The Pledgor's Authority to Dispose the Pledged Chattel and Its Consequences in Commercial Transactions

• Author: Merve ÜREM ÇETINEL
• Pages: 329-344

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2):329-344 (2019)

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninde Reh in Verenin Rehin Konusu Üzerindeki Tasarrufları 329

TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİNDE REHİN VERENİN REHİN

KONUSU ÜZERİNDEKİ TASARRUFLARI

THE PLEDGOR’S AUTHORITY TO DISPOSE THE PLEDGED CHATTEL

AND ITS CONSEQUENCES IN COMMERCIAL TRANSACTIONS

Merve ÜREM ÇETİNEL*

https://doi.org/10.21492/inuhfd.53171 7

Makale Bilgi

Gönderilme: 24/02/2019

Kabul: 22/07/2019

Özet

Türk Medeni Kanunu’nda taşınır r ehninin kuruluşu bakımından rehne konu taşınırın rehin

alacaklısına teslimi kabul edilmiş olduğundan (TMK m. 939-

949) rehin konusunun rehin

alacaklısına tesliminden yalnızca istisnai hallerde vazgeçilebilir (TMK m. 939/I, 940, 970).

Türk Medeni Kanunu’nun kabul ettiği teslime bağlı taşınır rehninin sonucu olarak, rehne

konu taşınırın rehin verenin hâkimiyetinde k

alması ve onun tarafından kullanılması

yasaktır. Aksi durum, rehin hakkının doğmamasına yol açar (TMK m. 939/III). Rehin

verenin rehne konu ta şınırdan faydalanamaması, özellikle ticaret hayatında teslime bağlı

taşınır rehninin teminat aracı olarak tercih e

dilmesinin önünde sıkça engel oluşturmaktadır.

İşte rehin verenin rehin hakkının kurulması sonrası rehin konusu taşınırı kullanmaya devam

etmesi ve rehne konu borcu ödemek için gerekli finansmanı bu yolla sağlaması ihtiyacını

kanun koyucu da görmüştür. Tür

k Medeni Kanunu’nun teslimsiz sicilli taşınır rehnine

ilişkin TMK m. 940, 970 düzenlemeleri dışında ilk olarak 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni

Kanunu ile ve bu Kanunun yürürlükten kalkmasının ardından 6750 sayılı Ticari İşlemlerde

Taşınır Rehni Kanunu ile

yeni bir teslimsiz sicilli taşınır rehini düzenlemiştir.

Çalışmamızda 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda yapılan son

değişiklikler ve bu değişiklikler çerçevesinde rehin verenin sahip olduğu haklardan bir

bölümü, ağırlıklı olarak rehin

verenin rehinli mal üzerinde tasarruf yetkisi ve sonuçları

Türk Eşya Hukuku ile bağlantılı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Teminat Hukuku,

Rehin Hakkı,

Taşınır Rehni,

Ticari İşlemlerde

Taşınır Rehni,

Rehin Veren,

Rehin Verenin

Tasarrufları.

Article Info

Received: 24/02/2019

Accepted: 22/07/2019

Abstract

Since the possession of a pledged chattel is required to be transferred to the pledgor for the

purpose of establishment of pledge over chattel under Turkish Civil Code (Article 939-

949

of the TCC), the rule requiring the delivery of the chattel in pledge to the pledge can be

abandoned in exceptional circumstances only (Article 939/I, 940, 970 of the TCC). As a

result of the fact that Turkish Civil Code required the trans

fer of possession for pledge of

chattels, the chattel in pledge cannot stay under the pledgor’s domination and such chattel

in pledge cannot be used by the pledgor. Failure to comply with this rule would lead to

non-creation of the pledge (Article 939/III

of the TCC). The pledgor’s inability to benefit

from the pledged chattel has been a common obstacle for the use of pledge of chattel

subject to transfer of possession especially in commercial transactions. In this respect, the

legislator has also accepted

the necessity of the pledgor’s use of the pledged chattel after

the establishment of pledge as well as obtaining the required financing in order to repay the

debt that is secured by the pledge. In addition to articles 940 and 979 of the TCC relating to

ple

dge of chattels under a registry and without transfer of possession, firstly the

Commercial Enterprise Pledge Law numbered 1447 and after its abolishment, the Law

numbered 6750 on Pledge of Chattel in Commercial Transactions have set out a new legal

regime

relating to pledge of chattel under a registry and without transfer of possession. In

our study, t he latest amendments to the Law numbered 6750 on Pl edge of Chattel in

