The Effect of Kinship on Child's Surname

• Author: Basak BASOGLU
• Pages: 351-378

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 351

SOYBAĞININ ÇOCUĞUN SOYADINA ETKİSİ

THE EFFECT OF KINSHIP ON CHILD’S SURNAME

Başak BAŞOĞLU*

ÖZET

Türk pozitif hukukunda ailede ad birliğini sağlama amacıyla ortak soyadı olarak

kocanın soyadı belirlenmiş, buna bağlı olarak hem evlenen kadının hem de evlilik içinde

dünyaya gelen çocuğun aile soyadı olarak belirlenen kocanın/babanın soyadını taşıyacağı

düzenlenmiştir. Bir başka deyişle Türk hukukunda kadının soyadı evlilik ile değişerek

kocasının soyadına, dolayısıyla onun soyuna, kimliğine, statüsüne tabi kılınmıştır.

Çocuğun soyadı ise babanın soybağına dolayısıyla yine onun soyuna, kimliğine, statüsüne

tabi kılınmıştır. Buna göre, anne b aba ile evli değilse, çocuk babası ile arasında soybağı

kurulmadıkça, annesinin soyadını ala caksa da baba ile soybağı bir kez kurulduktan sonra

çocuk babanın soyadını alır. Ancak çocuğun soyadına ilişkin düzenlemeler oldukça

tartışmalıdır ve hatta bu düzenlemeler ilk derece mahkemelerinin, Yargıtay’ın, Anayasa

Mahkemesi’nin çeşitli kararlarına konu olmuştur. Söz ko nusu yargı kararları ışığında

durum daha da tartışmalı bir hal almıştır. Şüph esiz çocuğun soyadına ilişkin tüm

sorunların ve tartışmaların çözümü pozitif hukukun değiştirilmesinden geçeceğinden bu

çalışma ile amaçlanan olası bir pozitif hukuk değişikliğine ışık tutmaktır.

Anahtar Sözcükler: Çocuğun Soyadı, Soybağı, Aile Soyadı, Velayet

ABSTRACT

In order to ensure the unity in the family, Turkish Civil Code provides that the

surname of the husband is determined as the common surname. Accordingly, both the

married woman and the child who was born in wedlock shall bear the surname of the

husband/ father. If a child is born out of wedlock, the child shall bear mother’s surname.

However, the child shall bear father’s surname if paternity is linked with the fath er. These

provisions are highly controversial. They have been subject to various decisions of first

instance courts, Court of Cassation, and even the Constitutional Court. Undoubtedly, the

debate on the surname of child can only be solved by amendment of th e related provisions

of the Turkish Civil Code. Therefore, this paper aims to shed light to a possible

amendment.

Keywords: Surname of the Child, Family Surname, Kinship, Custody

“Adıyla var bir zamanlar gül olan;

yalnız adlar kalır elimizde.” **

Umberto Eco

Gülün Adı

* Yrd. Doç. Dr. MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk Anabilim Dalı,

basoglub@mef.edu.tr.

** Orijinali: Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus.

Başak BAŞOĞLU

352 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:1 Year:2017

GİRİŞ

İnsan ölümsüzlüğe sadece isminde kavuşabildiğinden olsa gerek

isim (ad) üzerindeki hak insanın en önemli temel haklarından biridir. Öyle

ki, Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları

Sözleşmesi’nin 7. maddesi uyarınca her çocuğun doğumla birlikte isim

hakkı bulunmaktadır. Çocuğun soyadı da bu kapsamda kişiye sıkı suretle

bağlı, vazgeçilemez ve devredilemez kişisel bir hak olup kişilik hakkı

korumasından yararlanmaktadır

1

.

Türk hukukunda çocuğun ön adının belirlenmesi TMK m. 339

uyarınca velayet hakkının kapsamında düzenlenmiştir. Buna karşılık,

çocuğun soyadının belirlenmesi velayet hakkının kapsamında ele

alınmamış, doğrudan soybağı ilişkisine bağlanmıştır

2

. Buna göre, çocuğun

soyadı baba ile soybağının kurulup kurulmadığına göre farklılık

gösterecektir. Bir başka deyişle, çocuğun soyadında esas belirleyici

parametre babayla soybağının kurulup kurulmadığıdır.

Kural olarak, çocuk ile baba arasında soybağı, anne ile evlilik,

tanıma veya babalık davası yollarıyla kurulursa, bu durumda çocuk

babanın soyadı verilir. Baba ile soybağının kurulmadığı hallerde ise çocuk

annenin bekarlık soyadını taşıyacaktır. Bunların yanı sıra yine evlat

edinme yoluyla soybağının kurulması halinde de çocuk, kural olarak evlat

edinenin soyadını alacaktır.

1

ABİK, Yıldız: Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Ankara, 2005, s.

38, AKİPEK, Jale / AKINTÜRK, Turgut / ATEŞ, Derya: Türk Medeni Hukuku –

Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, Birinci Cilt, İstan bul, 2015, s. 419, DURAL,

Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan: Türk Özel Hukuku Cilt II: Kişiler Hukuku, İstanbul, 2016, s.

165, HELVACI, Serap: Gerçek Kişiler, İstanbul, 2016, s. 171, IŞINTAN, Pelin:

“Anayasa Mahkemesinin 8.12.2011 Tarihli Kararı Işığında Türk Hukukunda Velayet

Hakkı Kendisine Verilmiş Kadının Çocuğun Soyadını Seçme Hakkı Mevcut Mudur?”,

Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2012/1, s. 265-279 (266),

OĞUZMAN, Kemal/ SELİÇİ, Özer / OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: Kişiler Hukuku,

İstanbul, 2016, s. 110, SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk Genel Bölüm / Kişiler

Hukuku (Medeni Hukuk), İstanbul, 2015, s. 480.

2

AKİPEK / AKINTÜRK / ATEŞ, s. 419, BAYGIN, Cem: Soybağı Hukuku, İstanbul,

2010, s. 97, BİRİNCİ UZUN, Tuba: “Aile Soyadı Çık mazı – Anayasa Mahkemesi’nin

Çocuğun Soyadının Velayeti Kendisine Bırakılan Annesi Tarafından Değiştirilmesi

Hakkındaki 25 Haziran 2015 Tarihli ve 2013/3434 Başvuru Sayılı Kararının

İncelenmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4, Ankara, 2016, s. 99-137 (107), DURAL /

ÖĞÜZ, s. 169, IŞINTAN, s. 266, OĞUZMAN / SELİÇİ / OKTAY-ÖZDEMİR, s.

113, ÖZTAN, Bilge: Aile Hukuku, 6. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015, s. 1011,

SEROZAN, Medeni Hukuk, s. 482, USTA, Sevgi: Velayet Hukuku (Velayet Hukuku),

İstanbul, 2016, s. 203.