The concept of public interest in the decisions of the constitutional court

• Author: Nermin TOMBALOGLU
• Pages: 354-388

Nermin TOMBALOĞLU

354 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014

THE CONCEPT OF PUBLIC INTEREST IN THE DECISIONS OF

THE CONSTITUTIONAL COURT

ABSTRACT

Living in form of a society definitely requires being subject to

various rules and arrangements. Whereas the concept of public interest

with its rules imposed, forms, with its general characteristics, the

objective and at the same time the reasons, for administrative transaction

and actions. The concept also functions to result in restrictions from the

angle of various rights and freedoms. Accordingly, the concept of public

interest is, frequently met and heard, phenomena. Despite being a concept

so frequently used, there is no strict and clear definition made of this

concept. Content of the concept, being uncertain and abstract, has resulted

in such a situation. In fact, concept of public interest is understood

differently under changing conditions. In this study, given to form a

theoretical framework for the concept of public interest later in the

decisions of the Constitutional Court will examine the concept of

evaluating shape.

Keywords: Public Interest, Constitutional Court, Rule Of Law,

Equality Before The Law, Property right

GİRİŞ

Devletin görevlerini sadece milli güvenliği sağlamak ve ülkeyi dışa

karşı korumaktan ibaret gören anlayış şeklinin değişmesi ve yerini

müdahaleci, koruyucu ve düzenleyici devlet anlayışına bırakması, onun

gerek sosyal, gerekse ekonomik nitelikte görevler üstlenmesi ve bu

alanlarda faaliyetlerde bulunması sonucunu doğurmuştur.

Bu durum, devletin üstlenmiş olduğu kamu hizmetlerini yürütme ve

bu konudaki faaliyetleri gerçekleştirme görevlerini yerine getiren idarenin

işlem ve eylemleriyle, yaşamın hemen her alanında karşılaşılmasına ve

Anayasa Mahkemesi Kararlarında Kamu Yararı Kavramı

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014 355

bunlardan bazen oldukça önemli sonuçlar doğuracak şekilde

etkilenilmesine neden olmuştur.

Kamu yararı kavramı, tüm devlet organlarının işlem ve

eylemlerinin genel nitelikteki amacını ve aynı zamanda nedenini

oluşturmakta, çeşitli hak ve özgürlükler açısından bir sınırlama nedeni

niteliği de taşımaktadır. Dolayısıyla kamu yararı kavramı sıkça karşımıza

çıkan, sürekli duyduğumuz bir kavramdır. Bu kadar çok kullanılagelen bir

kavram olmasına rağmen kamu yararının kesin ve net bir tanımının

yapıldığına şahit olduğumuz söylenemez.

Bu durumun ortaya çıkmasında, kavramın içeriği belirsiz ve soyut

bir kavram olması büyük rol oynamaktadır. Gerçekten de kamu yararı

kavramından ne anlaşılması gerektiğine ilişkin düşünceler, kişiden kişiye,

toplumdan topluma, yere ve zamana göre değişebilmekte, kamu yararına

ilişkin farklı anlayış şekilleri söz konusu olabilmektedir.

Hukuki boyutu yanında toplumsal, siyasi ve felsefi boyutları da

bulunan, çok yönlü bir kavram niteliği taşıyan kamu yararı kavramı, genel

olarak devletin tüm faaliyetlerinin hukuka uygunluğunun ölçüsünü teşkil

etmekte olup, kişi hak ve hürriyetlerinin sınırlanmasını gerektiren eylem

veya işlemler söz konusu olduğunda da genel amaç olan kamu yararı,

sınırlamaya neden olan eylemi veya işlemi hukuki kılmaktadır.

İdarenin kamu yararı çerçevesinde hareket alanına sahip olması ve

kamu yararı amacı ile yapılan faaliyetlerin çoğu zaman kişilerin hak ve

hürriyetlerinde sınırlamalar doğurabilmesi karşısında, kamu yararı

kavramının belirsizliği ve soyutluğu; üzerinde düşünülmesi gereken bir

hususu teşkil etmektedir.

