A study on cause of action in civil proceeding

• Author: Dr. Ahmet Cahit IYILIKLI
• Pages: 84-156

Dr. Ahmet Cahit İYİLİKLİ

84 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

A STUDY ON CAUSE OF ACTİON İN CİVİL PROCEEDİNG

ABSTRACT

6100 Code code of Law No. 119/1-e article is the reason for the

lawsuit, considered to be among the elements of the lawsuit paragraph is

mostly theoretical (take into consideration) does not handle the

materialize of issue method has been considered in practice to always was

imprisoned into an abstract concept Whereas a material for each case in

the context of a life event, that is in fact the case. In this case, the lawsuit

is a concrete situation and reason at the essence, consider a method

marerialize of issue, understanding of the purpose of the law the

procedure of realization of concrete dispute, the emergence of the truth

and ignored the right to peer in similar saying, essential to being legally

negate or violation of patronage. The Court verdicts review proceedings

of the truth and represent a fact find given that this situation is inevitable.

Because the material is presented to the Court, the extent to which

accurate and complete events in court that the truth will serve the purpose

of realization of the law of the jurisdiction that will justify. Likewise, all

material litigation as the reason the events Jung institutions detection and

uniform implementation, provision of legal safety, peace and stability is a

sine qua non.

Keywords: cause of action, events, legal cause, purpose of trial, to

get at the truth

GİRİŞ

Hukuk yargılaması, yani medeni yargılama, adli yargıya tabi, hukuk

öznesi kişi ya da kişi grupları arasındaki özel hukuk ihtilafların

çözümlendiği yargı türüdür. Bu yargılama türünde hakkı ihmal edilen,

ihlal ya da inkâra uğrayan kişiler, prosedürel hukuki korunmadan

yararlanarak, subjektif haklarının himaye edilmesini talep ettikleri vakit

gündeme gelecek ilk mevzu, hukuk yargılamasının temelinin, dava

ikamesi esasına dayandığı vakıasıdır. Dava ikamesi ile hukuki himaye

talep edenlerin sıfat veya hak ile irtibatı bulunsun bulunmasın taraflar ve

mahkeme arasında bir hukuk yargılaması ilişkisi (tesisi) başlar. Bir diğer

Hukuk Yargılamasında Dava Sebebi Üzerine Bir İnceleme

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012 85

ifadeyle, bu hukuki ilişkinin tesisi, dava ikamesine bağlıdır. Kısaca hukuk

yargılamasında; gerçek ya da tüzel kişiler, şahıs veya malvarlığı haklarına

ilişkin ihtilafların çözümlenmesini adli yargıya tabi mahkemelerden talep

ederler. Böylelikle kişilerin adli yargıya taşıdığı şahıs ya da malvarlığı

haklarına ilişkin taleplerinin çekirdeğini oluşturan içtimai hayattaki beşeri

münasebet ve ilişkiler yumağı, hukuk yargılamasında dava sebebini

oluşturur. Kişiler, yani hak ehliyetini haiz gerçek ve tüzel kişiler, şahıs ya

da malvarlığına ilişkin haklarını, ancak vakıalara, yani hayat olaylarına

dayandırarak mahkemeden hukuki himaye talep edebilirler. Kumaştan hali

elbise elde edilemeyeceği gibi, söz konusu hakların da vakıalardan

bağımsız olarak ileri sürülmesi mümkün değildir ki, dava sebebi olan

vakıa, dava hakkının temelini, çekirdeğini oluşturur.

Teoride, mülga 1086 sayılı HUMK döneminde; hukuk yargılaması

için sıklıkla medeni yargılama hukuku, medeni usul hukuku isimleri

kullanılırken, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yürürlüğü ile

birlikte medeni muhakeme hukuku, ya da hukuk muhakemeleri hukuku

ibaresi tercih edilmektedir. Çalışma konumuz bizatihi içtimai hayattaki

insan ilişkileri üzerine kurulu olduğundan, bu dış âlemdeki maddi

vakıalar, ilişkiler dava sebebini oluşturmaktadır. Ancak, hukuki sebepler,

mantık ve tecrübe kuralları ile hukuki problemler teknik özellikleri

sebebiyle vakıa kavramına dâhil değildirler. Keza bu maddi vakıalar ve

ilişkilerin, dinamik, güncel ve grift niteliklerinden dolayı meseleci bir

yöntemle ele alınması gerektiği saikiyle, bu somut ihtilaflara denk

düşeceğini düşündüğümüz teoride kullanılan isminden ziyade,

uygulamada bilinen ismiyle, yani hukuk yargılaması ismini tercih ettik.

