Termination of pregnancy in turkish law

• Author: Alper UYUMAZ, Yasemin AVCI
• Pages: 579-638

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 579

Alper UYUMAZ



Yasemin AVCI



ÖZET

Gebeliğin sonlandırılması diğer hukuk sistemlerinde olduğu gibi Türk Huku-

ku'nda da tartışmalara neden olmuştur. Bu tartışmalar daha ço k kadının kendi bedeni üze-

rinde karar verme hakkı il e henüz kişiliğini kazanmamış ceninin geleceğe d önük yaşama

umudunun çatışması hâlinde hangi çıkarın üstün tutulacağına ilişkindir. Türk Hukuku'nd a

gebeliğin sonlandırılması, Nüfus Planlaması Hakkında Kanun'da, bu kanuna dayanılarak

çıkarılmış Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine

İlişkin Tüzük'te ve Türk Ceza Kanunu'nda düzenlenmiştir. Bu hükümlerle gebeliğin isteye-

rek sonland ırılması, sorunlu gebelikler açısından gebeliğin sonlandırılması, cinsel saldırı

hâlinde gebeliğin sonlandırılması ve gebeliğin sonlandırılması için aranan iznin alınacağı

kişiler ve iznin alınma usulü düzenlenmiştir. Bu çalışmada, düzenlenen bu hükümlerin

kapsamı, kadının kendi bedeni üzerinde karar verme hakkına nasıl sınırlamalar getirildiği

ve bu hükümlerin uygulanabilirliği hususu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türk Ceza

Kanunu'nda düzenlenen çocuk düşürme ve düşürtme suçlarına ise, cinsel saldırı hâlinde

gebeliğin sonlandırılması hükümleri dışında değinilmemiştir.

Anahtar K elimeler: Gebeliğin Sonlandırılması, Kürtaj, Ceninin Yaşama Hakkı,

Kadının Kendi Bedeni Üzerinde Karar Verme Hakkı, Gebeliğin Sonlandırılmasında Aydın-

latılmış Rıza.

TERMINATION OF PREGNANCY IN

TURKISH LAW

ABSTRACT

Termination of pregnancy has led to debate in Turkish Law as in other law sys-

tems. These discussions are about which would be superior in case of conflict the women's

right to decide over her own body and the future life prospects of winning the fetus does

not have the personality. In Turkish Law, termination of pregnancy has edited in the Code

of Population Planning, issued on the basis of this law Termination of Pregnancy and

Sterilization S ervice and the Regulation on the Implementation of Supervised and orga-

nized the Turkish Penal Code. Requesting termination of pregnancy with these provisions,

Yrd. Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Hukuk Anabilim Dalı Öğre-

tim Üyesi.

 Arş. Gör. Selçuk Üniversitesi Hu kuk Fakültesi Medenî Hukuk Anabilim Dalı Araştırma

Görevlisi.

TÜRK HUKUKU'NDA GEBELİĞİN

SONLANDIRILMASI

DOI: 10.21492/inuhfd.239944

Alper UYUMAZ – Yasemin AVCI

580 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

termination of pregnanc y in terms of problematic pregnancy, termination of pregnancy in

case of sexual assault and procedures the person receiving the permit and the permit will

be sought for the termination of pregnancy is regulated. In this study, the scope of these

provisions are organized, how to be brought to the limitations women's rights to decide

over her own body and was tr ying to put forward concerning the applicability of these

provisions. Miscarrying and to make miscarry to someone held in the Turkish Penal Code

the offense, termination of pregnancy is not addressed except for the provisions in the

sexual assault case.

Keywords: Termination of Pregna ncy, Abortion, The Right to Life of Fetus, The

Woman's Decision Making Rights on Her Own Body, Informed Consent for P regnancy

Termination.

I. GİRİŞ

Gebeliğin sonlandırılması, insanlık tarihi boyunca tıp, hukuk, din,

etik gibi pek çok alanda tartışılagelmiştir. Eski Yunan uygarlığındaki Hi-

pokrat Andı'nın ilk hâlinde, hekimlerin "bir gebe kadına çocuk düşürtmek

amacıyla yardım etmemek için" yemin ettikleri bilinmektedir

1

. Ancak,

gebeliğin sonlandırılması yalnızca hekimlerin yardımıyla gerçekleştiril-

mediği için gebeliğin sonlandırılması sorunu tarihin her döneminde insan-

lığı meşgul etmiştir

2

.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)'ne göre dünyada her yıl yaklaşık ola-

rak kırk altı milyon gebelik isteyerek sonlandırılmaktadır. Gebeliği isteye-

rek sonlandıran kadınların yüzde yirmi beşi ise, isteyerek gebeliğin son-

landırılmasına izin verilmediği veya yalnızca kadının yaşamının tehlikede

olduğu durumlarda izin verildiği ülkelerde yaşamaktadır

3

. Gebeliğin son-

landırılmasına ilişkin yaklaşımlar ırksal, ekonomik, siyasî, tıbbî veya dinî

sebeplerle farklılık gösterebilmektedir.

