Recent Legal Developments and Suggestions on The Participation of Muftis Among The Registrars

• Author: Özlem TÜZÜNER
• Pages: 614-632

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 614-632 (2019)

Müftülerin Evlendirme Memurları Arasına Katılması Hakkında Güncel Hukukî Gelişmeler ve Öneriler

615

Article Info

Received: 15/06/2019

Accepted: 03/12/2019

Abstract

Women can obtain legal rights based on marriage law only through official engagement

or marriage contract. Extramarital union, only by having religious ceremony of marriage,

causes the deprivation of family law rights. Including muftis among the registrars

may

reduce this deprivation. For the participation of muftis among the registrars, amendments

were made in t he Law on Civil Registration Services and the Marriage Regulation. The

Presidency of Religious Affairs published the Circular on the Official Marri

age

Authority. The marriage carried out by the Mufti according to the mentioned circular

refers to the simultaneous unification of the religious and official ceremonies. The

mentioned simultaneous unification violates the hierarchy of norms, especially the

fourth

paragraph of article 174 of the Constitution and the second paragraph of ar ticle 143 of

the Turkish Civil Code. According to the relevant circular, marriage ceremony begins

and ends with the hadith and prayers required by Islam. The annexes of the

Circular are

written first in Arabic and then in Turkish. The Constitutional Court, unanimously,

rejected the annulment request for the participation of muftis among the registrars.

However, in the relevant circular, attention could be paid to the priority

sequencing and

chronological divergence of the religious and official ceremonies of marriage. In the

United Kingdom, in the formalization of religious marriage, the terms of registered

marriage, registered building and the authorized person are in the for

eground, regardless

of Christianity, Judaism or Islam distinction. In Republic of Turkey, The Sunni

dimension of Islam has been deservedly satisfied with the participation of muftis among

the registrars. In the project of the secularism and the freedom of

belief, as Turkish

family law expands the circle of officially recognized marriage ceremonies, when the

appropriate conditions arise, not only other religions, but also the Alevi and Shia

dimension of Islam can be taken into account.

Keywords

Participation of Muftis

Among The Registrars,

Circular on The Official

Marriage Authority,

Fourth Paragraph of

Article 174 of The

Constitution,

Second Paragraph of

Article 143 of The

Turkish Civil Code,

Hierarchy of Norms,

Registered Building,

Freedom of Belief.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriT icari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 614-632 (2019)

Özlem TÜZÜNER

616

I. GİRİŞ

Müftülerin evlendirme memurları arasına katılması 2017 yılı sonunda gerçekleşen en

önemli yasal gelişmedir. Bu yasal gelişme, kadın ve çocuğun korunması noktasında, isabetli

adım telakki edilebilir. Sırf dinî nikâh huzurunda eşiyle birlikte yaşamış kadının evlenme

kaynaklı haklarından mahrum kalması, Türk Aile Hukuku’nun maruf problemlerinden biridir.

Öyle ki mülga Türk Kanunu Medenisi1 döneminde, kanun koyucu, sırf bu mahrumiyeti

azaltmak adına, dinî nikâhlı olsun olmasın, kanunen evliliğe uygun fiilî birlikteliklerden çocuk

meydana geldiğinde, bu birlikteliğin resmî evlilik olarak kaydedilmesini ve çocuğun ise evlilik

içi doğmuş sayılmasını sağlamıştı. Kısacası, 1981 ve 1991 yıllarında beşer yıl sureli yürürlüğe

konulan “Bir Evlenme Akdine Dayanmayan Birleşmelerden Doğan Çocukların Neseplerinin

Düzeltilmesine ve Bu Birleşmelerin Evlilik Olarak Tescillerine İlişkin Kanun” isimli iki özel

kanunla, idarî yolla evliliklerin kayıt edilmesi suretiyle çocukların nesepleri düzeltilmişti2.

Esasen müftülerin evlendirme memurları arasına katılmasıyla, bu defa baştan müdahale

edilerek, söz konusu mahrumiyetin kaynaktan giderilmesi veya azaltılması hedeflenmiş olabilir.

Müftü, hem çözüm misyonuyla fetva verir, hem de günlük ihtilafların hâlline odaklanarak

özel meselelerde danışmanlık sunar3. Müftülükler, aile ve dinî rehberlik bürolarıyla, evlilik

içinde yaşanan sorunların tatlıya bağlanması yönünde danışmanlık hizmeti zaten sunuyordu4.

2017 yılı sonunda gerçekleşen yasal gelişmeyle artık, evlenme akdinin kuruluşunda, daha

doğrusu varlık kazanmasında da söz sahibi oldular.

