The inter american system of human rights

• Author: Ars. Gör. Volkan ASLAN
• Pages: 262-296

Arş.Gör.Volkan ASLAN

262 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

Bu bağlamda Komisyon ile Mahkeme’nin oluşumu, nitelikleri, başvuru

koşulları, önlerinde uygulanacak usuller bahis konusu edilmiştir. Ayrıca,

sistemde var olan hukuki yardım fonu ile Mahkeme’nin diğer

faaliyetlerine de kısaca değinilmiştir. Öte yandan yeri geldikçe

Amerikalılar Arası Sistem’in Avrupa İnsan Hakları Sistemi’nden

farklarına da değinilmiştir. Sonuç kısmında ise sistemin genel bir

değerlendirilmesi yapılarak, var olan eksiklikler belirtilmiş ve söz konusu

eksikliklerin ne şekilde giderilebileceğine ilişkin önerilerde

bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Amerikalılar Arası İnsan Hakları Komisyonu,

Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, Amerikan Devletleri

Örgütü, İnsan hakları.

THE INTER AMERICAN SYSTEM OF HUMAN RIGHTS

ABSTRACT

In the context of protection of human rights by regional

organizations, the works of the European Council, Organization of

American States and African Union constitute salient examples. This

study examines the Inter American System and its mechanism. Primarily,

it must be known that there are three level of protection under the

framework of this system. First one is minimal protection provided by the

Inter-American Commission on Human Rights related to the rights arising

from The American Declaration of the Rights and Duties of Man and the

Charter of the Organization of American States. On the second level there

are states which have ratified The American Convention on Human Rights

but haven’t recognized the jurisdiction of the Inter-American Court of

Human Rights. Lastly, the states which have ratified The American

Convention on Human Rights and recognized the jurisdiction of the Inter-

American Court of Human Rights generate the third level.

This study begins with the general information about the

Organization of American States and the human rights instruments

accepted under the framework of this organization. Then, protection

mechanisms of the system and operation of both of the Inter-American

Amerikalılar Arası İnsan Hakları Sistemi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012 263

Commission on Human Rights and the Inter-American Court of Human

Rights are mentioned. In this context, knowledge about the Commission’s

and the Court’s composition, application requirements, procedures before

the Commission and the Court and the other activities of the Court are

explained. Moreover, the differences between American and European

systems are discussed in some matters. In the conclusion part, the

deficiencies of the system and recommendations are provided by

evaluating the system generally.

Keywords: Human Rights, Inter-American Court of Human Rights,

Inter-American Commission on Human Rights, Organization of American

States.

A. Amerikan Devletleri Örgütü(ADÖ)

1. Kuruluşu

Amerikan Devletleri Örgütü, batı yarıküredeki en eski ve en büyük

devletlerarası kurum olup,2 ikinci dünya savaşının bitimiyle beraber

kurulan üç devletlerarası organizasyondan biridir.3 Tarihine kısaca bir göz

atmak gerekirse;4 bağımsızlıklarını kazandıkları ilk yüzyılda Amerikan

devletleri, anayasaları ve yasalarıyla günümüz modern devletlerinin

temellerine sahip olmuşlardır. Her ne kadar Latin Amerika’daki ve

Karayipler’deki bu devletler bağımsız bir yönetime sahip idilerse de

ayrıca kendi aralarında ittifaklar kurma yoluna gitmişlerdir. Böylelikle söz

konusu devletler, ticaret, eğitim, iş, iletişim, teknoloji ve hukuki konularda

2 Barbara Lee Bloom, The Organization of American States, New York, Infobase

Publishing, 2008, s.12.

3 Diğer iki organizasyon ise Birleşmiş Milletler(1945) ve Avrupa Konseyi(1949)’dir,

Francisco Forrest Martin vd., International Human Rights and Humanitarian Law

Treaties, Cases and Analysis, United States of America, Cambridge University Press,

2006, s.5.

