The Role of Civil Society in Democracy

• Author: Hayri KESER ? Selin HISIM
• Pages: 201-224

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 201

DEMOKRASİLERDE SİVİL TOPLUMUN ROLÜ

Hayri KESER

Selin HIŞIM**

Özet

Bu çalışmanın konusu, demokrasilerde sivil toplumun nasıl bir rol üstlendiğidir.

Bu çalışmada, öncelikle, d emokrasi ve sivil toplum kavramları ayrı a yrı incelenmiştir.

Sonrasında ise demokrasi ve sivil toplum ilişkisi genel olarak açıklanmış olup, özelde

ülkemiz bakımından demokrasi ve sivil toplumun gelişimi ele alınmıştır. Nihayet, çalışma

sırasında edinilen kanaatlere ‘Sonuç’ kısmında yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Demokrasi, sivil toplum, siyasal kültür, demokrasi-sivil

toplum ilişkisi.

THE ROLE OF CIVIL SOCIETY IN DEMOCRACY

Abstract

The subject of this article is “the role o f civil society in democracy”. In this article,

firstly, the concepts of democracy and civil society has separatel y been examined.

Afterwards, it explaines the relationship of civil society and democracy. In addition,

development of democracy and civil society has been discussed in terms of Turkey.

Finally, the conclusions reached in the article are presented in the part of ‘Result’ section.

Keywords: Democracy, civil society, political cult ure, the relationship between

democracy and civil society.

I. DEMOKRASİ VE SİVİL TOPLUM KAVRAMI

A. Demokrasi Kavramı

Demokrasi hemen her kitapta rastladığımız etimolojik tanımıyla,

eski Yunancada halk anlamına gelen demos ve yönetmek anlamına gelen

kratos sözlüklerinden oluşmuş demokratia, yani halkın yönetimi

anlamında kullanılmıştır

1

.

 Doç. Dr. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim

Üyesi

**İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi

1

UYGUN, Oktay; Demokrasi (Tarihsel, Siyasal ve F elsefi Boyutlar), On İki Levha

Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2014, s. 10; YILMAZ, Ejder; Hukuk Sözlüğü, Yorum

Matbaacılık-Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 1982, s. 111

Hayri KESER – Selin HIŞIM

202 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016

Demokrasi pek çok ayrıma tabi tutulmakla birlikte, genel olarak iki

ayrı anlamda kullanılmaktadır. Bu ayrım, iki demokrasi teorisinden söz

etmektedir. Normatif demokrasi teorisi, sözlük anlamından çıkılarak,

ideali yani olması gereken durumu karşılar. Bu teori bakımından

demokratik bir rejimden söz edebilmek için, halkın isteklerinin

karşılanması gereğinden söz edilebilir. Teorinin temel amacı, iktidar

biçimi olarak demokrasinin ikna ediciliğini incelemektedir

2

. Bu idealin

varlığı reddedilmemekle birlikte, demokrasiler bakımından bu idealle

tanım yapılması doğru görülmemektedir. Diğer demokrasi teorisi ise

ampirik demokrasi teorisidir. Ampirik demokrasi teorisi, normatif

demokrasi teorisinin aksine ideali değil, bu ideale yaklaşan gerçek

demokrasileri temel almaktadır. Olması gereken değil, somut durumda var

olan demokrasilere bakmaktadır. Teori, demokratik olarak ifade edilen

rejimlerin ortak özelliklerini tespit ederek, bunları ortaya koymaktadır

3

.

Demokrasi kişisel ve müşterek hürriyetlerin kamusal kurumlarca

tanınmasına dayanır. Kişisel ve müşterek hürriyetlerin, yönetenlerin

yönetilenlerce serbest seçimler aracılığıyla belirlenmemesi ve kamusal

kurumların oluşumuna, değişimine katılımın sağlanmaması durumunda

var olamayacağı düşünülmektedir

4

.

Demokrasi üzerine çalışmalarda demokrasinin başkaca birçok

ayrıma tabi tutulduğu da görülmektedir. Egemenliğin kullanılması

bakımından demokrasinin, doğrudan demokrasi, temsili demokrasi ve yarı

doğrudan demokrasi olarak farklı ifadelerinin olduğu söylenebilir.

Temelindeki amaca göre ise demokrasinin, klasik (çoğulcu) demokrasi,

çoğunlukçu (mutlak) demokrasi, marksist demokrasi, liberal demokrasi,

2

GÖZTEPE, Ece; “Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışına Karşı Çoğulcu Demokrasi

Modelleri: Normatif Düzenleme Olana kları ve Bunun Sınırlılığı Üzerine Bazı

Düşünceler”, Kamu Hukukçuları Platformu Çoğulcu Demokrasi Çoğunlukçu Demokrasi

İkilemi ve İnsan Hakları Toplantısı, Türkiye Barolar Birliği, Ankara 5-6 Haziran 2010, s.

143, Normatif demokrasi teorisinde halkın, halk tarafından, halk için yönetilmesi

şeklinde ifade edilmektedir.

3

Ampirik demokrasi teorisinin minimum şartları olarak 1. Etkin siyasal makamların

seçimle belirlenmesi 2- Seçimlerin düzenli aralıklarla tekrarlanması 3- Seçimlerin

serbest olması 4 - Birden çok siyasal partinin bulunması 5- Muhalefetin iktidar olma

şansının olması 6- Temel kamu haklarının tanınmış ve güvence altına alınmış olması

ileri sürülmektedir. GÖZLER, Kemal; Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım

Yayın Dağıtım, 17. Baskı, Bursa 2014, s. 60-61.

4

TOURAINE, Alain; Demokrasi Nedir? (Çev: Olcay Kunal), Yapı Kredi Yayınları,

İstanbul 2004, s. 54.