Makalede kamu yararı kavramının teorik çerçevesi çizilmeye

çalışılacak, kavramın soyut niteliğine değinilerek, açıklanması sırasında

kavrama yüklenen anlamlar incelenecektir. Bu kapsamda, kavrama ilişkin

olarak zaman içerisinde ortaya atılan düşüncelere değinildikten sonra,

kavramın nasıl tanımlanacağı sorunsalı incelenecek, kararlarından yola

çıkılmak suretiyle Anayasa Mahkemesinin kavrama yüklediği anlamlar ve

ölçü norm olarak kullandığı alanlar incelenecektir.

Nermin TOMBALOĞLU

356 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014

A. KAVRAMSAL AÇIDAN KAMU YARARI

Kamu yararı kavramı incelenirken kalıplaşmış bir tanım yapmanın

pek de mümkün olmaması yanında, kavramın yorumlanış sürecinde

geçirmiş olduğu zaman yolculuğunu gözler önüne sermenin daha

açıklayıcı olacağı düşüncesi; kavramın tanımından önce kamu yararı

kavramına ilişkin zaman içerisinde ortaya çıkan görüşlere değinmek

gerekliliğini doğurmuştur.

Kamu yararı gibi soyut bir kavram söz konusu olduğunda kavramın

açıklanmasına yönelik farklı düşünceler ve görüşler bulunması

kaçınılmazdır. Bu görüşlerin bireysel yarar, ortak yarar ve toplum yararı

olmak üzere üç temelden birine ağırlık vermek suretiyle kavrama açıklık

getirmeye çalıştıkları görülmekte ve bu nedenle kavramı açıklayan

görüşler bu üç temel açıdan incelenmektedir

1

. Bu anlamda kamu yararının

toplumu oluşturan bireylerin bireysel çıkarlarından ya da ortak

yararlarından oluştuğunu düşünenler bulunmakla birlikte, toplumun

tümünün çıkarını, bireyin çıkarından üstün tutan görüşler de mevcuttur.

1. Bireysel Yararı Esas Alan Görüş

Kamu yararını bireysel yarar ve toplum yararı eksenlerinde ele alan

görüşlere bakıldığında, bu görüşlerin iki uç arasında yer aldığını görmek

mümkün olacaktır. Bireysel yarara üstünlük tanıyan görüş, kamu yararının

bireysel yararların toplamından oluştuğunu ve dolayısıyla bireysel

yararlarla çelişen bir kamu yararından bahsetmenin mümkün

olmayacağını kabul etmektedir. Yine bu görüşü savunanlara göre, bireyler

kendisi için en iyi olanı bildikleri için bunu yaptıklarında bireylerin

oluşturduğu toplum için en iyi olan da kendiliğinden gerçekleşmiş

olacaktır. Yani bireysel yarara uygun davranışlar, sonuç itibariyle

1

Kamu yararına ilişkin düşüncelerin diğer sınıflandırma şekilleri için bkz. Keleş, R:.

Kıyıların Korunması ve Toplum Yararı, A.Ü.S.B.F.D., 1989, 44 (1), s.58; Korkut, L.:

Temel Hak ve Özgürlüklerin Bir Sınırlama Nedeni Olarak Kamu Yararı Kavramı,

Liberal Düşünce, 2006, 11 (44), s.77 -98; Kaya, C.: Kararlarından Hareketle Kamu

Yararı Kavramına Danıştay’ın Bakışı, İstanbul, 2011, s. 17; Gülan, A.: Conseil

d’Etat’nın Kamu Yararı Kavramına Yaklaşımı, 2000 Yılı İdari Yargı Sempozyumu,

2000, s.2, http://www.danistay.gov.tr/2-CONSEIL%20DETATIN%20 KAMU%20

YARARI%20KAVRAMINA%20YAKLASIMI.htm, Erişim: 29.03.2011.