The evaluations on liability and compensation issue for pollution damage caused by offshore facilities

• Author: Doç. Dr. Ismail DEMIR
• Pages: 34-86

Doç. Dr. İsmail DEMİR

34 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1 Yıl 2015

THE EVALUATIONS ON LIABILITY AND COMPENSATION

ISSUE FOR POLLUTION DAMAGE CAUSED BY OFFSHORE

FACILITIES

ABSTRACT

This article’s purpose is to scrutinise the liability and compensation

issues connected with transboundary pollution damage from exploration

and exploitation activities of oil and other seabed mineral resources

carried out by offshore facilities, and present solution suggestions. In this

study, it is dealt with the matter as part of international maritime law.

Firstly, the issue of transboundary pollution damage is put forth.

Afterwards, it is addressed the regulations on the matter in international

law and the workings carried out by IMO. The discussions of Legal

Committee are referred for the understanding of the subject well.

In the study, it is identified there are significant gaps the matter in

international law. For overcoming the issue, it is concluded that the best

method is to build up any substantive international convention, that the

creation of any model bilateral or regional agreement couldn’t be

sufficient.

Keywords: Offshore facilities, oil, seabed mineral resources,

pollution damage.

GİRİŞ

Genel olarak “deniz suyuna muhtelif girdilerin karışması sonucunda

doğal dengenin bozulması” olarak tanımlanan deniz kirliliği

1

, XX.

1

Sav, Ö.: Akdeniz Deniz Çevresinin Korunması ve Bölgesel Bir Düzenleme Örneği,

Ankara 2001, s. 8; Tütüncü, A.: Gemi Kaynaklı Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi,

Azaltılması ve Kontrol Altına Alınmasında Devletin Yetkisi, Yenilenmiş B. 3., İstanbul

2004, s. 8. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (DHS: Deniz Hukuku

Sözleşmesi) 1(4) maddesinde deniz çevresinin kirlenmesi; "canlı kaynaklara ve deniz

yaşamına zarar verme, insan sağlığı için tehlike oluşturma, balıkçılık ve denizlerin diğer

yasal amaçlarla kullanımı da dâhil olmak üzere, denizcilik faaliyetlerini engelleme, deniz

suyunun niteliğini değiştirme ve güzellikleri bozma gibi zararlı etkileri olan veya

olabilecek maddelerin veya enerjinin, insan tarafından doğrudan doğruya veya dolaylı

Kıyı Ötesi (Offshore) Tesislerin Sebep Olduğu Kirlenme Zararları Dolayısıyla Hukuki Sorumluluk ve

Tazminat Meselesi Üzerine Değerlendirmeler

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1 Yıl 2015 35

yüzyılın başlarından itibaren bütün dünyayı tehdit eden bir güncel

sorundur. Özellikle 1950’den sonra milletlerarası seviyede deniz

kirliliğinin önlenmesi ve kirlenme sonucu ortaya çıkan zararlar dolayısıyla

hukuki sorumluluk ve tazminat esaslarının belirlenmesine yönelik çabalar

hız kazanmıştır.

Deniz kirliliğinin en önemli kaynağı, gemilerin işletilmesinin sebep

olduğu veya karıştığı deniz kazalarıdır. Büyük deniz kazalarının çoğunda,

özellikle gemilerde yük ve yakıt olarak taşınan petrol ve diğer tehlikeli ve

zararlı maddeler denize bırakılmakta, böylece çevreye geri dönüşü çok zor

veya imkânsız zararlar meydana gelmektedir. Yine, birçok deniz kirliliği

olaylarına birden fazla devletin, farklı tabiiyetteki kişilerin ve farklı

devletlerin bayrağını çeken gemilerin karıştığı görülmektedir. Kirlenme

olayı, birden fazla devletin kıyılarına, kara sularına, münhasır ekonomik

bölgesine ve ilgili menfaatlerine zarar vermekte veya zarar tehdidine

maruz bırakmaktadır.

Deniz kirliliğinin belirtilen nitelikleri, milletlerarası deniz

topluluğunu deniz kirliliği dolayısıyla hukuki sorumluluk ve zararların

tazmin edilmesi konusunda yeknesak kurallar ihdas etmek suretiyle bir

milletlerarası rejim oluşturmaya sevk etmiştir. Bu amaçla, 1967’de

meydana gelen TORREY CANYON

2

deniz kazasının olumsuz

sonuçlarının da etkisiyle Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)

öncülüğünde kabul edilen bir dizi milletlerarası sözleşme ile

“Milletlerarası Petrol Kirliliği Tazmin Rejiminin” (Tazmin Rejimi)

temelleri atılmıştır. Tazmin rejimi; “1969 tarihli Petrol Kirliliğinden

Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu İle İlgili Uluslararası Sözleşme” ve

olarak, haliçler de dâhil olmak üzere, deniz çevresine dâhil edilmesi” olarak

tanımlanmıştır. 1982 DHS’nin Türkçe tercü mesi için bkz. Özman, A.: Birleşmiş

Milletler Üçüncü Deniz Hukuku Konferansı, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku

Sözleşmesi, İstanbul 1984.

