The status of the women in the roman society

• Author: Doç. Dr. Özlem Sögütlü Erisgin
• Pages: 2-31

Doç. Dr. Özlem Söğütlü ERİŞGİN

2 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 4 Sayı:2 Yıl 2013

THE STATUS OF THE WOMEN IN THE ROMAN SOCIETY

Abstract

In Roman law, marriage is bounded by an informal agreement.

However, marriage is not a consensual contract. The principle of

monogamy was strictly maintained by every period of Roman laws. Under

the traditional Roman marriage, the woman was in manu maritii. When

the wife was in manu maritii, she would lose the right of having any

property of her own. Where the wife was in manu, the husband has legal

power over her. The woman could not serve in public life. The status of

the woman began to be questioned in the Imperial period and during this

period, women have gained significant legal independence. In

Justinianus’ Corpus Iuris, the principles of the humanistic law of

marriage were maintained.

Keywords : The women in the Roman family, The principle of

monogamy, In manu maritii, The women in the public life, The women in

the Roman Empire,

1. Roma Ailesinde Kadın

a. Hukukî Konumu

Başlangıçta bir tarım toplumu olan Roma’da, Romalılar çiftçilik

yaparak geçimlerini sağlamışlardı. Çiftçilik, ekonomik ve toplumsal

olduğu kadar, hukuksal bakış açısının da temellerini oluşturmuştur.

Çünkü, atalardan geldiğine inanılan tarımsal yaşama ilişkin gelenekler,

Roma hukuk hayatında uzun bir süre varlığını sürdürmüştür

1

. Çiftçilik

yaşamının bir gereği olarak, ailenin belli bir toprak üzerinde ve aynı evde

oturması; emeklerini aile toprağına hasretmeleri zorunluluğu, Roma

ailesinin bütün üyelerinin pater familias olarak adlandırılan aile babasının

egemenliği altında yaşaması sonucunu doğurmuştur

2

.

1

Kaser, M.: Das Römische Privatrecht (das altrömische, das vorklassische und klassische

Recht), 1. Absch., 2. Aufl., München 1971, s. 19 ve 22.

2

Üskül Engin, Z. Ö./Karaman, B.: “Roma İmparatorluğu ve Hukukunda Ailenin Toplu msal

Temelleri”, GalatasarayÜHFD (2006), C. 1, s. 262; Levy-Bruhl, H. (Çev. Hüseyin Nail): “Eski

Roma Toplumunda Kadının Konumu

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 4 Sayı:2 Yıl 2013 3

Roma ailesi (Ius Civile ailesi), aynı baba egemenliği altında

bulunma gibi hukukî bir esasa dayandığı için, evli kadının kocasının

ailesine dâhil olabilmesi, sadece onun üzerinde manus’un kurulmasıyla

sağlanabiliyordu. Evlenen kadının kocasının egemenliği altına girmesini

sağlayan işlem, conventio in manum

3

olarak adlandırılmaktadır. Bu

işlemin yapılması sonucunda, evlenen kadın üzerinde kocası, eğer koca

patria potestas altındaysa, onun pater familias'ı egemenlik hakkını elde

ederdi ve bu egemenlik manus olarak adlandırılıyordu

4

.

Üzerinde manus kurulan evli kadının; kendi ailesiyle olan agna tio

akrabalığı, akrabalarına karşı olan hak ve yükümlülükleri sona erer ve

kadın, bütün hukukî sonuçlarıyla kocasının ailesine katılırdı

5

.

Evlenen kadının iki aileye birden dâhil olamaması, tek bir aileye

dâhil olması zorunluluğunun nedenlerinden birini de Roma’nın dini

oluşturuyordu. Her ailenin kendine ait bir dini ve ibadet usulleri

bulunmaktaydı. Kadın, birbirinden bağımsız iki dine birden bağlı

kalamazdı. Kadın ya kendi atalarının dinine bağlı kalır ve ailesinden

Roma Aile Hukukunda İki Cereyan”, İÜHFM 1940, C. 6, Sa. 1, s. 147; Ayiter, K.: Roma

Hukuku Dersleri, Aile Hukuku, 2. Bası, Ankara 1963, s. 42-45.

3

Oniki Levha Kanunu’nda düzenlenen ve kadın üzerinde manus’u kuran ü ç farklı hukuksal

işlem bulunmaktadır. Usus, bir yıl süreyle kocasının evinde kalan kadının kocasının veya

onun pater familias’ı nın egemenliği altına girmesini sağlayan manus usulüydü. Bu usul klasik

hukuk döneminde ortadan kalktı. Coemptio, evlenen kadını kocasının egemenliği altına sokan

şekle bağlı işlemlerden birisidir. Bu işlemde, pa ter familias kızını sembolik bir bedel

karşılığında, hayali bir satım sözleşmesi ile müstakbel kocasına satar ve mancipa tio ile

mülkiyetini naklederdi. Confarr eatio da evlenen kadını kocasının egemenliği altına sokan

şekle bağlı işlemlerden birisidir. Bu işlem, on tanığın huzurunda, Jüppiter’e adanmış olan

bulgur çöreğinin, Jüppiter rahibi tarafından yönetilen dinsel bir törenle ve belirli sözler

söylenerek eşler arasında paylaşılması suretiyle geçekleştirilmekte idi [Pugliese, G. (Çev. Ziya

Umur): “Roma Ailesine Tarihi Bir Bakış”, İÜHFM (1956), C. 22, Sa. 1-4, s. 344-345; Rado-

Basman, T.: “Eski Roma Hukukunda Bazı Evlenme Şekilleri”, İÜHFM (1942), C. 8, Sa. 3-4,

s. 539-541; Waldstein, W./Rainer, M. J.: Römische Rechtsgeschichte, 10. neu bearbeitete

Aufl., München 2005, s. 49; Kaser, RPR I, s. 76-81].

4

Mayer-Maly, T.: Römisches Recht, zweite, erweiterte Aufl., Wien-New York 1999, s. 47-48.

5

Jörs, P./Kunkel, W./Wenger, L. (neu bearb. Honsell, H./Mayer-Ma ly, T./Selb, W.): Römisches

Recht, 4. Aufl., Berlin-Heidelberg-New York 1987, s. 396-397; Oğuzoğlu, C.: Roma Hukuku,

Ankara 1959, s. 88-89.