Straits of Italy

• Author: Anil ÇAMYAMAÇ
• Pages: 53-90

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 53

İTALYA’NIN BOĞAZLARI

STRAITS OF ITALY

Anıl Çamyamaç



ÖZET

Konumunun gösterdiği üzere, İtalya, Akdeniz’in ve onun ticaret güzergâhlarının

merkezinde bulunmaktadır. Saçak adalarla çevrili Akdeniz’e u zanan yarımada şeklindeki

yapısı, İtalya’ya, ülkesini çevreleyen önemli boğazlar sağlamıştır. Bu boğazların önemi,

konumlarından ötürü, sadece İtalya’nın kendisi için değil, aynı zamanda dünya toplumu

içindir. Böylece, İtalya’nın tavrını hem 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku

Sözleşmesi öncesindeki toplantılarda, hem de bu konuda 1982 tarihli Sözleşmeden sonraki

düzenlemeleri çerçevesinde irdelemek akılcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler/Terimler: Messina Boğazı, Messina İstisnası, Uluslararası

Seyrüseferde Kullanılan Boğazlar, Transit Geçiş, 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz

Hukuku Sözleşmesi.

ABSTRACT

As its location reveals, Italy sits on the center of the Mediterranean Sea and its

trade routes. Its peninsular structure p rojecting into the Mediterranean Sea surrounding

with scattered islands provides Italy with important straits circumscribed it s land territory.

The importance of these straits, because of their location, is not only for Italy itself, but

also for the World community. Hence, it would be wiser to investigate Ital y’s position

towards its straits, particularly focusing on the meetings before the UNCLOS, and the

Italian regulations in this very subject after the UNCLOS, as well.

Keywords: Straits of Messina, Messina Exception, Straits Used for International

Navigation, Transit Passage, UNCLOS.

Giriş

Dünya ticaretinin %90’nın denizler üzerinden gerçekleştirilmesi,

deniz yollarının güvenliğinin ve geçiş serbestisinin sağlanmasının

önemini, tartışmasız bir biçimde, ortaya koymaktadır. Hâl böyle olunca,

farklı denizleri ve deniz alanlarını birbirine bağlayan coğrafî alanlar olan

boğazların önemi bir kat daha artmış olmaktadır. Artan bu önemin iki

yönü olduğu unutulmamalıdır. Bir tarafta boğaza kıyısı olan devletler ve

onların ihtiyaçları, bir tarafta boğazlardan yararlanan devletler ve başta

seyrüsefer olmak üzere onların ihtiyaçları bu iki temel yönü oluşturmakta

ve bunların arasında orta bir yol bulunması gerekmektedir. Aranılan bu

orta yolun 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi

 LLM ve PhD in Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku

Anabilim Dalı.

Anıl ÇAMYAMAÇ

54 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:1 Year:2017

çerçevesinde bulunduğu ifade edilebilir. Özellikle, denizci büyük güçlerin

olabildiğince serbestçe geçmeyi arzu ettikleri boğazlarda, diğer geçiş

rejimleriyle mukayese edildiğinde liberal olarak adlandırılabilecek transit

geçiş rejiminin kıyı devletlerini koruyacak mekanizmalarla kabûl edilmesi

bu durumu kanıtlamıştır.

Tarihin ilk çağlarından beri dünya ticaretinin ve medeniyetlerinin

en temel merkezlerinden biri konumunda bulunan Akdeniz’in ortasında

konumlanan İtalya’nın çevresindeki boğazların statüsünün, özellikle

Akdeniz’in mahiyeti göz önüne alındığında, önem arz ettiği kuşku

götürmez bir gerçek olarak ifade edilebilir. Bu düşünceden yola çıkılarak

bu kısa çalışmada İtalya’ya ait boğazlar uluslararası deniz hukuku

çerçevesinde incelenmeye çalışılacaktır. Bu çerçevede, öncelikle Akdeniz

ele alınarak kısaca tanıtılmaya çalışılacak, sonrasında İtalya’nın coğrafî

durumu, ele alınacak boğazlarla birlikte betimlenerek, boğazlara ilişkin

1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinde yer verilen

genel düzenleme irdelenecektir. Sonrasında ise, İtalya’nın boğazlara

ilişkin tutumu ve özellikle de 1982 Sözleşmesinin oluşması sırasındaki

açıklamaları ve önerileri değerlendirilip, İtalya’ya ait boğazların bu

düzenlemeler çerçevesindeki durumu incelenerek görüşümüz

açıklanacaktır.

I. Akdeniz ve Önemi

Üç büyük kıtanın ortasında konumlanarak onları birbirinden ayıran,

belki daha doğru bir ifadeyle onları birleştiren Akdeniz kapladığı 865.000

mil²’lik yüzölçümü alanıyla

1

önemli bir denizdir. Kuzeyinde Avrupa

Kıtası, güneyinde Afrika Kıtası ve doğusunda Asya kıtasıyla çevrili

Akdeniz’in tek doğal çıkışı, batısında konumlanarak kendisini Atlantik

Okyanusuyla bağlayan Cebelitarık Boğazıdır. Bunun dışında, güney

doğusunda dünyanın en önemli ve işlek suyollarından birini teşkil eden

Süveyş Kanalı konumlanmaktadır ki, Akdeniz böylelikle önce Kızıl

Denize sonrasında ise Bab-al Mandep Boğazıyla Umman Denizi ve Hint

Okyanusuna bağlanmaktadır.

