Thoughts on strict tort liability, especially on liability for abnormally dangerous activities

• Author: Basak BASOGLU
• Pages: 30-55

Başak BAŞOĞLU

30 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015

this paper, the types of tort liability in Turkish Code of Obligations sha ll

be classified and then the a rticle 71 of Turkish Code of Obligations on

abnormally danger ous activities shall be assessed.

Keywords: Torts, Strict Liability, Liability for Abnormally

Dangerous Activities

GİRİŞ

Sorumluluk hukukunun temelinde neminem laedere (hukuka aykırı

olarak kimseye zarar vermeme) ilkesi bulunmaktadır. Zira sorumluluk

hukukunun öncelikli amacı, bu ilkeye aykırı davranılarak bir başkasına

zarar verilmesi durumunda, zararın zarar görenden zarar verene

aktarılmasıdır. Bir başka deyişle, zarar gören sebep olduğu zararı

karşılamakla yükümlüdür. Ancak zarar verenin sadece bir zarara sebep

olması yeterli değildir. Ayrıca, nulla indemnitas sine culpa (kusursuz

tazminat olmaz) ilkesi gereğince zarar verenin kusuru da aranmaktadır

1

.

Bu husus, Türk Borçlar Kanununun 49. maddesinde “kusurlu ve hukuka

aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür,”

şeklinde ifade edilmiştir.

Bu kapsamda, sorumluluğunun kurulması için kural olarak, dört

temel unsur aranmaktadır. Bu unsurlar, kusur, hukuka aykırılık, zarar ve

zarar ile zarara sebep olan olay arasında uygun nedensellik bağının

bulunması şeklinde sıralanabilir. Buna karşılık, istisnai durumlarda kusur

aranmaksızın ve hatta bazen zarar veya hukuka aykırılık olmaksızın

sorumluluk söz konusu olabilecektir. Sorumluluğun kurulması için aranan

unsurları dikkate almak suretiyle Türk hukukundaki sorumluluk

düzenlemelerini “kusur sorumluluğu”, “kusursuz sorumluluk”, “gerçek

olmayan vekâletsiz iş görmeden doğan sorumluluk” ve “hukuka uygun

1

Kusur ile hukuka aykırılık unsurları birbirleri ile karıştırılmaya elverişlidirler. Ancak

belirtmek gerekir ki, hukuka aykırılık fiilin hukuka aykırı o lduğunu, k usur ise failin

hukuka aykırı davranışının kınanmasını ifade eder. Kemal Oğuzman, Turgut Öz,

Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2013, s.54).

Sözleşme Dışı Kusursuz Sorumluluk Hukuku ve Özellikle Tehlike Sorumluluğuna İlişkin Değerlendirmeler

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015 31

müdahaleden doğan sorumluluk” veya “fedakârlığın denkleştirilmesi

ilkesine dayalı sorumluluk” olarak dörde ayırmak mümkündür

2

.

I. Sözleşme Dışı Sorumluluk Türlerini Temellendiren Esaslar

Türk hukukunda haksız fiil sorumluluğu kural olarak, kusur esasına

dayanmaktadır

3

. Buna göre, bir kimse kendisinden beklenen özenli

davranışı yerine getirmediği için sebep olduğu zarardan sorumlu tutulur

4

.

Kusur esasına dayanan bu sorumluluk türü, kusur sorumluluğudur

5

. Kusur

sorumluluğu, Türk Borçlar Kanununun 49. maddesinde açık olarak

düzenlenmektedir. Bu sorumluluk türünde amaç, bireylerin özenli ve

2

Belirtmek gerekir ki, mehaz İsviçre hukukunda ve Türk hukukunda baskın olarak

sorumluluk, gerçek olmayan vekaletsiz iş görmeden doğan sorumluluk ile fedakârlığın

denkleştirilmesi ilkesine dayalı sorumluluk olmaksızın “kusur sorumluluğu” ve

“kusursuz sorumluluk (sebep sorumluluğu)” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ancak,

Türk Medeni Kanununun 730. maddesinin ikinci fıkrasında ve Türk Borçlar Kanununun

64. maddesinin 2. fıkrasında pozitif b ir temele dayanmış olması itibariyle fedakârlığın

denkleştirilmesi ilkesine dayalı sorumluluğun da bu ayrımda yer bulması gerekmektedir.

(Benzer şekilde kusur sorumluluğu, kusursuz so rumluluk ve fedakârlığın

denkleştirilmesi ilkesine dayalı sorumluluk olarak üçlü bir ayrım için b kz. Fikret Eren,

Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanun’una Göre

Hazırlanmış 14. Bası, Ankara, Yetkin Yayınları, 2012, s.493.)

3

Henri Deschenaux, Pierre Tercier, La Responsabilité Civile, 2.Bası, Bern, Stämpfli,

1982, s.79; Eren, Borçlar Hukuku, s.569; Oğuzman/ Öz, c.II, s.6; Ingeborg Schwenzer,

Schweizerisches Obligationenrecht: Allgemeiner Teil, Bern, Stämpfli, 2012, N 49.07;

Safa Reisoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, Beta, s.169; Hâluk

Tandoğan, Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Ankara, 1981,

s.1; Hâluk Tandoğan, Türk Mesuliyet Hukuku, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2010, s.89;

Pierre Tercier; Pascal Pichonnaz; Le droit des obligations, 5. édition, Zürich,

Schulthess, 2012, s.414; Selahattin Sulhi Tekinay, Sermet Akman, Hâluk Burcuoğlu,

Atilla Altop, Tekinay Borçlar Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1993, s.497, Franz

Werro, La responsabilité civile, 2. édition, Bern, Stämpfli, 2011, s.12.

4

Eren, Borçlar Hu kuku, s.493; Hüseyin Hatemi, Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku,

İstanbul, Filiz Kitabevi, 1994, § 8, N 1; Zahit İmre, “Hukuki Mesuliyetin Esası Üzerine

Bazı Düşünceler” İÜHFM Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan, cilt: 45

sayı: 1-4, İstanbul, 1979-1981, s.402-420 (403); Ahmet Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku

Genel Hükümler, 14. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2011, s.266; Oğuzman/ Öz, c.II,

s.2; Reisoğlu, a.g.e., s.174; Schwenzer, a.g.e., N 49.07; Tandoğan, Kusursuz

Sorumluluk, s.46; Werro, responsabilité civile, s.79.

5

Zarar verici davranış, belli b ir kişiye, yani süjeye bağlandığı için bu tür sorumluluğa

sübjektif sorumluluk veya dar anlamda h aksız fiil sorumluluğu da denmektedir. Bkz.

Eren, Borçlar Hukuku, s.493; Tekinay/ Akman/ Burcuoğlu, Altop, Borçlar Hukuku,

s.492.