Commercial Transactions and the pledgor’s rights under these amendments will be analyse

with a particular focus on the pledgor’s authority to dispose the pledged chattel and its

consequences under Turkish Property Law.

Keywords

Law of Security,

Pledge,

Pledge of Chattels,

Pledge of Chattel in

Commercial

Transactions,

Pledgor,

The Pledgor’s

Authority to Dispose

the Pledged Chattel.

* Dr. Arş. Gör., İstanbul Medeniyet Üniversites i Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk ABD. https://orcid.org/0000-0002-4710-6545

(e-mail: mrvurem@yahoo.com).

İnonu University Law Review – InULR 10(2): 329-344 (2019)

Merve ÜREM ÇETİNEL 330

I. GİRİŞ

Gerek büyük ölçekli gerekse küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) ticari

faaliyetlerini sorunsuz ve kesintisiz olarak devam ettirilebilmeleri, ihtiyaç duyulan finansmanın

hızlı ve kolay yoldan temin edilmesinden geçmektedir. Finansman ihtiyacı, çoğu zaman işletme

ortakları dışında kredi kuruluşlarından karşılanmaktadır. Kuşkusuz büyük meblağlı kredilerin

temini, gösterilecek teminatın büyüklüğü ve sağladığı güvenceye bağlıdır1. Öyle ki işletmeler, şahsi

teminat göstererek veya işletmenin bünyesinde var olan taşınır veya taşınmazlar üzerinde ayni

teminat vererek kredi verenin istediği güvenceyi sağlamaktadır. Fakat kredi temini için Türk

Medeni Kanunu’nun (TMK) teslime bağlı taşınır rehni hükümleri çerçevesinde taşınır üzerinde

rehin verilmesi, rehin verilen maldan ayrılmasını gerektirdiğinden çoğu zaman rehin veren ticari

açıdan güç duruma düşmektedir. Ticari hayatta finansmana erişimde yaşanan zorluk karşısında ve

Türk Medeni Kanunu’nun rehnedilmek istenen eşyanın zilyetliğinin alacaklıya devrine bağlı olan

taşınır rehni düzenlemesi (TMK m. 939-949) sonucu kanun koyucu mevcut taşınır malvarlığını

teminat göstermenin güçlüğünü görmüş ve Türk Medeni Kanunu’nun teslimsiz sicilli taşınır

rehnine ilişkin istisna hükümleri (TMK m. 940, 970) dışında, ayrı bir kanunla teslimsiz sicilli taşınır

rehnini düzenlemiştir. İlk olarak mülga 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu’nda (TİRK) ve

daha sonra 01/01/2017 tarihinde yürürlüğe giren 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni

Kanunu’nda (TİTRK) düzenlenen teslimsiz sicilli taşınır rehni ile özellikle KOBİ’lerin rekabet

gücünün artırılması hedeflenmiştir (TİTRK m. 1/I)2. İşletmenin mevcut taşınır malvarlığı veya

işletmenin tamamı üzerinde rehin konusunun rehin alacaklısına teslimi gerekmeksizin rehin hakkı

tesisini sağlayan teslimsiz sicilli taşınır rehni kurularak ayrıca gerekli finansal desteği sağlamanın

kolaylaştırılması istenmiştir3.

