Right to development as a human right?

• Author: Prof. Dr. Hüseyin ALTAS, Yrd. Doç. Dr. Leyla Müjde KURT
• Pages: 451-476

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:2 Sayı:2 Yıl 2011 451

BİR İNSAN HAKKI OLARAK KALKINMA HAKKI?

Elif ÇELİK

ÖZET

Bu yazı, son yıllarda sıklıkla kalkınma kavramı ile yanyana

anılmakla birlikte, ortaya atıldığı dönemden bu yana üzerinde

tartışmaların sona ermediği; kalkınma hakkını ele almaktadır. Bunu

yaparken kalkınma ve kalkınma hakkı kavramlarının konu ile ilişkilerine

kısaca değinildikten sonra böylesi bir hakkın ortaya çıkış süreci ve arka

planındaki etmenler gözönüne alınacaktır. Tarihsel arka planı takiben;

kalkınma hakkını bir insan hakkı olarak kabul eden 1986 Birleşmiş

Milletler Kalkınma Hakkı Bildirgesi ve bu belgede yer alan tanımlar

belgeyi analiz etmek suretiyle ortaya konulacaktır. Kavramın ortaya

çıkışından bugüne üzerinde tartışmaların devam ediyor olması

bakımından son bölüm, literatürde kalkınma hakkına yöneltilen eleştirileri

ele almakta ve düşünürler tarafından dile getirilen farklı yorumlamalara

yer vermektedir.

Anahtar Kelimeler: Kalkınma Hakkı, İnsan Hakları, Üçüncü

Kuşak Haklar, Birleşmiş Milletler Kalkınma Hakkı Bildirgesi

RIGHT TO DEVELOPMENT AS A HUMAN RIGHT?

ABSTRACT

This paper aims to discuss the right to development; which often

pronounced along with human rights in recent years, yet remains as a

debatable subject since its emergence. In doing this; the notions of

development and the right to development will be briefly covered and the

 Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları Doktora Öğrencisi, Ondokuz Mayıs

ÜniversitesiHukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi

Elif ÇELİK

452 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:2 Sayı:2 Yıl 2011

emergence of the right and background arguments will be laid out.

Following to the historical evolution of the right, the 1986 United Nations

Declaration on Right to Development and the definitions within this

document will be analyzed. Since the debates regarding right to

development are still present today; the last part of the paper will gather

the criticism that exist in the literature towards the right, along with

different approaches from the scholars.

Keywords: Right to Development, Human Rights, Third

Generation Rights, United Nations Declaration on the Right to

Development

GİRİŞ

İnsan hakları konusunda söz sahibi bir düşünürün de belirttiği üzere

günümüzde arzu edilen spesifik bir amacın insan hakkı olarak karakterize

edilmesi doğal olarak söz konusu amacın değerini artırmakta,

sorgulanabilirlikten uzaklaştırıp evrensel bir gerçek olarak kabul

edilmesinin önünü açmaktadır.1 Donnelly, kalkınma hakkına olası bir

zemin bulabilmek arayışıyla yazdığı bir makalede, söz konusu hakkın

içinde bulunduğu durumu ve maruz kaldığı farklı yaklaşımları oldukça

etkili bir örnekle dile getirir. Genel olarak “insan hakkı” başlığı ve

dolayısıyla güvencesi altında ortaya atılan kavramların açığa

çıkarılmasının bir felsefeci, teolog ve insan hakları hukukçusu bakımından

farklılık arzettiğini; bir felsefecinin işinin karanlık bir odada varolmayan

siyah bir kedi aramak, teoloğun bu kediyi bulduğunu iddia etmek, insan

hakkı hukukçusunun ise konuyu bir komisyona gönderip siyah kedilere

nasıl davranılacağına ilişkin bir yönergeye dönüştürmek olacağı örneğini

verir.2 Gerçekten de kalkınma hakkının gelişimi ve içinde bulunduğu

durum Donnelly’ nin 25 yıl önce vermiş olduğu örneğe benzer bir

biçimdedir. Bir yanda, hakkı bir insan hakkı olarak ele alıp uluslararası

insan hakları hukuku çerçevesinde koruma altına almaya çabalayan

belgeler; diğer yanda ise, gerek bu belgelerde düzenlendiği biçimiyle

1 Alston, P., Making Space for New Human Rights, 1 Harv. Hum. Rts. Y.B. 3, 1988, s. 3.

2 Donnelly,J., In Search of the Unicorn : The Jurisprudence and Politics of the Right to

Development, California Western International Law Journal 1985, s. 473-474.