The relationship between actio pauliana and the actions dedicated to the protection of creditors of heirs

• Author: Yrd. Doç. Dr. Idil TUNCER KAZANCI, Yrd. Doç. Dr. Bahar ÖCAL APAYDIN
• Pages: 776-807

Yrd. Doç. Dr. İdil TUNCER KAZANCI – Yrd. Doç. Dr. Bahar ÖCAL APAYDIN

776 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

THE RELATIONSHIP BETWEEN ACTIO PAULIANA AND THE

ACTIONS DEDICATED TO THE PROTECTION OF CREDITORS

OF HEIRS

ABSTRACT

In order to provide protection for creditors of heirs, two important

actions are regulated by the Turkish Civil Code. The first is to provide an

opportunity for the creditors of the heir or the bankruptcy administration

to bring the action of reduction in such cases that the heir, who has a

reserved portion of inheritance, has abstained from bringing the action of

reduction on his/her behalf. The second is to grant an action for the

annulment of renunciation of inheritance to the creditors of the heir who

has refused the inheritance and the bankruptcy administration in event of

his/her bankruptcy. In both cases the heir has voluntarily deprived

himself/herself of a value which is supposed to add to his/her own assets.

Also the heir who renounces gratuitously of his/her inheritance voluntarily

waives the right to his/her expectant and potential inheritance. However,

there is no action in the Civil Code dedicated to the protection of creditors

of the heir who renounces gratuitously of his/her inheritance. The

objective of the actio Paulina, which is regulated in the Code of

Execution and Bankruptcy, generally is to protect creditors from the

fraudulent conduct of debtors. The aim of this article is firstly to compare

the actio Paulina with the actions dedicated to the protection of creditors

of heirs in the Civil Code. Thereafter it will explore the possibility of

bringing the a ctio Pa ulina by creditors of the heir who has renounced the

inheritance gratuitously.

Keywords: Creditors of heirs, administration of bankruptcy, action

for reduction, action for the annulment of renunciation of inheritance,

actio paulia na

I. Giriş

Medeni Kanunumuzda benimsenen temel ilke, mirasın açılması ile

birlikte yasal ve atanmış mirasçıların kendiliğinden ve bir kül halinde

mirası kazanmalarıdır. Bu ilkenin bir sonucu olarak, mirasbırakanın

Mirasçıların Alacaklılarını Koruyan Davalar ile Tasarrufun İptali Davası İlişkisi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015 777

ölümü ile mirasbırakanın malvarlığını oluşturan haklar ve borçların tümü

başkaca bir işleme gerek olmaksızın (ipso iur e) yasal ve atanmış

mirasçılara geçer. Dolayısıyla onların malvarlığına dâhil olur. Ancak bu

kural mutlak değildir. Örneğin; mirasçı, henüz mirasbırakan hayatta iken

muhtemel ve müstakbel miras hakkının tamamından hiçbir karşılık

almadan feragat edebilir ya da mirasbırakanın ölümünden sonra mirası

reddedebilir. Her iki halde de mirasçının olumlu bir davranışının sonucu

olarak, mirasbırakanın malvarlığını oluşturan değerler, mirasçının

malvarlığına eklenmez. Diğer yandan saklı paylı bir mirasçı, saklı payını

ihlal eden tasarruflar aleyhine tenkis davası açmayarak, söz konusu

tasarrufların oluşturduğu değerlerin kendi malvarlığına katılmasına engel

olabilir. Burada da mirasçı, olumsuz davranışı ile malvarlığındaki artışı

engellemiş olmaktadır. Verilen örneklerde, mirasçı alacaklılarına zarar

vermek amacıyla hareket etmişse, hakkaniyete aykırı bir durum ortaya

çıkar. Bu aykırılığı gidermek adına Medeni Kanunumuz, mirasçıların

alacaklılarına ve iflas idaresine iki önemli dava olanağı getirmiştir.

Bunlardan ilki, TMK m. 562’de düzenlenen tenkis davası açmamış olan

saklı paylı mirasçının alacaklıları veya iflas idaresinin tenkis davası açma

imkânıdır. Diğeri ise TMK m. 617’de hükme bağlanan mirası reddeden

mirasçının alacaklıları ya da iflas idaresinin reddin iptali davası açma

olanağıdır. Ancak yasada bir karşılık almadan miras hakkının

tamamından feragat etmiş olan mirasçının alacaklılarını korumak

amacıyla getirilmiş açık bir düzenleme bulunmamaktadır.

