The Liability of Animal Holder fort the Damage Caused by Animal in Roman and Turkish Law

• Author: Tunay YÜCE
• Pages: 393-422

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:2 Yıl 2017 393

ROMA VE TÜRK HUKUKLARINDA HAYVANIN YOL

AÇTIĞI ZARARLARDAN DOLAYI HAYVAN

TUTUCUSUNUN SORUMLULUĞU

THE LIABILITY OF ANIMAL HOLDER FOR THE DAMAGE

CAUSED BY ANIMAL IN ROMAN AND TURKISH LAW

Tunay YÜCE

Özet

En eski çağlardan bu yana hayvanlar sosyal, ekonomik ve hukuki düzen

içinde insanların günlük hayatını kolaylaştıran birer eşya statüsünde görülseler de

canlı olmaları ve vahşi d oğaları gereği olaylar karşısında nasıl bir davranış

sergileyeceklerinin önceden kestirilebilir o lmaması nedeniyle her zaman ayrı bir

hukuki muameleye tabi tutulmuşlardır. Kimi dö nemlerde hayvanlar, davranışları

sonucu verdikleri zararlardan bizzat sorumlu tutulmuş ve en ilkel dönemlerde

doğrudan idam edilerek ya da Ortaçağ Kilise Hukukunun etkisiyle dinden aforoz

edilerek cezalandırılmışlar, kimi zaman ise özellikle günümüz hukukunda kabul

edilen anlayışa göre hayvanların davranışlarından dolayı yol açtıkları zararlardan

doğan sorumluluk hayvanların sahiplerine yükletilmiştir.

Makalenin ilk bölümünde Roma Hukukunda hayvanın yol a çtığı zararlardan

ötürü hayvan sahibinin, diğer bir değişle hayvan tutu cusunun sorumluluğu

incelenmiş olup, Roma Hukukunda bu sorumluluğun tarihsel gelişimi, Eski Hukuk

Dönemi, Klasik Öncesi Hukuk Dönemi ve Klasik Hukuk Dönemi ayrı ayrı ele

alınarak ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise günümüz Türk

Hukukundaki hayvan sahibinin sorumluluğunu düzenleyen kurallar hakkında genel

bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Actio de Pauperie, Edictum de Fer is, Hayvan

Tutucusu, Hayvanın Yol Açtığı Zararlardan Doğan Sorumluluk, Roma Hukuku

Abstract

Although animals have been seen at the status of goods, which make the

lives of h uman beings easier within the social, economic and legal order, since the

ancient ages, they have always been subjected to a separate legal treatment, because

they are living creatures and how they will react to events is not predictable due to

their wild nature. In some eras, the animals were punished by being held directly

responsible for the d amages that they caused and were executed in the most

Hacettepe Ün iversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi Anabilim Dalı Araştırma

Görevlisi, tunaytunoglu@hacettepe.edu.tr

DOI: 10.21492/inuhfd.364594

Tunay YÜCE

394 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:2 Year: 2017

primitive ages o r were excommunicated under the influence of the Medieval

Ecclesiastical Law; sometimes, and particularly according to the understanding of

our contemporary law, the owners of the animals were held responsible due to the

damage that the animals caused by their behaviors.

In the first part of this study, the r esponsibility of the animal owner, in other

words, the animal's holder, as the result of the damage, caused b y the animal, was

studied with regard to the Roman Law; the historical development of this

responsibility was examined separately under in the Early Law, Pre-Classical Law,

and Classical Law Eras, in details. In the second part, the general information is

provided about the rules that regulate the responsibility of an animal owner in the

Turkish Law.

Keywords: Actio de P auperie, Edictum de Feris, Animal Holder,

Responsibility of Damage Caused by an Animal, Roman Law

GİRİŞ

Eski çağlardan bu yana hayvanlar, insanların günlük

yaşamlarını kolaylaştırmaları, üretimlerine katkı sağlamaları,

güvenliklerini artırmaları gibi çeşitli amaçlarla insanların sosyo-

ekonomik yaşamlarında önemli roller üstlenmişlerdir. Öte yandan

hayvanlar, doğaları gereği vahşi olmaları ve tahmin edilemeyen

içgüdüsel davranışları nedeniyle çevrelerine zarar verebilme riski de

taşımaktadırlar. Tüm bu nedenlerle toplumsal yaşamın düzenini

sağlamayı amaçlayan çoğu yasada tıpkı insanlar gibi hayvanlar için

de çeşitli düzenlemeler karşımıza çıkmaktadır. İlk yazılı kanunlar

göz önüne bulundurulduğunda, hayvanların hukuki statülerini

oluşturma ve geliştirme çalışmaları Roma Hukukundan daha önceye,

Eşnunna Yasalarına

1

ve Hammurabi Kanunlarına

2

kadar

uzanmaktadır. Bu yasalarda hayvanların yol açtıkları zararlardan

dolayı doğrudan hayvanın sahibine sorumluluk yüklenmiştir.

Hayvanın yol açtığı zarar sebebiyle hayvanın sahibi zarar görene

belirli bir miktar para ödeyerek sorumluluktan kurtulmaktaydı.

1

Mezopotamya’da keşfedilen ve Hammurabi’den önceki dönemde var olduğu tespit

edilen bir krallığın kanunlarıdır. Bu kanunların Kral Daduşa ve Ibadpiel

zamanında onlar tarafından tabletlendiği saptanmıştır. BİLGİÇ, Emin.: Eski

Mezopotamya Kavimlerinde Kanun Anlayışı ve An’anesi, Ankara Üniversitesi

Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 3-4, 1963, s. 111. Eşnunna

Kanunlarının M.Ö. 1800’lü yıllarda yazıldığı saptanmıştır. KELCH, G. Thomas:

A Short History of (Mostly) Western Animal Law, Animal Law Review, C.19; S.

23, 2012-2013, s. 30.

2

BİLGİÇ, s. 113.