The Concept of Arbitrability in Turkish Law and Arbitration for The Disputes Arising out of Immovable Properties

• Author: Süleyman YILMAZ - Gökçe Filiz ÇAVUSOGLU
• Pages: 594-613

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 594-613 (2019)

Süleyman YILMAZ & Gökçe Filiz ÇAVUŞOĞLU

594

TÜRK HUKUKUNDA TAHKİME ELVERİŞLİLİK KAVRAMI VE

TAŞINMAZ AYNINA İLİŞKİN UYUŞMAZLIKLARIN TAHKİMDE

GÖRÜLMESİ

THE CONCEPT OF ARBITRABILITY IN TURKISH LAW AND ARBITRATION FOR THE

DISPUTES ARISING OUT OF IMMOVABLE PROPERTIES

Süleyman YILMAZ*

&

Gökçe Filiz ÇAVUŞOĞLU**

https://doi.org/10.21492/inuhfd.630553

Makale Bilgi

Gönderilme:07/10/2019

Kabul: 26/11/2019

Özet

İnsanlık tarihinin bilinen en eski yargılama yollarından birisi tahkimdir. E

skiden beri

olan bu yargılama sistemi modern hukukta da önemini korumaktadır. Tahkim taraflar

arasında doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların devlet yargısı dışında hakem kurulu

adında taraflarca seçilen özel kişi veya kişilerce çözülmesidir. Tahkim sonuc

unda alınan

karar kesin hükümdür. Bu sebeple tahkime gidilebilmesi için geçerli bir tahkim

sözleşmesi gereklidir. Geçerli bir tahkim sözleşmesi olabilmesi için belli başlı

unsurların sözleşmede bulunması gerekmektedir. Tahkim sözleşmesinin geçerliliği içi

n

gerekli unsurlardan birisi de tahkime elverişli bir konunun bulunmasıdır.

Her hukuk

sistemi tahkime elverişlilik kavramını farklı değerlendirmiştir. Türk hukuku ise taraf

iradesine dayanmayan ve taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkime elverişli

o

lmadığını kabul etmiştir. Bu çalışmamızda öncelikle tahkimin ne anlama geldiği ve

tahkim sözleşmesinin unsurları ele alınmaktadır. Ardından Türk Hukukundaki tahkime

elverişlilik kavramı açıklanmaktadır. Bu açıklamalardan sonra gelişmiş ülkelerdeki

tahkime

elverişlilik kavramı incelenmektedir. Son olarak, taşınmaz a ynına ilişkin

uyuşmazlıkların tahkimde görülmesinin Türk Hukuku açısından sonuçları ve taşınmaz

aynına ilişkin uyuşmazlıkların tahkimde görülebilmesi gerektiğinin nedenleri üzerinde

durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim,

Tahkime Elverişlilik,

Taşınmaz Eşya.

Article Info

Received:

07/10/2019Accepted:

26/11/2019

Abstract

Arbitration is one of the oldest known ways of tr ial in human history. This judici

al

system, which has been in existence for a long time, is still important in modern law.

Arbitration is the resolution of disputes t hat may arise between the parties or may arise

by a special person or persons selected by the parties in the name of arbitr

ation board,

except for the state judiciary. The decision taken as a result of the arbitration is final. A

valid arbitration agreement is required for ar bitration. In order to be a valid arbitration

agreement, certain elements must be included in the agree

ment. One of the necessary

elements for the validity of the arbitration agreement is the existence of an arbitrable

matter.

Each legal system has evaluated the concept of arbitrability appropriately.

Turkish law, on the other hand, accepted that the disput

es related to the same immovable

property which are not based on the will of the parties are not suitable for arbitration. In

this study, first of all, the meaning of arbitration and the elements of the arbitration

agreement are discussed. Then, the concep

t of arbitrability in Turkish Law is explained.

After these explanations, the concept of arbitrability in developed countries is examined.

Finally, the results of the Turkish Law in t erms of the arbitration of disputes regarding

the same immovable property

and the reasons why disputes related t o the same

immovable property should be seen in the arbitration are emphasized.

Keywords

Arbitration,

Arbitrability,

Immovable Property.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

* Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakü ltesi, Medeni Hukuk ABD. syilmaz@law.ankara.edu.tr

https://orcid.org/0000-0002-7779 -0528

**Yüksek Lisans Öğrencisi, Ankara Ünive rsitesi, Hukuk Fakültesi. filizcavusoglu@hotmail.com

https://orcid.org/0000-0002-6753 -6032

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 594-613 (2019)

Türk Hukukunda Tahkime Elverişlilik Kavra mı Ve Taşınmaz Aynına İlişkin Uyuşmazlıkların Tahkimde Görü lmesi

595

I. GİRİŞ

Rekabetin olmadığı alanları belirlerken rekabet hukukçuları yargıda rekabetin

olmayacağını ifade etmişlerdir. Ancak bu söylem mülkiyet temelli modern dünyada artık

önemini kaybetmiştir. Zira tahkim bir nevi yargıda rekabettir. Zira dünya tahkim yargılaması

alanında bir rekabet içindedir. Dünyada şu an ICC, American Arbitration Association, London

Court of International Arbitration Center gibi pek çok tahkim merkezi bulunmaktadır. Bu

tahkim yargılama merkezlerinin gerek tarife gerek saygınlık gerek daha iyi adaleti sağlaması

gibi konularda birbirleriyle rekabet içinde oldukları bir gerçektir. Her bir tahkim merkezi farklı

avantajlar sunarak tarafların uyuşmazlıklarının bünyesinde çözüme kavuşmasını istemektedir.