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu uygulamasında kanun düzenlemesi ve hükümlerin

yorumundan kaynaklanan aksaklıklar üzerine 15/02/2018 tarihli ve 7099 sayılı Kanunla Ticari

İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda ve 22/05/2018 tarihli Yönetmelikle 31/12/2016 tarihli ve

29935 sayılı Ticari İşlemlerde Rehin Hakkının Kurulması ve Temerrüt Sonrası Hakların

Kullanılması Hakkında Yönetmelik’te4 (Kurulma Yönetmeliği) bazı önemli değişiklikler yapılmış

ve yapılan değişikler bu çalışmanın hazırlanması gereğini doğurmuştur.

Çalışmamızın amacı, kanun ve ilgili yönetmelik değişiklikleri sonucunda 6750 sayılı Ticari

İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu uyarınca kurulacak teslimsiz sicilli taşınır rehninde rehin verenin

tasarruflarını ve bunun etkilerini Türk Eşya Hukuku bakımından tespit etmektir. Ayrıca kanun

koyucunun Türk Medeni Kanunu’nun teslime bağlı taşınır rehni uygulamasından ayrılarak ayrı bir

kanunla düzenlediği teslimsiz sicilli rehnin uygulamadaki ihtiyaca karşılık vermeye uygun olup

olmadığı sorusu konumuzla sınırlı olarak cevaplanmaya çalışılacaktır5.

II. REHİN VERENİN TAŞINIRI KULLANMA YETKİSİ VE ZİLYETLİKTEN

DOĞAN SONUÇLAR

Ticari işlemlerde taşınır rehni asıl işlevini rehin verenin rehne konu taşınırın zilyetliğini

rehin alana devretmeksizin elinde bulundurmaya devam etmesi ve taşınırı kullanmak suretiyle

rehinle teminat altına alınan borcu ödemek için gereken maddi güce erişmesi ile yerine

1 ERDEM, H. Ercüment: Ticari İşletme Rehninde Güncel Sorunlar, Bankacılar Dergisi, Sayı 76, İstanbul 2011, s. 42.

2 Genel gerekçe için bkz. https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss418.pdf, (Erişim Tarihi: 15.02.2019).

3 İsviçre’de yeni oluşturulacak bir ulusal sicil ile rehin veren açısından anılan güçlüğün ortadan kaldırılabileceği ve yine

rehin alacaklısının rehne konu malı muhafaza külfetinden kurtarılabileceği yönünde bkz. GRAHAM-SIEGENTHALER,

Barbara: 100 Jahre Schweizerisches ZGB, 80 Jahre Türkisches ZGB, Peter BREITSCHMID/Tugrul ANSAY (Hrsg.),

Sachenrecht: Prinzipien des Sachenrechts und Kreditsichetung durch dingliche Rechte, Berliner Wiss.-Verl., Berlin 2008,

s. 100 vd.

4 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161231M3-9.htm.

5 Her ne kadar Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nun hazırlanması aşamasında UNCITRAL Model Kanun’un

(UNCITRAL Model Law on Secured Transactions) hükümlerinden esinlenildiği düşünülebilirse de kapsamı itibariyle

çalışmamızda Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu-Model Kanun karşılaştırılması yapılmayacaktır. Teminat İşlemleri

Hakkında Model Kanun’un tam metni için bkz.

http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/security/2016Model_secured.html, (Erişim Tarihi: 15.02.2019). Ticari

İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu-Model Kanun karşılaştırılması için bkz. ŞİT İMAMOĞLU, Başak: Ticari İşlemlerde

Taşınır Rehni Kanunu Üzerine Bir İnceleme, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırmaları Enstitüsü, Ankara 2017;

HAMAMCIOĞLU, Esra/KARAMANLIOĞLU, Argun: 6750 Sayılı Tı̇carı̇ İşlemlerde Taşınır Rehnı̇ Kanunu’na İlı̇şkı̇n

Bazı Tespı̇tler, Yedı̇tepe Ünı̇versı̇tesı̇ Hukuk Fakültesı̇ Dergı̇sı̇, Özel Sayı: Yedı̇tepe Ünı̇versı̇tesı̇ Hukuk Fakültesı̇’nı̇n

Kuruluşunun 20. Yılı Armağanı, Cilt 2, İstanbul 2016, s. 95-138.