŞİL, Ufuk, Türk Yargı Sisteminde Görev ve Hüküm

Uyuşmazlıklarının Çözüm Usulü, U yuşmazlık Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2016, s.

254-255.

Hüküm Uyuşmazlığına Başvuru Bireysel Başvuru Açısından Tüketilmesi Gereken Bir Yol mudur?

(Anayasa Mahkemesi Kararı İncelemesi)

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 679

arasındaki çelişki nedeniyle hakkın yerine getirilmesinin imkânsız olması

nedeniyle bu çelişkinin giderilmesinin UM’den istenilmesidir. Çalışmanın

bu kısmında hüküm uyuşmazlığı ve bu uyuşmazlığın çözüm usulüyle ilgili

hususlara yer verilecektir.

A. Genel Olarak

Hüküm uyuşmazlığı, UMK’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir

3

.

Madde de hüküm uyuşmazlığı ve şartlarıyla ilgili: “1 nci maddede

gösterilen yargı mercilerinden en az ikisi tarafından, görevle ilgili

olmaksızın kesin olarak verilmiş veya kesinleşmiş, birbirine uymayan

kararlar arasında hüküm uyuşmazlığının varlığının kabul edilebilmesi

için bu kararların aynı konuya ve sebebe ilişkin ve en az davacılarının

aynı olması ve kararlar arasındaki uyuşmama yüzünden hakkın yerine

getirilmesinin olanaksız bulunması gerekir. Ceza kararlarında sanığın,

fiilin ve maddi olayların aynı olması hâlinde hüküm uyuşmazlığı

varsayılır. İlgili kişi veya makam, Uyuşmazlık Mahkemesine başvurarak

hüküm uyuşmazlığının giderilmesini isteyebilir. Bu hâlde olumsuz görev

uyuşmazlığının çıkarılması ile ilgili 15 ve 16 ncı maddelerdeki usul

kuralları uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir.

Bu uyuşmazlıklarla ilgili inceleme usulünün düzenlendiği

UMK’nun 25. maddesinde de: “Hukuk alanındaki hüküm

uyuşmazlıklarında Uyuşmazlık Mahkemesi, Danıştay yargılama usulünün

bu kanuna aykırı olmayan hükümlerini uygulamak suretiyle anlaşmazlığın

esasını da karara bağlar.

Ceza alanındaki hüküm uyuşmazlıklarında Uyuşmazlık Mahkemesi,

Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun bu kanuna aykırı olmayan

hükümlerini uygular ve esasa ilişkin bir karar vermeksizin sadece o

davayı hangi ceza mahkemesinin görüp karara bağlaması gerektiğini

belirtmek suretiyle anlaşmazlığı çözer. Kazanılmış haklar saklı tutulur.

Uyuşmazlık Mahkemesi hüküm uyuşmazlıklarını dosya üzerinde

inceleyerek karara bağlar. Gerekli gördüğü hâllerde veya istek üzerine

tarafları dinleyebilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Madde metinlerinden de anlaşılacağı üzere hüküm uyuşmazlığının

oluşumu ve çözümünde hukuk ve ceza uyuşmazlığı olmak üzere ikili bir

ayrıma gidilmiş; hukuki konularda hüküm uyuşmazlığından

3

DİNÇ, M. İlhan, “Hüküm Uyuşmazlıkları ve Çözümü”, Danıştay Dergisi, S. 70-71,

Ankara, 1988, s. 6-7; YEŞİL, s. 252.