The issue of women's surname has been resolved in the light of recent jurisprudence in Turkey?

• Author: Bahar ÖCAL APAYDIN
• Pages: 425-457

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015 425

SON YARGI KARARLARI IŞIĞINDA KADININ SOYADI

MESELESİ ÇÖZÜME KAVUŞTURULMUŞ MUDUR?

Bahar ÖCAL APAYDIN

ÖZET

Kadının soyadı meselesi gerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

içtihatlarında gerekse Türk mahkemelerinin içtihatlarında ele alınan en

tartışmalı konulardan birisidir. Medeni Kanunumuzun kadının soyadına

ilişkin 187. maddesi, özellikle cinsiyet eşitliği bakımından, pek çok kez

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay

içtihatlarına konu olmuştur. Benzer şekilde mehaz kanunun kadının

soyadına ilişkin 160. maddesi de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

tarafından incelenmiştir. Bu incelemenin ardından, İsviçre yasa koyucusu

söz konusu maddeyi çocuğun soyadına ilişkin Medeni Kanunun 270.

maddesi ile birlikte, cinsiyet eşitliğinin güvencesi olacak şekilde

değiştirmiştir. Çalışmamızda öncelikle İsviçre Hukukundaki gelişmeler

ele alınacaktır. Ardından yargı kararları incelenerek, kadının ve çocuğun

soyadı meselesinin güncel durumu ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kadının soyadı, çocuğun soyadı, cinsiyet

eşitliği, yargı kararları.

THE ISSUE OF WOMEN’S SURNAME HAS BEEN RESOLVED IN

THE LIGHT OF RECENT JURISPRUDENCE IN TURKEY?

Abstract

The problem of women’s surname has been one of the most

controversial matters in both the European Court of Human Rights

jurisprudence and Turkish jurisprudence. In many occasions, Article 187

 Bu çalışma, 24.10.2015 tarihinde gerçekleştirilen “Hukukun Geleceğine Genç Bakış

Sempozyumu”nda tebliğ olarak sunulmuş ve gelen eleştirilen doğrultusunda makale

haline getirilmiştir.

 Yrd. Doç. Dr. İn önü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı

Öğrteim Üyesi

Bahar ÖCAL APAYDIN

426 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015

of Turkish Civil Code, related to women’s surname was discussed in the

decisions of European Court of Human Rights, Turkish Constitutional

Court and Turkish Supreme Court particularly in terms of gender equality.

Likewise the corresponding Article 160 of Swiss Civil Code, which forms

the origin of Turkish Civil Code, was examined by the European Court of

Human Rights which prompted the Swiss law makers to amend the

foresaid Article together with the Article 270 of the Swiss Civil Code,

related to children’s surname in order to assure the gender equality. The

aim of this article is to examine first the Swiss experience and then the

recent jurisprudence in Turkey related to women’s and children’s surname

in order to set forth an analysis of the present judicial approach.

Keywords: Women’s surname, children’s surname, gender

equality, Turkish jurisprudence

I. Giriş

Bir bireyin kimliğinin ayrılmaz bir parçası olan adı ve soyadı,

toplumsal hayata katılması bakımından önemli bir işleve sahiptir. Zira kişi

toplumsal hayatta “adı ve soyadı” ile tanınmaktadır. O nedenle kişinin adı

ve soyadı üzerindeki hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları arasındadır.

Türk hukuk düzeninde, kişi ebeveynlerinin seçtiği adla sosyal

hayata adım atar. Soyadı ise, kanunun belirlediği şekilde kazanılır. Çocuk

doğduğunda ana ve babası evli ise, babasının soyadını kazanır. Aksi halde

çocuk, anasının soyadını alır. Kadın doğumla kazandığı aile soyadını,

evlenmek suretiyle, kocasının soyadı ile değiştirmek durumundadır.

Burada emredici bir rejim söz konusudur.

