The local integration as a durable solution in foreigners and international protection law

• Author: Mesut AYGÜN, Cansu KAYA
• Pages: 87-142

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 87

YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA HUKUKUNDA

KALICI BİR ÇÖZÜM OLARAK YEREL ENTEGRASYON

Mesut AYGÜN

Cansu KAYA

Özet

Bir tarafın zulmetme diğer tarafın sa bu zulümden kaçması eski zamanlardan bu

yana vardır. Modern devletlerin oluşması ile birlikte, sınırları belirginleşmiş devlet

topraklarındaki zulümden kaçan kişiye, ikame bir korumanın sağlanması ise daha yakın bir

tarihe dayanmaktadır. Kişiye devletinin sağlamadığı veya artık sağlayamadığı ulusal

korumanın uluslararası camia tarafından sağlandığı b u ikame koruma türü uluslararası

korumadır. Genel kabul görmüş görüşe göre, uluslararası koruma ikame koru ma ile başlar

ve korunan kişiye kalıcı çözüm sağlanması ile sona erer.

Uluslararası hukukta, ulu slararası koruma kapsamında yer alan kişilere kalıcı

çözüm sağlanması amacıyla kabul görmüş üç yöntemden birisi yerel entegrasyondur. Yerel

entegrasyon ile kişiye vatandaşa tanınan birçok hak tanınarak to pluma entegre olması

sağlanmakta ve sahip olduğu statü sona ermektedir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma

Kanunu’nun 2014 tarihinde yürürlüğe girmesi ile yabancıların ülkeye entegre olmaları

yönündeki düzenleme ilk defa Türk hukukunda yerini almıştır. Bu araştırmanın konusunu,

yabancı kişilerin ülkeye uyum sağlamaları için uluslararası hukukta kişilere sağlanan

haklar, var olan hukuki düzenlemeler v e benzer haklar ile hukuki düzenlemelerin iç

hukukta nasıl ele alındığı oluşturur.

Anahtar Kelimeler: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, uluslararası

koruma, mülteci hukuku, yerel entegrasyon, sosyal haklar, vatandaşlık.

THE LOCAL INTEGRATION AS A DURABLE SOLUTION

IN FOREIGNERS AND INTERNATIONAL PROTECTION LAW

Abstract

Persecution of one party and fleeing of the persecuted one exist from ancient times.

With the formation of modern states, it is however more recent to provide a person fleeing

from an oppression in a state with distinctive borders with substitute protection. This type

of substitute protection in which the protection cannot provided by the government of the

person but by the international community is the international protection. According to a

generally accepted view, the international p rotection begins with the substitute protection

and it ends with a durable solution for the protected person.

Yrd. Doç. Dr. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk ABD

Öğretim Üyesi, E-mail: maygun@anadolu.edu.tr.

Ar. Gör. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk ABD Öğreti m

Elemanı, E-mail: cansu_k@anadolu.edu.tr.

DOI: 10.21492/inuhfd.387041

Mesut AYGÜN – Cansu KAYA

88 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

In international law, th e three accepted methods aiming to supply a durable

solution to the p ersons within the international protection are volu ntary repatriation,

resettlement and local integration. With local integration, the person is integrated to the

society by according her many rights that are also accorded to citizens. By this way the

status of th e person in society is normalized. With coming in the force of The Foreigners

and International Protection Law in 2014, the integration issue has held the first time in the

Turkish Law. Legal regulations in the international law on the integration of the refugees

and legal regulations in the Turkish Law on the integration of the refugees are the subjects

of this study.

Keywords: Foreigners and International Protection Law, international p rotection,

refugee law, local integration, social rights, nationality.

GİRİŞ

2011 yılı Mart ayı itibariyle Suriye’deki iç karışıklıklardan dolayı

Türkiye’ye yoğun kitle akını yaşanmaya başlamıştır ve devam etmektedir.

2014 yılında, Avrupa Birliği (AB) iltica sistemi ile uyumlu olmayı amaç

edinerek yürürlüğe giren Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

(YUKK)

1

ile birlikte, bu kişiler, geçici koruma uygulaması kapsamında

ülkemizde bulunmaktadır. Geçici koruma ile ilgili, 2001/55/EC sayılı AB

Konseyi Geçici Koruma Direktifinin dördüncü maddesinde, geçici

koruma rejiminin geçiciliği vurgulanmaktadır. Düzenlemeye göre, geçici

korumanın süresi bir yıl olup, altı aylık periyodlarla en fazla iki kere

uzatılabilmekte ve dolayısıyla geçici koruma süresi en çok 2 yıl

olabilmektedir.

