The Right of Self-Defense in Charter of The United Nations

• Author: Ulas KARADAG
• Pages: 171-186

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 171

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI’NA GÖRE

MEŞRU MÜDAFAA HAKKI

Ulaş KARADAĞ

Özet

Uluslararası hukukta kuvvet kullanımına dair en önemli tartışma meşru müdafaa

hakkının kullanımı ile ilgilidir. Meşru müdafaa hakkı her ne kadar Birleşmiş Milletler

Antlaşması’nın 51. Maddesinde düzenlenmişse de silahlı saldırının tanımına, önleyici

meşru müdafaa kavramına ve dolayısıyla da kuvvet kullanımı içeren somut olaylar ve

antlaşmayla düzenlenen meşru müdafaa hakkı arasındaki ilişkiye dair farklı yorumlar

getirilebilmektedir. Makale bu bağlamda 51. Maddedeki düzenlemeyi incelemeyi

amaçlamaktadır.

Anahtar K elimeler: kuvvet kullanımı, meşru müdafaa h akkı, silahlı saldırı,

önleyici meşru müdafaa, Reagan doktrini, Bush doktrini.

THE RIGHT OF SELF-DEFENSE IN CHARTER OF

THE UNITED NATIONS

Abstract

The most distinctive debate about use of force in international law is related to the

right of self-defense. Although the right of self-defence has been arrenged by Article 51 of

UN Charter, there are different approaches and interpretations regarding definiton of

armed attack, the concept of preventive self-defense and also the relationship between the

right of self-defense which included in the Charter and concrete cases which include use of

force. In this context the study aims to analyse Article 51.

Keywords: use of force, the right of self-defense, armed attack, preventive self-

defense, Reagan doctrine, Bush doctrine.

GİRİŞ

Uluslararası hukukta münferiden kuvvet kullanımına dair en önemli

tartışma meşru müdafaa hakkının kullanımına dairdir. Bu tartışmanın

içeriğini ise devletlerin BM’nin ilgili organının yetkisi olmaksızın kuvvet

kullanmalarının uluslararası hukuka uygun olup olmadığı sorusu belirler.

BM antlaşmasının kabulünden bu yana on yıllar geçmesine rağmen, sorun

tam olarak netliğe kavuşturulamadığı gibi, tartışmaların ve düzenlemenin

aksi yönündeki fikirlerin sayısının arttığı gözlemlenmektedir

1

. Özellikle

 İnönü Üniversitesi Huk. Fak. Kamu Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi

1

Sertaç Başeren, Uluslararası Hukukta Devletlerin Münferiden Kuvvet Kullanmalarının

Sınırları, Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi, 2003, s. 1.

Ulaş KARADAĞ

172 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016

uluslararası siyasi konjonktür göz önüne alınırsa, meşru müdafaa

tartışmalarının daha uzun yıllar süreceği ve bu konunun uzunca bir süre

daha güncelliğini koruyacağı rahatlıkla söylenebilir. Konuyla ilgili kritik

bir önem taşıyan silahlı saldırı kavramının, gelişen teknolojinin etkisiyle

de farklı yorumlara tabi olması meşru müdafaa olduğu iddia edilen

eylemleri bütünüyle tartışmaya açmaktadır. Güçlü devletlerin, özellikle de

ABD’nin, küresel düzeydeki siyasi amaçlarının dış siyaset eliyle

gerçekleştirilmeye çalışılması

2

kuşkusuz bu eylemlerin hukukiliği

sorununu da beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda uluslararası

hukukta, o veya bu devletin hegemonya mücadelesine eklemlenebilen bir

anlayışın karşısında adil ve gerçekten hukuki bir dönüşümün

sağlanabilmesi açısından meşru müdafaa hakkının üzerinde çalışılması

gereken bir konu olduğu rahatlıkla söylenebilir.

BM antlaşmasında yer alan açık düzenleme yapılmadan önce meşru

müdafaa, özellikle de Briand - Kellog Paktı (1928) imzalanana kadar ki

dönemde, savaş egemenlik hakları arasında yer aldığından, “varlığını

koruma”, “zorunluluk hali” gibi kavramlarla bir arada

değerlendiriliyordu

3

. Nitekim İlhan Akipek’in de belirttiği gibi “meşru

müdafaa problemi, harbin meşruiyeti problemine sıkı sıkıya bağlıdır”

4

.

Devletlerin, kuvvet kullanımına keyfi olarak başvurmak (ya da en azından

öyle görünmek) istememeleri sonucunda; varlığını koruma (self

protection, self prezervation), meşru müdafaa, zorunluluk hali, hayati

çıkarların korunması, hakların ihlali gibi iddialara dayanarak savaşa

başvurmaları ve bu hususlarda açık düzenlemelerin olmayışı, ilgili örf ve

adet hukuk kurallarını karmaşık bir hale getirmiştir

5

. Briand - Kellog Paktı

bu noktada, BM antlaşması yapılmadan önce kuvvet kullanımına dair net

bir sınırlama getirmektedir. Paktın 1. Maddesinde şöyle denmektedir:

“Yüksek Âkit taraflar milletlerarası uyuşmazlıkların çözümü için

savaşa başvurmayı red ve takbih ettiklerini ve birbirleriyle

2

Farklı bağlamlar üzerinden bu konu üzerine yoğunlaşan bir yayın için ayrıca bkz. Cihan

Aksan & Jon Bailes (Haz) Güçlünün Silahı: Amerikan Devlet Terörü Üzerine Söyleşiler,

İstanbul: Metis Yayınları, 2014.

3

Başeren, s. 22.

4

İlhan Akipek, Devletlerarası Hukuk Bakımından Meşru Müdafaanın Mahiyeti Ve Benzeri

Müesseselerden Farkı, Ankara: Son Havadis Matbaası, 1955, s. 18.

5

Başeren, s. 21.