Kadının evlenmekle soyadını değiştirmek zorunda olmasının,

Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve özgürlükleri düzenleyen

sözleşmelerle uyuşmadığı defalarca dile getirilmiştir. Bu meyanda konu,

Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan hakları Mahkemesi önünde

davalara konu olmuştur. Evlilik birliği içinde doğmuş çocuğun soyadı da

aynı madalyonun diğer yüzünü oluşturmaktadır. Zira kadının soyadının,

evlilik birliği içinde doğmuş çocukların soyadının belirlenmesinde hiçbir

etkisi yoktur.

Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş mudur?

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015 427

Çalışmamızın amacı, güncel yargı kararları ile kadının evlendikten

sonra kocasının soyadını alması bakımından gelinen noktayı gözler önüne

sermektir. İncelememiz, kadının evlendikten sonra bekârlık soyadını tek

başına kullanabilmesi ile sınırlı kalmayıp, çocuğun soyadı meselesini de

içermektedir. Bu kapsamda, öncelikle mehaz kanundaki değişiklikler ve

bu değişikliklere neden olan süreçler ele alınacaktır. Ardından

ülkemizdeki süreç ortaya konulmaya çalışılacaktır.

II. Genel Olarak Soyadı Kavramı

Ülkemizde 1934 yılında çıkarılmış olan 2525 sayılı Soyadı Kanunu

ile hukuken zorunlu hale getirilen soyadı, günümüzde her bireyin

kimliğinin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Zira toplumsal hayatta

bir kişi adının yanı sıra soyadı ile tanınmaktadır. Ad, bir kimseyi diğer

hukuk süjelerinden ayırt etmeye yarayan sözcük veya sözcük grupları

olarak ifade edilmektedir

1

. Soyadı, anılan işlevinin yanı sıra kişinin birey

olarak üyesi olduğu ailenin belirlenmesine de hizmet eder

2

. Bu yaklaşım,

19. ve 20. yy. batı dünyasındaki, ataerkil aile yapısının bir yansımasıdır

3

.

İsviçre ve Türk Hukuk düzenlerinde kişinin adı ve soyadı, kişiliğin

ayrılmaz bir parçası olarak kabul edildiğinden, adın korunmasına ilişkin

1

DESCHENAUX, H./STEINAUER, P.H.: Personne physiques et tutelle, Berne 2001, s.

124; N. 403; SANDOZ, S.: Commentaire Romand (Edit: PICHONNAZ, P./FOËX, B.),

Art.160, N.3; OĞUZMAN, K./SELİÇİ, Ö./OKTAY-ÖZDEMİR, S.: Kişiler Hukuku,

İstanbul 2012, s. 105; DURAL M./ÖĞÜZ T.: Türk Özel Hukuku, C. II, Kişiler Hukuku,

İstanbul 2013, s. 165; HATEMİ, H.: Gerçek Kişiler Hukuku, İstanbul 2005, s. 55;

HELVACI, S.: Gerçek Kişiler, İstanbul 2010, s. 169; ÖZDEMİR, H.: Türk ve İsviçre

Medeni Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması, AÜHFD, 57 (3), 2008, s. 563.

2

SANDOZ, Art. 160, N.3; OĞUZMAN/SELİÇİ/OKTAY-ÖZDEMİR, s. 106; AYAN, S.:

‘Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik

Tasarısı Taslağı Işığında So yadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi ve

Değiştirilmesi’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XVI, Y. 2012, Sa. 4, s. 20;

MOROĞLU, N.: Kadının Kimlik Sorunu “Kadının Soyadı”, Türkiye Ba rolar Birliği

Dergisi, 2012/99, s. 247.

3

SCHÖNENBERGER, M.B.: «Le cœur a des raisons que la raison ne connait point» ou

les difficultés de la révision du nom de famille des époux en Suisse, Une empreinte sur le

Code Civil Mélanges en l’honneur d e Paul -Henri Steinauer, Swisslex (erişim tarihi:

08.12.2014), s. 260.; LAMESTA, J./BADDELEY, M.: Au nom du pére et de la mére

Étude comparative sur le droit du nom dans la perspective du droit du nom 2013, Le

droit civil dans le contexte international- Journée de droit civil 2011, Swisslex (erişi m

tarihi 08.12.2014), s. 77.