2

2014 tarihinde yürürlüğe giren Geçici Koruma

Yönetmeliğinde

3

ise, geçici koruma süresine ilişkin herhangi bir süre

belirtilmemekte ancak 10. maddede Bakanlar Kurulu kararınca süre

belirlenebileceği düzenlenmiştir. 2011 yılından bu yana ülkemizde

bulunan Suriyelilerin geçici koruma kapsamında olmaları bu sebeple

düşündürücüdür. Ayrıca, yapılan araştırmalarda, Türkiye’de bulunan

Suriyelilerin önemli bir kısmının, Suriye’de karışıklıklar sona erse bile,

bir daha dönmeyecekleri sonucu ortaya çıkmaktadır.

1

Kanunun, 122. maddesi, 123. maddesinin birinci, ikinci, beşinci ve yedinci fıkraları ile

124. maddesi hariç olmak üzere Beşinci Kısmı yayımı tarihinde; diğer hükümleri 11

Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir: RG. 11.04.2013-28615.

2

T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliğinde Geçici Koruma

Sayfası. http://www.goc.gov.tr/icerik3/avrupa-birliginde-gecici-koruma_409_558_1096

(Erişim Tarihi: 10.03.2016).

3

RG. 22.10.2014-29153.

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukukunda Kalıcı Bir Çözüm Olarak Yerel Entegrasyon

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 89

Ülkede sayıları milyonları geçen yeni bir nüfusun görmezden

gelinmesi olanaksızdır. Bu sebeple, Suriye’den gelen kişilerin, Birleşmiş

Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından genel kabul

görmüş, gönüllü geri dönüş, üçüncü ülkeye yerleştirilme veya yerel

entegrasyon çözümünden birine kavuşturulması gerekir. YUKK

kapsamında bu kişiler, Avrupa dışından gelmiş kişiler olarak şartlı mülteci

statüsünü elde edemediklerinden, üçüncü ülkeye yerleştirilme imkânları

yoktur. Ayrıca, ülkelerindeki iç karışıklık devam ettiği için gönüllü olarak

ülkelerine de geri dönememektedirler. Bu sebeple, bu kişilerin birçoğu

için en uygun kalıcı çözüm olanağı, yerel entegrasyon olarak

görülmektedir.

Çalışmada öncelikle, ilgili kişilerin, menşe ülkelerinin ulusal

korumasından yararlanamadıkları için başka ülkelerden sağladıkları

uluslararası koruma ve konu ile ilgili uluslararası hukuktaki

düzenlenmeler anlatılacaktır. Uluslararası korumanın hukuki temeli

anlatılırken, doğrudan mülteci hukuku ile ilgili belgeler ve herkes için

olan insan hakları ile ilgili belgeler ayrı başlıklar altında açıklanacaktır.

Konu ile ilgili olması bakımından insancıl hukuk ve ceza hukukuna da

değinilecektir. İlk bölümde uluslararası korumanın hukuki temeli

anlatıldıktan sonra, doktrinde geleneksel olarak benimsenmiş üç kalıcı

çözüm türü ve tarihsel gelişimi anlatılacaktır.

Çalışmanın ikinci kısmında yerel entegrasyonun gelişimi ve

kapsamı anlatılacaktır. Yerel entegrasyon çözümü kapsamını,

Hathaway’in ifadesiyle, içinden vatandaşlığın kazanılmasını

çıkarttığımızda, kişiye sosyal hakların tanınması olarak açıklandığında

4

,

entegrasyonu da açıklarken sosyal hakları ve uluslararası hukukta

düzenlenme şekilleri ele alınacaktır. Çalışmayı fazla uzun tutmamak

amacıyla, entegrasyon kapsamında kabul edilen tüm haklar değil; barınma

hakkı, eğitim hakkı, çalışma hakkı ve vatandaşlığın kazanılması üzerinde

durulacaktır.

Son kısımda da, YUKK ve Uygulama Yönetmeliği

5

ile mevzuata

dâhil olan uyum düzenlemesi üzerinde durulup, topluma entegre olmayı

sağlayacak bazı haklar üzerinde durulacaktır. Haklar hakkında açıklama

yapılırken, konuya ilişkin var olan yönetmeliklere de değinilecektir. Söz

4

James C. Hathaway, The Rights Of Refugees Under Internationa l Law, (Cambridge

University Press, 2005), s. 978.

5

RG. 17.03.2016-29656.