The Level of Unionisation and The Determination of Branch of Activity in Terms of Application of Act No. 6356

• Author: Yard. Doç. Dr. Gaye BAYCIK
• Pages: 210-257

Yrd. Doç. Dr. Gaye BAYCIK

210 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014

alınarak inceleme konusu yapılmıştır. Bu incelemenin ardından, 6356

sayılı Kanunun işkolu esasına dayalı sendikal örgütlenmeyi temel alması

nedeniyle, uzun yıllardır öğretide tartışılan ve Yüksek Mahkeme

kararlarına konu olan işkolunun belirlenmesinde uyulması gereken ilke ve

kurallar, Yargıtay kararları da dikkate alınmak suretiyle ele alınmıştır.

Ancak bundan önce işkolunun 6356 sayılı Kanunun uygulanması

bakımından önemi incelenmiş, bu kısımda 6356 sayılı Kanun bakımından

özellik arz eden düzenlemeler güncel Yargıtay kararları da dikkate

alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar sözcükler: Meslek esasına dayalı sendikal örgütlenme,

işyeri esasına dayalı sendikal örgütlenme, işkolu esasına dayalı sendikal

örgütlenme, işkolunun belirlenmesi, işyeri.

The Level of Unionisation and The Determination of Branch of

Activity in Terms of Application of Act No. 6356

ABSTRACT

In historical process, the unionisation based on profession,

workplace and branch of activity. However, due to its power against the

employers and its impact on the strong solidarity among the employees,

the industrial unionism became the most-prefered type of the unionisation

even without a compulsory legislation. Nonetheless, as Act No. 6356 on

Trade Unions and Collective Agreements adopted the industrial unionism

as the compulsory basis for unionisation, the conflict between the

provisions thereof and the Constitution and international aggreements is to

be examined. Especially, with regard to the article 90/5 of Constitution,

the legal basis of the solution of this conflict must be observed. In

addition, the obligatory condition of establishing a trade union adopted in

repealed Act No. 2821 as “operating activity in country-wide” was

dismissed by Act No. 6356. Therefore, the unionisation based on a

workplace and a local unionism are to be examined. As a result, in this

study, the unionisation based on profession, workplace and branch of

6356 Sayılı Kanunun Uygulanması Bakımından Sendikal Örgütlenme Düzeyi ve İşkolunun Belirlenmesi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014 211

activity are examined as the levels thereof. Besides, as Act No. 6356

adopted the industrial unionism as the compulsory basis for unionisation,

the determination of the branch of activity is also examined by taking into

consideration of the decisions of Supreme Court of Appeals and doctrine.

However, first, the importance of the determination of the branch of

activity in terms of the application of Act No.6356 was determined.

Keywords: unionisation based on profession, unionisation based on

workplace, industrial unionism, determination of branch of activity,

workplace.

I. Sendikal Örgütlenme Düzeyi

1. Meslek Esasına Dayalı Sendikal Örgütlenme

Örgütlenme düzeyi dikkate alındığında tarihsel süreçte sendikaların,

meslek, işyeri ve işkolu düzeyinde kuruldukları görülmektedir.

Sendikacılığın ilk ortaya çıkışı İngiltere’de meslek sendikaları şeklinde

olmuştur

1

. Meslek esasına göre örgütlenmeden kasıt, sendikaların belirli

bir mesleki faaliyette bulunan kişiler tarafından, bu kişilerin dahil

oldukları işyerine veya işkoluna bakılmaksızın kurulabilmesi ve bu

mesleğe dahil olan kişilerin söz konusu sendikalara üye olabilmesidir

2

.