İİK m. 278 ve devamı maddelerinde düzenlenen tasarrufun iptali

davası da alacaklıya, hakkında aciz vesikası düzenlenen borçlusunun hileli

davranışlarına karşı koruma sağlar. Hem küllî hem de cüz’î icra

takiplerinde uygulama alanı bulabilen tasarrufun iptali davası, borçlunun

malvarlığını alacaklıları lehine koruyucu bir fonksiyon gösterir.

Tasarrufun iptali davası borçlunun malvarlığını azaltan veya alacaklının

cebri icra imkânını kısıtlayan işlemlerin maddi hukuk bakımından

hükümsüzlüğü ile sonuçlanmaz; bu dava neticesinde işlem ile malvarlığını

edinen üçüncü kişiye cebri icraya katlanma yükümlülüğü getirilmektedir.

Farklı bir ifade ile tasarrufun iptali davası neticesinde, alacaklı, sanki o

Yrd. Doç. Dr. İdil TUNCER KAZANCI – Yrd. Doç. Dr. Bahar ÖCAL APAYDIN

778 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

malvarlığı değeri borçlunun malvarlığından hiç çıkmamış gibi cebri icra

işlemine devam etme imkânı kazanır.

Hem tasarrufun iptali davası hem de saklı paylı mirasçının

alacaklılarının veya iflas idaresinin açabileceği tenkis davası ve mirası

reddetmiş mirasçının alacaklılarının ya da iflas idaresinin açabileceği

reddin iptal davası, mirasçı ile mirasbırakanın ilişkisine göre üçüncü kişi

durumunda olan alacaklıları koruma fonksiyonu taşır.

O nedenle çalışmamız mirasçının kendi iradesi ile miras hakkından

mahrum olduğu ya da dava açmaktan kaçındığı haller ile sınırlandırılarak,

öncelikle tenkis davası açmamış olan saklı paylı mirasçının alacaklıları

veya iflas idaresinin tenkis davası açma imkânı (TMK m. 562) ile mirası

reddeden mirasçının alacaklıları ya da iflas idaresinin reddin iptali davası

açma olanağı, İcra İflas Kanunumuz kapsamında öngörülen tasarrufun

iptali davası ile karşılaştırılmalı olarak incelenecektir. Ardından ivazsız

mirastan feragat sözleşmesi yapmış mirasçının alacaklılarının durumu ele

alınacaktır.

II. TMK m. 562 Kapsamında Alacaklılar ve İflas İdaresinin

Tenkis Davası Açma Hakkı ve Tasarrufun İptali Davası ile

Karşılaştırılması

A. TMK m. 562 Kapsamında Alacaklılar ve İflas İdaresi

Yönünden Tenkis Davası Açma Hakkı

1. Davanın Genel Özellikleri

Tenkis davası, kural olarak, saklı paylı mirasçıların mirasbırakanın

tasarruf oranını aşan kazandırmalarının bu oranda etkisizleştirilmesini

talep ettikleri yenilik doğuran bir davadır

1

. Saklı payı ihlal edildiği halde

1

Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Miras Hukuku, İstanbul 1978, s. 411; 21. Oğuzman,

Kemal: Miras Hukuku, İstanbul 1995, s. 246; Steinauer, Paul –Henri: Le Droit des

Successions, Bern 2006, s. 381; İmre, Zahit/Erman, Hasan: Miras Hukuku, İstanbul

2013, s. 261;Dural, Mustafa/Öz,Turgut: Türk Özel Hukuku, C. IV: Miras Hukuku,

İstanbul 2013, s. 276; Hatemi, Hüseyin: Miras Hukuku, İstanbul 2014, s. 47; Serozan,

Rona/Engin, Baki İlkay: Miras Hukuku, Ankara 2014, s. 258;İnan, Ali Naim/ Ertaş,

Şeref/ Albaş, Hakan: Türk Medeni Hukuku: Miras Hukuku, İzmir 2012, s. 377; Öztan,

Bilge: Miras Hukuku, Ankara 2012, s. 110; Kılıçoğlu, M. Ahmet: Miras Hukuku,

Ankara 2012, s. 229; Antalya, Gökhan: Miras Hukuku, İstanbul 2009, s. 305.