The Concept of Reasonable Time in Administrative Jurisdiction in The Light of European Human Rights Court (ECtHR) Decisions

• Author: Bayram KESKIN
• Pages: 391-414

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018 391

İDARİ YARGILAMADA MAKUL SÜRE KAVRAMININ AVRUPA

İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA

İNCELENMESİ

THE CONCEPT OF REASONABLE TIME IN ADMINISTRATIV E

JURISDICTION IN THE LIGHT OF EUROPEAN HUMAN RIGHTS

COURT (ECtHR) DECISIONS

DOI: 10.21492/inuhfd.462996

Bayram KESKİN*

Özet

Yargı alanında insan haklarının en önemli yansıması adil yargılanma hakkıdır.

Adil yargılanma, hukuk devletinin en önemli ilkelerinden biridir. Bu hak, yargılama

faaliyetlerinin yerine getirilmesinde uyulması gereken esasları belirleyen ve yargılama

süreci ile birlikte, yargılama öncesi ve sonrası dönemi de kapsayan bir haktır. Bu hak ile

ilgili ulusal ve uluslararası metinlerde bir takım hükümler getirilmiştir. Adil yargılanma,

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) gibi birçok uluslararası sözleşme veya

beyannamede yer alan, hukuk sistemimizde de anayasal düzeyde kabul edilmiş temel bir

haktır. Makul sürede yargılanma hakkının çerçevesi, adil yargılanma ilkesinin de temel

öğesini oluşturmaktadır. AİHS, makul sürede yargılanma hakkı güvencesinin sağlanması

amacıyla mutlak bir süre öngörmemiştir. Ancak, AİHS’nin iç hukukta uygulanıp

uygulanmadığının yargısal denetimi ile görevli olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

(AİHM), makul sürenin belirlenmesi amacıyla bir kısım ölçütler getirmiştir. AİHM,

görülmekte olan davalara ilişkin her bir somut olayın özellikleri yanında bu ilkeleri de göz

önüne almaktadır. Başvurucular, idari uyuşmazlıklar ile ilgili AİHM’ne yaptıkları

başvurularda en çok, davaların uzun süre geçmesine rağmen so nuçlandırılmamasından

yakınmaktadır. AİHS’nin getirdiği kriterlere paralel olarak anayasal ve kanuni

düzenlemeler yapılmış, buna rağmen gelinen noktada bir takım eksik ya da aykırı

düzenlemelerin var olduğu anlaşılmıştır. AİHM, adil yargılanma hakkının önemli

unsurlarından olan makul sürede yargılanma hakkı, silahların eşitliği, çelişmeli yargılama

hakkı ve mahkemeye başvuru hakkı gib i konularda AİHS’nin 6’ıncı maddesine bir takım

aykırılıkların olduğunu tespit etmiş; söz konusu aykırılıklar nedeniyle de Türkiye aleyhine

bir çok ihlal kararı vermiştir. AİHM, idari uyuşmazlıklara ilişkin verdiği bazı kararlar ile

ülkemizde idari yargılama hukukunun gelişimine katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Adil yargılanma hakkı, makul sürede yargılanma hakkı,

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, idari yargılama

hukuku.

* Doç. Dr. , Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı Öğretim

Üyesi. (E-mail bayram.keskin@kocaeli.edu.tr), (Orcid ID- 0000-0003-0562-048X)

Makale Gönderilme Tarihi: 23.09.2018 Submitted: 23.09.2018

Makale Kabul Tarihi: 27.11.2018 Accepted: 27.11.2018

Bayram KESKİN

392 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:2 Year:2018

Abstract

The most important reflection of human rights in the field of judiciary is the right

to fair trial. The right to a fair trial, which is essential element of the rule of law,

determines the rules and principles that govern judicial process with all its stages such as

pre-trial, trial and post-tri al phase of the adjudication. Not only judiciary bot also all other

state institutions must abide by this principle. A number of provisions regarding this right

are made in both national and international instruments. The right to a fair trial, which is

mentioned in various kinds of international legal texts, conventions and agreements

including Europen Convention on Human Rights, is fundamental part of o ur legal system

at constitutional level. ‘The right to trial within a reasonable time’ is the main subordinate

element of the right to fair trial. The European Convention on Human Rights does n ot

specify a definite time to protect ‘the right to trial within a reasonable time’. Ho wever, the

European Court of Human Rights, which has the secondary role to supervise domestic

protection of the Convention, determines some criteria for determination of reasonable

time. While examining the cases before it, the Court scrutinizes the specifications of each

concrete case, the criteria as well. Applicants mostly allege th e excessive length of judicial

proceedings for their applications lodged with the ECtHR related to administrative cases.

Notwithstanding the fact that there are abundant Constitutional and statutory amendments

which are made acording to 6. article of the ECHR and case law of the Court, there are still

lots of shortcomings in domestic legal system in respect of the right to a fair trial. These

deficiencies mainly revolve around different aspects of fair trial such as; trial within

reasonable time, equality of arms, right to a contentious trial, righ t to a court. It can easily

be said that aforementioned problematic issues pave the way for ab undan case law which

is rendered against Turkey. The Court have made contribution to the development of

administrative procedure law with the judgments of the ECt HR regarding administrative

disputes.

Keywords: The right to fair trial, the right to trial within a reasonable time, the

European Convention on Human Rights, the European Court of Human Rights (ECtHR),

administrative procedure law.

I. GİRİŞ

Bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin etkili olacak şekilde ele

alınması amacıyla, hukuk devleti ilkesinin temeli olan “adil yargılanma

hakkı”, bireylere haklarının ihlâli durumunda yargı yerlerinde hak arama

teminatı vermektedir. Adil yargılanma hakkı, demokratik bir toplumda

adaletin yerine getirilmesi ve adil bir biçimde dağıtılması yönünden

vazgeçilmez bir unsurdur.

Avrupa’nın anayasası olarak kabul edilen AİHS’nin 6’ıncı

maddesinin içeriği, “adil yargılanma hakkı”na ilişkin ayrıntılı hükümler

öngörmektedir. Bu madde ceza, medeni hukuk ve idari davalara ilişkin

konularda adil yargılanma hakkı güvencesi getirmiştir. Söz konusu

güvenceyi sağlamak amacıyla maddede “yasayla kurulmuş bağımsız ve

tarafsız bir mahkeme tarafından”, “kamuya açık bir biçimde” ve “makul

bir süre içinde” bir davanın görülmesi şartları öngörülmüştür. “Gecikmiş

adalet adalet değildir” özdeyişi, adil yargılanma hakkının temelini