Meslek esasına dayalı sendikal örgütlenme, işyerinde birden çok meslek

grubundan çalışanın bulunduğu işyerlerinde birçok sendikanın faaliyette

bulunmasına, dolayısıyla kapsamı dar toplu pazarlık ve toplu iş

sözleşmelerine sebep olması ve en önemlisi çalışanlar arasında dayanışma

sağlayamaması, dolayısıyla çalışma barışına hizmet edememesi nedeniyle

bazı ülkeler tarafından terk edilmiş bir örgütlenme şeklidir

3

.

a. 6356 Sayılı Kanun Bakımından Meslek Esasına Dayalı

Sendikal Örgütlenme

Meslek esasına dayalı sendika kurulması 2821 sayılı Sendikalar

Kanununun 3/3. maddesinde yer alan “Meslek veya işyeri esasına göre

1

Çelik, 158. Canbolat, 68. Tuncay/Savaş Kutsal, 40. Aktay/Arıcı/Senyen Kaplan, 312.

2

Çelik, 157-158. Tuncay/Savaş Kutsal, 40. Aktay/Arıcı/Senyen Kaplan, 312. Canbolat,

69.

3

Çelik, 158. Canbolat, 69. Aktay/Arıcı/Senyen Kaplan, 313.

Yrd. Doç. Dr. Gaye BAYCIK

212 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:2 Yıl 2014

işçi sendikası kurulamaz” hükmüyle açıkça yasaklanmış, ancak 6356

sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda bu yönde yasaklayıcı

bir hükme yer verilmemiştir. 6356 sayılı Kanunda bu yönde yasaklayıcı

bir hükme yer verilmediği gibi, anılan Kanunun 2. maddesinin 4.

fıkrasında, iş sözleşmesi dışında bir ücret karşılığı olmak üzere iş

görmeyi, taşıma, eser, vekalet, yayın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine

dayanarak taahhüt eden ve bağımsız şekilde mesleklerini icra eden gerçek

kişilerin işçi sendikası kurma ve bu sendikaya üye olma hakkına sahip

oldukları düzenlenerek kanımızca sınırlı da olsa meslek esasına dayanan

sendika kurulması öngörülmüştür

4

.

Zira anılan kişiler, kendileri ile aynı sözleşme ilişkisine, diğer bir

ifadeyle aynı meslek grubuna dahil olan gerçek kişilerle bir araya gelerek

ve fakat tüzüklerinde hangi işkolunda faaliyet göstereceklerini belirtmek

suretiyle sendika kurma hakkına sahip kılınmışlardır. Bu şekilde tüzükte

işkolu düzeyinde kurulduğu belirtilen bu sendikaların aslında o mesleki

faaliyeti yürüten kişiler tarafından kurulması ve sendikal faaliyetlerin de o

meslek grubuna yönelik olarak yürütülmesi söz konusu olacaktır. Zira

toplu pazarlık ve toplu iş sözleşmesi yetkisi bulunmayan bu tür

sendikalara o işkolunda faaliyet gösteren işçilerin üye olması söz konusu

olmayacaktır. Bunun gibi, söz konusu meslek grubuna dahil olup da iş

sözleşmesiyle çalışan kişilerin de bu tür sendikalara üye olmaları mümkün

değildir

5

. Zira anılan hükümde açıkça “iş sözleşmesi dışında” ifadesi

kullanılarak iş sözleşmesiyle çalışanlar bakımından bu tür sendikalara üye

olma yolu kapatılmıştır.

Kanunda meslek esasına dayalı sendikal örgütlenmeyi yasaklayıcı

bir düzenleme de bulunmadığı için, bu tür sendikaların kurulabileceği

açıktır. Ancak anılan sendikalar da, Kanunun 2/1-ğ bendinde yer alan “en

az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette

4

Tunçomağ/Centel, 268. Krşz. Başterzi, Akademik Forum tartışmaları, 409. Aynı yazar,

181-182. Doğan Yenisey, 47. Aynı yazar, Akademik Forum tartışmaları, 428. Şahlanan,

Akademik Forum tartışmaları, 446. Ayrıca bkz. Şahlanan, Sendikalar Hukuku, 26.

5

Doğan Yenisey, Akademik Forum tartışmaları, 428. Şahlanan, Akademik Forum

tartışmaları, 446.