4 Aslında Örgütün kökleri 200 yıldan çok daha öncesine uzanmaktadır. Her ne kadar

1826’da düzenlenen Panama Kongresi’nde, Güney Amerikalı devrimci önder Simon

Bolivar’ın federasyon kurma girişimi başarısız olsa da; bu fikir, Amerikan ülkeleri

arasında işbirliği ve kolektif güvenlik ideali oluşturma yolunda öncü o lmuştur. Zira söz

konusu girişimden sonra bir dizi konferanslar ve birlik kurma yolunda atılan çabalar

1889’lu yıllardan başlayarak artan bir hızda devam etmiştir. Ayrıntılı bilgi için bkz:

Bloom, The Organization of American States, s. 24-28.

Arş.Gör.Volkan ASLAN

264 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

işbirliği içerisinde bulunarak ülkelerini geliştirebileceklerini

düşünmüşlerdir. Öte yandan, ikinci dünya savaşının bitimiyle birlikte

küresel toplum, dünyanın değişmekte olduğunu ve ülkelerin birbirleri ile

kuracakları iletişimde farklı yollar bulmaları gerektiği yolunda fikir

geliştirirken; uluslararası barışa ve sivil topluma yönelik tehditler ülkeler

arasında çok daha geniş çaplı işbirliği yapılmasını zorunlu kılmaktaydı.

Zira söz konusu süreç yaşanmadan önce bahsedilen bu ülkeler ikili ve çok

taraflı birçok anlaşmaya imza koymuştur. Ancak belirtmek gerekir ki,

1947’lere kadar Amerikan kıtası üzerindeki birlik denemeleri salt

uyuşmazlıkların barışçıl çözümünde odaklanıyordu5. Haliyle, savaşın

bitimiyle birlikte barışçıl bir dünya ve diğer ülkelerin müdahalesi

olmaksızın var olacak güvenlik, devletlerin en büyük amaçlarını teşkil

etmekteydi. Birleşmiş Milletler bu amaçlarla kurulurken, söz konusu

birliğin Şart’ı6 bölgesel örgütlere yerel çatışmaları sona erdirme ve

saldırgan devletlere karşı ortak mücadele etme hususunda izin veriyordu7.

Amerikan Devletleri Örgütü de örgüt üyesi devletlere silahlı saldırı

gerçekleşmesi halinde yardım ve destek sağlama amaçlarıyla 21 devlet

tarafından Örgüt Şartı’nın8 imzalanmasıyla,1948’de kuruldu.

Kurulmasından itibaren her ne kadar ABD örgütü, soğuk savaş sürecinde

üye devletleri komünizmden korumak için bir aygıt olarak görse de Latin

Amerika devletleri açısından Örgütün ekonomik gelişmeyi destekleyici

işlevi önem arz etmekteydi9.

Dünya üzerindeki konjonktürün değişimi ile birlikte, üye

devletlerin de ilgileri bundan nasibini almıştır. Keza, her ne kadar temel

5 Mehmet Semih Gemalmaz, Latin Amerika’da İnsan Hakları, İstanbul, Kavram

Yayınları, 3.basım, 1994, s. 43.

6 Birleşmiş Milletler Şartı, 26 Haziran 1945’te San Fransisco’da imzalanmış ve 24 Ekim

1945’te yürürlüğe girmiştir.

7 Birleşmiş Milletler Şartı, Bölüm VIII, m.52,53,54.

8ADÖ şartı, 9. Uluslararası Amerikan Devletleri Konferansı esnasında, Bogota-

Kolombiya’da 1948’de imzalanmış; 13.12.1951 tarihinde Kolombiya’nın 14.devlet

olarak onay belgesini vermesiyle yürürlüğe girmiştir. Bkz: Mehmet Semih Gemalmaz,

Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, 7. baskı, İstanbul,

Legal Yayınları, Nisan 2010, s. 23.

9 Bloom, The Organization of American States, s.15-16.