The Relationship Between Compulsory Service in Personel Code of Turkish Armed Forces and Prohibition of Forced to Run

• Author: Ars. Gör. Murat Bugra TAHTALI1
• Pages: 408-458

Arş. Grv. Murat Buğra TAHTALI

408 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014

The Relationship Between Compulsory Service in Personel Code of

Turkish Armed Forces and Prohibition of Forced to Run

ABSTRACT

Fundamental rights and freedoms, have been developing

continuously since past to present and it has not easy to obtain these.

While formerly, only protectionability of right of life has discussed, with

the developing of law, application area of fundamental righst and

freedoms have become more expanded as well. As a result, it has

understood that forced to run anybody in a jop he / she does not like by

threat of punishment is incompatible with the fundamental rights and

freedoms. Than, there have been some arregements about this subjeckts

both international legal documents and our constitution. However, it must

olso be considered whether the 10 years mandatory study time which is

obligatory and non – alternatively and predicted for officers and NCOs’

can be evaluated in prohibition of forced to run or not for the personal in

Turkish Army Forces who started this job and don’t want to keep on this

career becouse of any of the reason. Acording to our researchs, there are

any fail especialy about this subject both The European Court Of Human

Rigths and Turkish Constitution Court. But, with considering the case

law, which have connected to decision by these courts, in this study,

prohibition of forced to run will be handled from the point of view the

officers and petty officers.

Key Words: Prohibition of Forced To Run, Dogs, Constitution,

The European Convantion Of Human Rights, The European Court Of

Human Rigths, Turkish Armed Forces.

GİRİŞ

Zorla çalıştırma yasağı, ilk kez tam anlamıyla 29 Nolu ILO

Sözleşmesi ile hayatımıza girmiş, burada zorla çalıştırma yasağının tanımı

yapılmakla kalmamış; aynı zamanda istisnaları da sıralanmak sureti ile bu

istisnalar dışında kalan hallerin, zorla çalıştırma olduğu böylece tespit

edilmiştir. Bu sözleşmede zorla çalıştırmanın temelde dış bir faktörden

Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’nda Öngörülen Mecburi Hizmet Süresi – Zorla Çalıştırma

Yasağı İlişkisi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014 409

kaynaklanması gerektiği ve ceza tehdidinin etkisiyle kişinin istemediği bir

işte çalışması olduğu ifade edilmiştir. Devlete getirilen bu yasak, daha

sonra da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 4. maddesinde ve nihayet

1982 Anayasasının 18. maddesinde yer almıştır.

926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun 112.

maddesinde de subay ve astsubayların, bu rütbeye naspedildikleri tarihten

itibaren 10 yıl geçmedikçe istifa edemeyecekleri ve kanunda belirtilen

istisnai haller hariç; her ne şekilde olursa olsun bu süre içinde Türk Silahlı

Kuvvetleri ile ilişiği kesilenlerin, öğrencilik dönemi de dâhil, kendisine

yapılan harcamalar ve eksik kalan yılın bedelinin toplam hesabına göre

belli bir miktar parayı ödemeleri zorunluluğu getirilmiştir.

İşte, acaba Türk Silahlı Kuvvetleri’ne kendi iradesi ile girmiş,

subay veya astsubay naspedilmiş bir kişinin, belli bir süre geçtikten sonra

bu mesleğin kendine uygun olmadığına karar vermesi halinde, kendisine

yapılan masraflarla beraber ek diğer harcamaları geri ödemeyi göze alsa

dahi; kanunda görülen mecburi hizmet süresi doluncaya dek istifa etme

hakkının bulunmaması, bu kişinin zorla çalıştırılması anlamına

gelebilecek midir? Bu problematiki inceleyen çalışmamız, iki bölümden

oluşacaktır.

İlk bölümde zorla çalıştırma yasağı kavramının ne olduğu

açıklanacak, kendisiyle yakın anlamda kullanılan ancak bazı ince

farklılıklar taşıdığı diğer kavramlardan hangi yönleri ile farklı olduğu

mahkeme kararları ve mevzuat yorumlarıyla açıklanmaya gayret edilecek;

nihayet kronolojik bir sistematik takip edilerek, zorla çalıştırma yasağının

tarihi olarak hangi aşamalardan geçerek bu günkü halini aldığı

incelenecektir.

Çalışmamızın ikinci bölümünde ise; ilk kısımda ortaya

koyduğumuz yasağa ilişkin koşulların, Türk Silahlı Kuvvetleri Personel

Kanunu m. 112 bakımından geçerli olup olmadığı araştırılacaktır.

Arş. Grv. Murat Buğra TAHTALI

410 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014

I. “ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI” KAVRAMI, BENZER

KAVRAMLARDAN FARKLARI VE TARİHÇESİ

A) ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI KAVRAMI

Zorla çalıştırma yasağı, gerek Anayasamızda, gerekse Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi’nde ( AİHS ) yer almasına rağmen, her iki belgede de

bu kavramın tanımına yer verilmemiş, bu konudaki tek tanımlama, başka

bir uluslararası belgenin, Uluslararası Çalışma Örgütü ( ILO )

2

tarafından

kabul edilen 29 No’lu sözleşmenin 2. maddesinde “Herhangi bir kişinin

ceza tehdidi altında ve bu kişinin tam isteği olmadan mecbur edildiği tüm

iş veya hizmetler”

3

şeklinde yapılmıştır. Buradaki “ve” ibaresi dolayısıyla;

bir çalıştırma fiilinin zorla çalıştırma kapsamında değerlendirilebilmesi

için; hem çalıştırılan kişinin bu işi bırakması halinde bir ceza tehdidiyle

karşı karşıya kalması, hem de kişinin bu işi isteyerek yapmaması

şartlarının her ikisinin de bir arada bulunması gerekmektedir.

ILO Sözleşmelerinin 2. maddesinde “Zorla Çalıştırma Yasağı”

sadece tanımlanmakla kalmamış, aynı zamanda her iki şartı sağlamakla

beraber hangi hallerin bu yasak kapsamında sayılamayacağı da ifade

edilmiştir. Buna göre;

 Mecburi askerlik hizmeti hakkındaki kanunlar gereğince

mecbur tutulan ve sadece askeri bir mahiyet taşıyan işlere

hasredilen bir çalışma veya hizmet;

 Bizzat kendi kendini yöneten bir memleketin

vatandaşlarının olağan kamu hizmeti yükümlülüklerinin bir

parçasını teşkil eden bir iş veya hizmet,

 Çalışma veya hizmetin bir kamu makamının nezaret ve

kontrolü altında icra edilmesi ve söz konusu ferdin özel

2

Türkçeye “Uluslararası Çalışma Örgütü” olarak çevrilen bu kuruluşun orijinal adı

“İnternationalLabourOrganization” şeklinde olup gerek ülkemizde gerekse dünyada bu

kuruluşun kısaltması ILO olarak kabul edilmekte, uluslararası bir kuruluş olan bu

örgütün üye devletlerle yaptığı sözleşmelere ise “ILO Sözleşmeleri” denmektedir.

Çalışmamızda da, orijinal adına sadık kalınarak; ilgili bölü mlerde bu sözleşmelerden

bahsedilirken, ILO Sözleşmeleri deyimi kullanılacaktır.

3

Bu tanım için bkz.

http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/about/ilo_29.htm, E.T. 30.01.2014.