The Results of Filing An Action in Administrative Jurisdiction Law

• Author: Gürsel KAPLAN
• Pages: 660-676

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 660-676 (2019)

Gürsel KAPLAN

660

İDARİ YARGILAMA HUKUKUNDA DAVA AÇMANIN SONUÇLARI

THE RESULTS OF FILING AN ACTION IN ADMINISTRATIVE JURISDICTION LAW

Gürsel KAPLAN*

https://doi.org/10.21492/inuhfd.630521

Makale Bilgi

Gönderilme:07/10/2019

Kabul: 08/12/2019

Özet

Medeni yargılama hukukunda olduğu gibi idari yargılama hukukunda da dava açmanın

hem maddi hukuk hem de yargılama (usul) hukuku bakımından birtakım sonuçları

vardır. Dava açılmasına bağlanan sonuçlar konusunda medeni yargılama hukuku ile

idare yargılama hu

kukunda büyük ölçüde benzerlikler bulunsa da önemli birtakım

farklılıklar da vardır. Örneğin Türk Borçlar Kanununun 154/2’nci

maddesi, zaman aşımı

süresini kesen sebepler arasında dava açılmış olmasını da saymaktadır. Bu kuralın idari

yargılama hukukunda d

a uygulanıp uygulanmayacağı tartışılabilir. Kanaatimizce bu

kuralın idari yargıda uygulanma kabiliyeti yoktur. Çünkü idari yargıda dava açma

süreleri maddi hukukla değil yargılama hukukuyla ilgilidirler. Ayrıca idari dava açma

sürelerinin hak düşürücü nite

likte olduğu kabul edilmektedir. Aynı şekilde dava

açılmasına temerrüt sonucunun bağlanıp bağlanmayacağı da tartışılabilir. Çünkü

idarenin hukuki sorumluluğu esas olarak akdi olmayan sebeplerden yani i dari işlem ve

eylemlerden kaynaklanmaktadır. Türk Borçl

ar Kanunu, sözleşme dışı ilişkilerden doğan

borçlarda borçlunun temerrüdü için herhangi bir koşul aramamıştır. Nitekim Kanunun

117’nci maddesine göre, “haksız fiilde fiilin işlendiği, sebepsiz zenginleşmede ise

zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte borçlu t

emerrüde düşmüş olur”. Borçlar Kanununun

bu hükümlerinden hareket edilecek olursa t am yargı davalarında da idarenin temerrüde

düşmesi için ihtar gerekmez ve dava açılmasına böyle bir sonuç bağlanamaz. Keza

medeni yargılama hukukunda dava açılmasına bağlana

n sonuçlardan biri olan “davayı

geri alma yasağı” kuralının idari davalarda uygulanmasının mümkün ve gerekli olup

olmadığı meselesi de tartışılabilir.

Anahtar Kelimeler

Dava Açılması,

İdari Yargılama

Usulü,

Medeni Yargılama

Usulü,

Zamanaşımının

Kesilmesi,

Borçlunun

Temerrüdü.

Article Info

Received: 07/10/2019

Accepted: 08/12/2019

Abstract

As in civil procedure law, t he administrative jurisdiction law has a number of

consequences in terms of both substantive and procedura

l law. Although the results of

filing an action have similarities in civil procedure law and administrative jurisdiction

law, t here are some important differences. For example, Article 154/2 of the Turkish

Code of Obligations states that the filing an acti

on is one of the reasons that interrupt of

the prescription. It can be discussed whether this rule will be applied in administrative

jurisdiction law. In our opinion, t his rule is not applicable in administrative jurisdiction.

Because the term of litigatio

n in administrative jurisdiction is not about material law but

about judicial law. In addition, the term of litigation in administrative jurisdiction is

deemed to be latest term. Likewise, it can also be discussed whether a default will arise

as a result o

f the fili ng an action. Because the legal responsibility of t he administration

mainly arises from non-

contractual reasons, ie administrative act and actions. The

Turkish Code of Obligations did not need any conditions for the default of the debtor in

debts arising from non-

contractual relations. As a matter of fact, Article 117 of the Law

states that “In wrongful act, the debtor shall be in default at the date of the act. In unjust

enrichment, the debtor shall be i n default at the date of enrichment.” If t h

ese provisions

of the Code of Obligations are followed, also in full-

remedy act ions, no warning is

required for the administration to default and no such result can be attributed to the filing

an action. It is also possible to discuss whether the “prohibit

ion to withdraw the case”

rule, which is one of the consequences of the proceedings in civil procedure law, is

feasible and necessary in administrative cases.

Keywords

Filing An Action,

The Administrative Trial

Procedure,

The Civil Trial

Procedure,

Interruption of

Prescription,

Default of Debtor.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriT icari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Prof. Dr., Dicle Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, İdar e Hukuku ABD. gkaplan@dicle.edu.tr

https://orcid.org/0000-0002-22 53-1318.