Pek çok gelişmiş ülkede tahkime gidilmesi, tahkimin ekonomiye olan katkısını ve kişi

özgürlükleri nazara alınarak kolaylaştırılmıştır. Bunun sonucu olarak tahkim sözleşmesinin

konusu olabilecek konulara geniş bir yelpazeden bakılması tercih edilmiştir. Diğer bir ifade ile

gelişmiş ülkelerde tahkim yanlısı bir tutum sergilenerek tahkimde görülebilecek konuların

çeşitlendirildiği görülmektedir. Ceza ve vergi hukuku gibi konular kamu düzeninden sayılarak

tahkimde görülemeyeceği kanaatine varılmış olmakla birlikte; ancak özel hukuktan doğan çoğu

uyuşmazlığın kamu düzenini ihlal etmemesi şartıyla tahkimde görülebileceği sonucuna

varılmıştır.

Özel hukuk karakterli olan taşınmaz aynına ilişkin uyuşmazlıklar ise gelişmiş ülkelerde

tahkimde görülebilmektedir. Ancak hukukumuzda taşınmaz aynının tahkimde görülemeyeceğini

düzenlemiştir. Bu da İstanbul Tahkim Merkezi gibi tahkim merkezlerimizin diğer uluslararası

tahkim merkezleri ile rekabetini etkilemektedir. Söz konusu düzenleme sadece rekabeti

etkilememekte; aynı zamanda bireylerin mülkiyet hakkını da kısıtlar niteliktedir.

Bu çalışmada sırasıyla önce tahkim sözleşmesinin tanımı, hukukî niteliği, unsurları

üzerinde durulmaktadır. Daha sonra, eşya üzerindeki aynî haklardan doğan uyuşmazlıkların

tahkimde görülmesinin mümkün olup olmadığı sorunu ele alınmaktadır. Son olarak, taşınmaz

aynına ilişkin uyuşmazlıkların neden tahkimde görülmesi gerektiği konusu incelenmektedir.

II. TAHKİM SÖZLEŞMESİ

A. Tanımı

Tahkim ifadesi üst kavram olarak kullanılan bir usulî süreçtir1. Tarafların aralarında

imzalamış oldukları sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların devlet mahkemeleri yerine tahkimde

hakem kurulu huzurunda çözüme kavuşmasını istedikleri yönündeki iradelerini yazılı bir

biçimde beyan etmeleri sonucu tahkim sözleşmeleri ortaya çıkar2. Diğer bir ifade ile tahkim,

tahkim sözleşmesi ile hayat bulur ve tahkim sözleşmelerinde taraflar devlet mahkemelerinin

yetkisini kaldırarak uyuşmazlığının hakemlerce kesin ve bağlayıcı olarak çözümlenmesi

noktasında anlaşırlar3. Böylece hakemler tahkim sözleşmesi bulunması durumunda uyuşmazlığı

bakabilirler4. Yargıtay ise bir kararında tahkimi şöyle tanımlamıştır: “Tahkim bir sözleşme olup,

tarafların aralarında çıkmış ya da çıkacak olan bir uyuşmazlığın çözümünü bir veya birkaç

kişiye bırakmak hususunda anlaşmalarıdır. Bir başka tanıma göre tahkim sözleşmesi,

uyuşmazlıkların çözümünde, tarafların devlet yargısı yerine hakem denilen özel kişileri yetkili

kılmalarıdır”5.HMK m.412’de ise “Tahkim sözleşmesi, tarafların, sözleşme veya sözleşme dışı

bir hukuki ilişkiden doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların tamamı veya bir kısmının

çözümünün hakem veya hakem kuruluna bırakılması hususunda yaptıkları anlaşmadır” şeklinde

tanımlanmıştır.

1 NOMER, Ergin/EKŞİ, Nuray/ÖZTEKİN-GELGEL, Günseli: Mi lletlerarası tahkim Hukuku, 5.B. Beta Yayınları,

İstanbul 2016, s.1.

2 ALANGOYA, Yavuz/YILDIRIM, M.Kâmil/DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Medeni Usul Hukuku Esasları, 7.B.,

Beta Yayınları, İstanbul 2009, s.596; CEBE, Mehmet Sinan: Mal Satım Sözleşmesi ve Tahkim, 1.B., Ankara 2018,

s.443; REDFERN/HUNTER:Redfern and Hunter on International Arbitration, B.6,KluwerLaw International, 2015,

s.74.

3 BORN, Gary:International Arbitration: Law and Practice,2.B.,KluwerLaw,London 2015, s.45; AKINCI,ZİYA:

Milletlerarası Tahkim,4.B., Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016, s.3; EKŞİ, NURAY: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda

Tahkim, 1.B., İstanbul 2013, s.95; BERGER, Klaus Peter: Private Dispute Resolution in International Business, 2.B.,

KluwerLaw, Netherland 2009, s.301.

4 WEBTER, Thomas H./BÜHLER, Michael W. : Handbook of ICC Arbitration, 3.B.,Sweet&Maxwell, London 2014,

s.49-50.

5 9. HD., E.2014/22697, K.2014/26896, T.17.9.2014.