Gebeliğin sonlandırılmasının yasaklanması, gebeliğin güvenli ol-

mayan şekilde sonlandırılması yoluna başvurulmasına, bu da kadın ölüm-

lerine neden olduğu için gebeliğin sonlandırılması öncelikle Batı toplum-

1

Çokar, Muhtar. (2008). Kürtaj. İstanbul: Babil Yayıncılık, s. 11. Hipokrat Andı'nın

özgün metni için bkz., https://tr.wikipedia.org/wiki/Hipokrat_Yemini, 26 Temmuz 2015

tarihinde erişildi.

2

Güney Tunalı, Işıl. (2015). Özel Hukuk ve Ceza Hukuku Açısından Hekimlerin Gebelik

Sonlandırılmasından Kaynaklanan Sorumluluğu, İstanbul: Seçkin Yayıncılık, s. 13; Ço-

kar, Kürtaj, s. 11.

3

Bkz., Türk Jinekolo ji ve Obstetrik Derneği (TJOD), Kürtaj Raporu, 15 Temmuza 2015

tarihinde http://www.tjod.org/turk-jinekoloji-ve-obstetrik-dernegi-tjod-kurtaj-raporu ad-

resinden erişildi.

Türk Hukuku’nda Gebeliğin Sonlandırılması

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 581

larında, daha sonra ise gelişmekte olan ülkelerde kanunî bir hak olarak

görülmeye başlanmıştır. Türkiye'de ise, 1983 yılında Nüfus Planlaması

Hakkında Kanun'un 5 inci maddesi ile gebeliğin isteyerek sonlandırılma-

sına on haftaya kadar olan gebelikler açısından izin verilmiştir.

Günümüzde de gebeliğin sonlandırılmasına ilişkin tartışmalar canlı-

lığını korumaktadır. Gebeliğin sonlandırılmasına izin verilmesi gerektiğini

savunan görüşe göre

4

, kadın, kendi bedeni üzerinde karar verme hakkına

sahiptir ve gebeliğin sonlandırılmasının yasaklanmasına dair düzenlemeler

bu hakkın açıkça ihlâli niteliğindedir. Gebeliğin sonlandırılmasının yasak-

lanması gerektiğini savunan görüşe göre

5

ise, gebeliğin sonlandırılması,

kadının bedeninde başlamış olan bir yaşama hakkına müdahale niteliğini

taşır. Şüphesiz bu tartışmalar, ceninin kişiliğini, dolayısıyla yaşama hak-

kını ne zaman kazanacağı ve annenin kendi bedeni üzerinde karar verme

hakkı ile ceninin geleceğe dönük yaşama umudunun çatışması hâlinde

hangisinin tercih edileceği sorularını beraberinde getirecektir.

Bu çalışmada gebeliğin sonlandırılması kapsamında ceninin hukukî

durumu ve kadının kendi bedeni üzerinde karar verme hakkı açıklanarak

buna ilişkin düzenlemelere değinilecek; Türk Hukuku'ndaki mevcut hu-

kukî durum açısından gebeliğin sonlandırılması incelenecektir. Son olarak

gebeliğin sonlandırılması açısından aydınlatılmış rızanın kapsamı ve

önemi belirlenecektir.

II. CENİN KAVRAMI VE KADININ KENDİ BEDENİ

ÜZERİNDE KARAR VERME HAKKI

A. CENİN KAVRAMI

1. Embriyo, Fetüs ve Cenin Kavramları

Yirmi üç kromozomlu erkek tohum hücresi (sperm) ile yirmi üç

kromozomlu dişi tohum hücresi (yumurta) döllendikten sonra kırk altı

kromozomlu döllenmiş yumurta (zigot) ismi verilen tek hücre oluşur.

Gebeliğin ilk sekiz haftasında bu döllenmiş yumurtaya embriyo

6

denir.

4

Ürem, Müge. (2012). Kadın Vücudu ve Etik Sorunlar, Sağlık Hukuku Makaleleri-II. 79-

102. İstanbul: İstanbul Barosu Yayınları, s. 79-102, s. 88.

5

Çokar, Muhtar. İsteyerek Düşük Yapmak-Tıp Etiği ve Yasalar, 25 Haziran 2015 tar i-

hinde http://www.turkhukuksitesi. com/makale_1004.htm adresinden erişildi, s. 2.

6

Embriyo, yumurtadan meydana gelen, yumurta zarı, yumurta kabuğu ile korunan ya da

vücudun içinde bulunan ve gelişmenin erken evrelerinde olan genç organizma şeklinde

de tanımlanabilir. Bkz.,