2

Bu olayla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Özçayır, Z. O.: Liability for Oil Pollution and

Collisions, London – Hong Kong 1998, s. 211; Abdullayev, C.: Uluslararası Hukuk

Açısından Gemilerden Kaynaklanan Petrol Kirliliği, Ankara 2005, s. 195 -196; Hooke,

N.: Maritime Casualties (1963-1996), 2.ed., London 1997, s. 635.

Doç. Dr. İsmail DEMİR

36 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1 Yıl 2015

“1971 tarihli Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası

Fonun Kurulması ile İlgili Uluslararası Sözleşme”ye dayanmaktadır. Bu

sözleşmeler, 1992’de kapsamlı biçimde revizyona tabi tutulmuş, “1992

tarihli Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu İle İlgili

Uluslararası Sözleşme” (1992 HSS: 1992 Hukuki Sorumluluk

Sözleşmesi)

3

ve “1992 tarihli Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir

Uluslararası Fonun Kurulması ile İlgili Uluslararası Sözleşme” (1992 FS:

1992 Fon Sözleşmesi)

4

kabul edilmiştir. 1992 HSS ve 1992 FS, bütün

Dünya’da geniş kabul gördüğünden önceki sözleşmelerin önemi

kalmamıştır.

“2001 tarihli Gemi Yakıtlarından Kaynaklanan Petrol Kirliliği

Zararının Hukuki Sorumluluğu Hakkında Uluslararası Sözleşme” (2001

BS: 2001 Bunker Sözleşmesi)

5

ile “1992 Petrol Kirliliği Zararının

Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulması ile İlgili Uluslararası

Sözleşmenin 2003 Protokolü”nün (2003 TFS: 2003 Tamamlayıcı Fon

3

Türkiye, 17/8/2002 tarihi itib arıyla 1992 HSS ’ne taraf olmuştur. Türkiye’nin 1992

HSS’ye katılmasına dair 15/6/2001 tarihli ve 2001/2668 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

ile Sözleşme’nin İngilizce ve Türkçe metinleri, 24/7/2001 tarihli ve 24472 sayılı Resmî

Gazete’de yayımlanmıştır. Türkiye’nin katılım belgesi 15/8/2001 tarihinde IMO Genel

Sekreterliği’ne tevdi edilmiştir. Bkz. .imo. org/About/ Conventions/

StatusOfConventions/ Pages/Default.aspx>.

4

Türkiye, 17/8/2002 tarihi itibarıyla 1992 FS’n e taraf olmuştur. Türkiye’nin 1992 FS’ne

katılmasına dair 1 5/6/2001 tarihli ve 2001/2669 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile

Sözleşme’nin İngilizce ve Türkçe metinleri, 18/7/2001 tarihli ve 24466 sayılı Resmî

Gazete’de yayımlanmıştır. Türkiye’nin katılım belgesi 15/8/2001 tarihinde IMO Genel

Sekreterliği’ne tevdi edilmiştir. Bkz. org/About /Conventions/

StatusOfConventions/ Pages/Default.aspx>.

5

Türkiye’nin 2001 BS’ne katılmasına dair 8/7/2013 tarihli ve 2013/5110 sayılı Bakanlar

Kurulu Kararıyla birlikte 2001 BS’nin İngilizce ve Türkçe metinleri 27/7/2013 – 28720

sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Türkiye’nin katılım belgesi, IMO Genel

Sekreterliği’ne 12/9/2013 tarihinde sunulmakla 2001 BS, Türkiye hakkında 12/12/2013

tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. 2001 BS hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Ilgın, C.:

Bunker Konvansiyonu ve Konvansiyon’un Türkiye Açısından Değerlendirilmesi,

Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2003;

Ling, Z.: Compulsory Insurance and Compensation for Bunker Oil Pollution Damage,

Springer 2007; Chau, W.: Liability and Compensation for Bunker Pollution, The Journal

of Maritime Law. & Commerce, October 2002, Vol. 33/5, s. 553 vd.