Regime of the straits' in turkish law: an evaluation concerning environmental law

• Author: Prof. Dr. Huriye Kubilay
• Pages: 35-64

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014 35

TÜRK HUKUKUNA GÖRE « BOĞAZLAR REJİMİ » : ÇEVRE

HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME

Prof. Dr. Huriye Kubilay



Özet

Türk Boğazlarında çevrenin korunması Türkiye için olduğu kadar

uluslararası toplum için de büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, ilgili

hukuki düzenlemelerin uluslararası mevzuata uygun olması ve boğazlardan

geçişin ve denetimlerin uluslararası standartlarda olması gerekmektedir.

Özellikle yakın zamanlarda yürürlüğe giren mevzuatın değerlendirildiği bu

çalışmanın sonucunda, uluslararası mevzuata uyumun hedeflendiği ve

önemli ölçüde bu uyumun sağlanmış olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar kelimeler: “Türk Boğazları”, deniz kirliliği, Deniz Hukuku,

çevrenin korunması, sigorta

“REGIME OF THE STRAITS” IN TURKISH LAW: AN

EVALUATION CONCERNING ENVIRONMENTAL LAW

Abstract

Protection of environment in the Turkish Straits has great importance

for the international community as well as for Turkey. Therefore, it is

necessary that the related legal arrangements are in harmony with

international regulations and control of passage from the Straits must

be realized in accordance with international standards. At the end of this

research where recently enacted legislation has been evaluated, it was

determined that international compliance has been targeted and this

compliance has been significantly achieved.

Keywords: “Turkish Straits”, marine pollution, Law of the Sea,

protection of environment, insurance

 İzmir Ekonomi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi.

Prof. Dr. Huriye KUBİLAY

36 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014

I. GİRİŞ

Boğazlar, kara parçaları arasında iki deniz alanını bağlayan doğal

deniz yolları olarak tanımlanır

1

. Türkiye sınırları içinde bulunan boğazların;

İstanbul Boğazı’nın

2

ve Çanakkale Boğazı’nın

3

ve daha geniş anlamda “Türk

Boğazları” olarak anılan deniz alanının çevre hukuku yönünden

değerlendirilmesi bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Dünya üzerinde

yaşanan çevresel felâketler, çevresel hassasiyeti yoğun olan boğazlarla ilgili

çevre hukuku düzenlemelerinin önemini ortaya koyar

4

. Türk Boğazlarından

petrol ve doğal gaz arama ve çıkarma amaçlı deniz araçlarının, nükleer atık

5

gibi tehlikeli yük taşıyan gemilerin geçişinin giderek artması bu alanda ciddi

risk oluşturmaktadır. Bu çalışma çerçevesinde, özellikle Türk Boğazlar

Sisteminde çevrenin korunmasına yönelik olarak, yakın zamanlarda ortaya

çıkan hukuki gelişmeler üzerinde durulacaktır.

İlk olarak 1923 Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin

6

Başlangıç kısmında

yer alan ve sonra 20 Temmuz 1936 Montreaux Boğazlar Sözleşmesi’nin

7

1

Pazarcı, H. Uluslararası Hukuk, Gözden Geçirilmiş 3. Bası, Ankara 2005, s.267.

2

İstanbul Boğazı, yaklaşık 30km (17 nm) uzunluğunda ve sadece 700 m. genişliğinde olup,

kuzeyde Marmara Denizi ile Karadeniz’i bağlar. Karşıdan karşıya geçiş, Boğaziçi Köprüsü

ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ile boğazın altından geçen bir demiryolu tüp geçidi olan

“Marmaray” ile sağlanır. Taşıtlar için “Avrasya Tüneli” olarak adlandırılan tüp geçit

planlanmakta ve üçüncü asma köprü o lan Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün yapımı

sürmektedir. http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stanbul_Bo%C4%9Faz%C4%B1 (Erişim

tarihi: 08.07.2014)

3

Çanakkale Boğazı (Dardanellia/Hellespontos) , 68km (37 nm) uzunluğunda ve 1 ,2km

genişliğinde olup, Marmara Denizi’ni Ege Denizi’ne bağlayan boğazdır.

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87anakkale_Bo%C4%9Faz%C4%B1 (Erişim tarihi:

09.07.2014)

4

Son yıllarda gittikçe artan petrol taşımacılığında meydana gelen deniz kazalarının

yolaçabileceği tehlikelerin berteraf edilmesi konusunda gereken önlemlerin alınması

zorunluluğu hakkında bk.Kuran, S. Uluslararası Deniz Hukuku, İstanbul 2006, 114.

5

Ece, J. N., Boğazlarda Çevre Güvenliği ve Alternatif Yollar

http://www.cozumvar.com.tr/tr/Yayinlarimiz/Denizcilik_Sektoru/Bogazlarda_Cevre_Guven

ligi_ve_Alternatif_Yollar.asp (Erişim tarihi: 01.04.2014)

6

Demirkıran, H.M.,Türk Boğazları’nda Geçiş Rejimi ve Geçiş Rejimi İle İlgili Yargıtay

Hukuk Genel Kurulu’nun 21.11.2001 Gün E.2001/4-955, K.2001/1073 Sayılı Kararı,

Prof.Dr.Ergon A. ÇETİNGİL ve Prof.Dr.Rayegan KENDER’e 50. Birlikte Çalışma Yılı

Armağanı, İstanbul 2007, s.449-450; Oğuzülgen, S., Türk Boğazları ve Deniz Trafiği İle

İlgili Uluslararası Tarihi Gelişmeler ve Terminolojik İlkeler, Prof.Dr.Ergon A. ÇETİNGİL