Müftülere bahşedilen evlendirme yetkisi, öncelikle normlar hiyerarşisinin millî zirvesini

işgal eden Türkiye Cumhuriyeti Anayasası5 çerçevesinde değerlendirilmelidir. Gerek genel

kanun mertebesinde Türk Medenî Kanunu6, gerek Türk Medenî Kanunu’na nazaran özel hüküm

statüsünü işgal eden Nüfus Hizmetleri Kanunu7 ile Evlendirme Yönetmeliği’ni8

ilgilendirmektedir. Mezkûr hukukî değişikliği sağlayan süreç, aşağıda ilk başlık altında

özetlenecektir. Söz konusu hukukî değişikliğin tanıtılması yanı sıra uygulamada yer edinmesi

adına Diyanet İşleri Başkanlığı içinde çeşitli eğitimler, ilânlar ve idarî düzenlemeler

gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Anayasa Mahkemesi’nde ikame

ettiği iptal davası sonuçlanmıştır. İşte bu güncel gelişmeler, ikinci bölümde aktarılacaktır.

Üçüncü bölümde, müftülük statüsünün hitap ettiği İslâm inancının doğal olarak baskınlaşan

cephesine işaret edilecektir9. Nikâh merasimi konusunda, İslâm dininin Sünnî boyutu özel

olarak seçilip layıkıyla tatmin edilmekle, diğer inanç ve din mensubu kişilerin inanç ve dinlerine

uygun resmî nikâh konusundaki ihtiyaçlarının zamanla giderilebileceği düşüncesi

açıklanacaktır.

İnanç özgürlüğü perspektifinde değerlendirmelerde bulunulurken, Birleşik Krallık Aile

Hukuku’ndan feyz alınacaktır. İngiliz Aile Hukuku’yla mukayese yapılırken, Türkiye

Cumhuriyeti’nin evlenme akdi hususundaki milletlerarası taahhüdü de hesaba katılarak, yakın

geleceğe hitap eden önerilerde bulunulacaktır.

İşbu çalışmada ulaşılan neticeler vurgulanarak, mutad akademik bütünsellik, sonuç

bölümünde tamamlanacaktır. Nihayet, müftülerin evlendirme memurları arasına katılmasıyla

Türk Aile Hukuku’nda gerçekleşen özgün ilerlemenin, anayasal inanç ve din özgürlüğünü çok

boyutlu temin edecek yelpazede genişletilmesi temennisi yinelenecektir.

1RG: 4.4.1926, 339; Mülga 743 Sayılı Kanun.

2RG: 22.9.1981, 17466; Mülga 2526 Sayılı Kanun. RG: 16.5.1991, 20873; Mülga 3716 Sayılı Kanun.

3SÜTCÜ, Mehmet Sait: “Osmanlı Devleti’nde Müftülük Kurumu: Anadolu Müftüleri”, Tarih Okulu Dergisi, Aralık

2017, 10(32), s.461, 462, http://dx.doi.org/10.14225/Joh1167 (ET. 2.4.2019).

4AYBEY, Salih: “Müftülüklere Gelen Evlilikle İlgili Sorunların Çözümünde Dinî Danışmanlığın Rolü”, Uluslararası

Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016, 9(44), s.1327-1329.

5RG: 9.11.1982, 17863; 2709 Sayılı Kanun.

6RG: 8.12.2001, 24607; 4721 Sayılı Kanun.

7RG: 29.4.2006, 26153; 5490 Sayılı Kanun. Mevzuat Bilgi Sistemi: “5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu

(Değişiklik İşlenmiş Hâli)”, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5490.pdf (ET. 9.3.2019).

8RG: 7.11.1985, 18921; 85/9747 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı. Mevzuat Bilgi Sistemi: “Evlendirme Yönetmeliği

(Değişiklik İşlenmiş Hâli)”, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.859747.pdf (ET. 9.3.2019).

9SARIKAYA, Saffet Mehmet: “Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlarında Mezhebî Tutum ve Eğilimler”, İslâmî

Araştırmalar Dergisi (Journal of Islamic Research), 2018, 29(2), s.271, 272, 284, 285. Ayrıca bkz. KUTLU, Sönmez:

“Diyanet İşleri Başkanlığı ve İslâm İçi Dinî Gruplarla (Mezhep ve Tarikatlar) İlişkileri”, Dinî Araştırmalar Dergisi

(Journal of Religious Studies), 2009 (Ocak-Nisan), 12(33), s.107-127.