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 660-676 (2019)

İdari Yargılama Hukukunda Da va Açmanın Sonuçları

661

I. GİRİŞ

Kişiler idare ile aralarında ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıkların çözümü için idari başvuru

ve diğer alternatif çözüm yollarıyla istedikleri sonucu elde edememeleri üzerine son çare olarak

dava açmakta ve hâkimden hukuki himaye talep etmektedirler. Başka bir ifadeyle kişiler dava

açmakla, hukuk kurallarının kendilerine tanıdığı bir hakkın yerine getirilmediğini yahut ihlâl

edildiğini ileri sürerek hâkimden bir koruma talebinde bulunmaktadırlar. Söz konusu talebin

nasıl bir karşılık bulacağı davayı esas ya da usulden sonlandıran kararla anlaşılacaktır. Fakat

hukuk düzeni sırf dava açılmış olmasına dahi önemli birtakım sonuçlar bağlamaktadır.

Bunlardan bazıları maddi hukuk ilişkilerine, bazıları ise yargılama (usul) hukuku ilişkisi ve

durumlarına ilişkindir. Bu nedenle, davanın hangi tarihte (zamanda) açılmış olduğunun tespiti

önem arz etmektedir. Bunun için ise her şeyden önce usulüne uygun şekilde açılmış bir davanın

varlığı gerekir.

Davanın ne şekilde açılacağı ve ne zaman açılmış sayılacağı hususu yasal düzenlemelerle

ayrıntılı şekilde düzenlenmiş olduğu için bu konularda tartışma veya tereddüde neden olabilecek

bir durum pek ortaya çıkmaz. Buna karşılık davanın açılmış sayılmasının maddi hukuk ve

yargılama hukuku ilişkileri bakımından doğurduğu sonuçlar için aynı şey söylenemez. Çünkü

bunlar genellikle dolaylı ve dağınık şekilde düzenlenmiş bulunmaktadır. Aynı durum bir ölçüde

medeni yargılama hukuku için de geçerlidir. Fakat bu alanda dava açılmasına bağlanan

sonuçlardan önemli olan bazıları yasal düzenlemeye kavuşturulmuştur. Örneğin davanın ancak

davalının rızası ile geri alınabilmesi (HMK m.123), derdestlik (HMK m.114/ı) ve zamanaşımı

süresinin kesilmesi (TBK m.154/2), bunlar arasında sayılabilir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Borçlar Kanununun söz konusu hükümlerinin birer

genel hukuk kaidesi olarak kabul edilerek idari yargılama hukukunda da uygulanma kabiliyetine

sahip olup olmadığı konusu üzerinde durmakta yarar vardır.

Bu çalışmada, idari yargılama hukukunda dava açılmasının maddi hukuk ve yargılama

hukuku ilişkileri üzerinde doğurduğu sonuçları medeni yargılama hukuku ve Fransız hukuku ile

karşılaştırmalı şekilde ele alıp incelemeye çalışacağız.

II. DAVA AÇILMASI

A. Dava Açılması Hakkında Genel Bilgiler

İdari Yargılama Usulü Kanununun 3’üncü maddesine göre idari davalar, Danıştay, idare

mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

Dilekçelerin Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben

yazılması, davanın yönetimin hâkime ait olduğuna yani idari yargılama hukukuna hâkim olan

resen inceleme ilkesine işaret etmektedir1. Başka bir ifadeyle idari davalarda davacı dilekçesini

hâkime verir ve bunu yapmakla üzerine düşeni yapmış sayılır. Bundan sonrası, esas olarak

hâkime aittir2. Bu nedenledir ki idari yargılama hukukunda dava dilekçesinin davalıya tebliği

mahkemece kendiliğinden yapılmaktadır. Oysa medeni yargılama hukukunda dilekçenin

davalıya tebliği davacı tarafından sağlanır3. Çünkü medeni yargılama hukukunda dava esas

olarak taraflar arasında cereyan eder.

Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşleri İle

Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik4 uyarınca dava

dilekçesi, mahkemenin ön büro veya tevzi işiyle görevlendirilen yazı işleri personeline teslim

edilir (m.62/1).

Dava dilekçesi, rg,dava harca tabi ise harç ve posta ücreti, harca tabi değilse posta ücreti

tahsil edildikten sonra tevzi edilir ve tevzi formunun bir örneği başvuru sahibine verilir

(m.62/2).

1 LE BOT, Olivier: Contentieux administratif, 1. Baskı, Larcier, Bruxelles, 2014, s.172, dipnot: 727.

2 CHAPUS, René: Droit du contentieux administratif, 13. Baskı, Montchrestien, Paris, 2008, s.837.

3 Gerçi mülga HUMK hükümlerinden farklı olarak HMK (m.122/1) hükümlerine göre medeni yargılama hukukunda

da artık dilekçenin tebliği hâkim tarafından kendiliğinden yapılmaktadır fakat bu durum, işaret etmek istediğimiz

gerçekliğe halel getirmez. Nitekim Fr ansız hukukunda da hâlen geçerli olan bu farklılığa böyle bir anlam

yüklenmektedir. Örneğin bkz. LE BOT, s.172.

4 RG: 11.7.2015, 29413.