Akdeniz kendi içerisinde birçok deniz alanı barındırmakta ve

önemli boğazlarla farklı denizlere bağlanmaktadır. Öncelikle, yarı-kapalı

veya kapalı deniz alanı

2

olarak mütalâa edilen Akdeniz kendi içerisinde

1

Bkz. ALEXANDER L.M., Regionalism and the Law of the Sea: The Case of Semi-

Enclosed Seas, Ocean Development & International Law, vol. 2/2, 1974, s. 171.

2

1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hu kuku Sözleşmesi m. 1 22 ve 123. Bu

düzenlemelerde “kapalı ve yarı-kapalı deniz” kavramında yer alan bu iki farklı konsept

İtalya’nın Boğazları

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İnÜHFD Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 55

aynı niteliği haiz şu deniz alanlarını içermektedir

3

: Ege Denizi, Marmara

Denizi, Adriyatik Denizi, İyon/Yunan Denizi, Tiren Denizi, Liguryen

Denizi, İber/Balerik Denizi ve Alboran Denizi.

4

Bunun dışında, Akdeniz,

Karadeniz’e de Ege Denizi ve Türk Boğazları yoluyla bağlanmaktadır.

5

Akdeniz’i çevreleyen 22 devlet vardır: İspanya, Fransa, Monako,

İtalya, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Arnavutluk,

Yunanistan, Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail, Mısır, Libya, Tunus, Cezayir,

Fas, Malta, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Güney Kıbrıs Rum

Kesimi. Bu devletler dışında, İngiltere’nin Kıbrıs’ta yer alan üsleri

6

ve

Cebelitarık çerçevesinde İngiltere’nin de resmin içerisinde yer alması

gerekmektedir. Öte yandan, Gazze Şeridi bağlamında, her ne kadar devlet

olarak statüsü tartışılsa da, Filistin’in de dikkate alınması gereklidir.

7

Tüm

bu devletlere Karadeniz’e kıyısı olan devletler de eklenince sayının daha

da artacağı muhakkaktır. Bu itibarla, hem Karadeniz’e, hem Akdeniz’e

arasında bir ayrımın olmadığı, ilgili bu kavramın bir bütün olarak ele alındığı

gözlenmektedir. Zaten, konuya ilişkin bu yönlü bir ayrımın yapılmasına dair İran

önerisinin kabûl edilmediği ve 1982 tarihli Sözleşme metnine aktarılmadığı

hatırlanmalıdır. Bu önerinin metni için bkz. “Iran: Draft Articles on Enclosed and Semi-

Enclosed Seas”, Document A/COLF.62/C.2/L.72, 21August 1974, s. 237.

3

Seršić’in Adriyatik Denizi özelinde inceleme gerçekleştirdiği makalesinin adı,

hatırlanacağı üzere, “Adriyatik Denizi: Yarı Kapalı Bir Denizde Yarı-Kapalı Deniz”

başlığını taşımaktadır. Bkz. SERŠIĆ M., The Adriatic Sea: Semi-Enclosed Sea in a

Semi-Enclosed Sea, in La Méditerranée et le droit de la mer à l’aube du 21e siècle/The

Mediterranean and the Law of the Sea at the Dawn of the 21st Century, edited by

Cataldi, Bruylant, Bruxelles, 2002, s. 329-347.

4

Bu deniz alanlarının sınırlarına ilişkin olarak b kz. “Limits of Oceans and Seas”, 3rd

edition, International Hydrographic Organization Special Publication no: 28, Monte

Carlo, 1953, s. 16-18.

5

Karadeniz’in bir başka çıkışı yoktur. Yâni, Karadeniz doğal yollarla sadece Akdeniz’e

çıkışı olan bir deniz alanıdır. Bununla beraber, 1990’ların ortalarında açılan Ren-Main-

Tuna Kanalı sayesinde nehir yoluyla Karadeniz ve Kuzey Denizi arasında bir bağ

kurulmuştur. Ayrıca, Don-Volga Kanal sistemi dâhilinde Karadeniz’in kuzeyde Baltık

Deniziyle ve güneydoğuda Hazar Deniziyle nehir bağlantıları söz konusudur. Bunun

dışında, Karadeniz’in Kerç Boğazıyla kuzeyindeki Azak Körfezi/Denizine de bağlantısı

söz konusudur.

6

İngiltere’nin Kıbrıs Adasında yer alan iki üssü Akotiri ve Baf üsleridir. Bu üslerin hu kukî

statüsüne dair bkz. PELLET A., The British Sovereign Base Areas, Cyprus Yearbook of

International Law, 2012, s. 57-72.

7

Gerek Gazze Şeridi bağlamında Filistin, gerek Cebelitarık ve Kıbrıs’taki üsleri

bağlamında İngiltere’nin Akdeniz çerçevesindeki durumlarına ilişkin kısa bir

değerlendirme için bkz. BLAKE G.H., Mediterranean Micro-Territorial Disputes and

Maritime Boundary Delimitation, in Il regime giuridico internazionale del mare

Mediterraneo, edited by Leanza, Dott A. Giuffrè Editore, Milano, 1987, s. 112-114.