Zira özel hukuk meseleleri, güncel, dinamik ve mufassal nitelikleri gereği,

sosyal hayattaki insanların vücut verdiği münasebetler örgüsüdür, işte

dava sebebi, yani maddi vakıalar, bu ilişkiler yumağıdır. Haksız fiil teşkil

eden bir darp ya da hakaret vakıası; Komşuluk ya da mülkiyet hukukuna

dayalı; ev ve bahçesine ulaşan yegâne yolun kapatılarak, geçişin

engellendiği vakıası yahut borca aykırılık hukuki zemininde, sözleşme

gereği borçlandığı edime uygun ve süresinde ifada bulunulmadığı, yani

kusurlu ifa vakıası, bu hayat olaylarına örnek kabilinden gösterilebilir.

Dr. Ahmet Cahit İYİLİKLİ

86 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 119 ve mülga 1086 sayılı

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu madde 179’da açıkça düzenlenen ve

dava dilekçesinin unsurları arasında sayılan dava sebebi, çoğunlukla

teorik (nazari) olarak ele alınmış, meseleci yöntemle ele alınmadığı için

de uygulamada hep soyut bir kavram içine hapsedilmiştir. Oysa her dava

bir hayat olayı, yani maddi bir vakıa bağlamında dava sebebidir. Bu

durum, dava sebebinin özü itibariyle, somut bir durum olduğu ve meseleci

bir yöntemle ele alınması gerektiği, somut ihtilafın anlaşılması ve usul

hukukun amacının gerçekleşmesi, eş söyleyişle, hakikatin ortaya çıkması

ve hakkı ihmal, ihlal veya inkâr edilenin hukuken himaye edilmesi için

elzem bir durumdur. Mahkeme ilamlarının adli bir gerçeği temsil etmesi

ve yargılamanın amacı da hakikati bulmak olduğu göz önüne alındığında

bu durum kaçınılmazdır. Zira maddi vakıalar ne ölçüde doğru ve eksiksiz

mahkemeye sunulursa, mahkeme de o ölçüde hakikati tevsik edecek ve

yargılama hukukunun amacının gerçekleşmesine hizmet edecektir. Keza

dava sebebinin maddi vakıalar olarak algılanması ve usulün tüm

müesseselerinde yeknesak uygulanması da, hukuki emniyet, barış ve

istikrarın sağlanmasına katkı sağlayacaktır. Zira yargılamanın nihai

amacı, gerçeği bularak, hak sahibine hakkını teslim ederek hukuki himaye

sağlamaktır. Bu amaç, hem hukuk, hem ceza, hem de idari yargılamanın

ortak amacı olmalıdır. Şekli-maddi gerçek mülahazası artık güncelliğini

ve işlerliğini yitirmiştir. Yegâne amaç, hakkı ihmal ya da inkâra uğradığı

için adaletten hukuki korunma isteyene hakkını iade etmektir. Bu sebeple

yargılamanın amacının gerçekleşmesi ancak hakikate ulaşmakla

mümkündür. Bu ise ancak taraflarca davaya getirilen malzemenin, yani

hayat olaylarının gerçekliğine bağlıdır. Keza hâkim somut ihtilafa

yabancıdır. Yargılamanın amacı olan gerçeğe ulaşılırsa; hukuk düzeninin

korunması, hukuksal barışın sağlanması, maddi hukuktan kaynaklanan

hakların yerine getirilmesi ve tespit edilmesiyle hukuki güvenlik zaten

temin edilmiş olacaktır. Bir diğer ifadeyle, diğer amaçların gerçekleşmesi,

medeni yargılamada hakikatin bulunması amacına bağlıdır. Aksi halde,

yargılama; hakkı teslim suretiyle içtimai düzen ve barışın zemini

olmaktan ziyade, hayat olayını (ilişkiler yumağını) hasıraltı etme