Quaranteed liabilityin type of shipbuilding contracts

• Author: Aslihan Erbas Açikel
• Pages: 297-329

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012 297

TİP GEMİ İNŞA SÖZLEŞMELERİNDE

GARANTİ BORCU

Aslıhan Erbaş Açıkel

ÖZET

Tersanecinin, teslim tarihinden itibaren başlayacak belirli bir süre

için gemide ortaya çıkabilecek ayıplara karşı garanti taahhüdünde

bulunması, gemi inşa sözleşmelerinde sıkça başvurulan bir uygulamadır.

Bu taahhüt kapsamında tersaneci, tüm masraflar kendisine ait olmak üzere

ayıpları gidermeyi ve gerekli tamiratı yapmayı üstlenmektedir. Bunun

karşılığında ise, kâr kaybı gibi zararlar da dâhil olmak üzere, geminin

kullanılamamasından kaynaklanan, tüm zararlara iş sahibi katlanmakta ve

iş sahibinin sözleşmeden dönme ve bedelin indirilmesini talep etme

hakları kaldırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Tersaneci, İş sahibi, Gemi İnşa Sözleşmesi,

Gemi, Ayıp, Tamir, Garanti Borcu.

QUARANTEED LIABILITYIN TYPE OF SHIPBUILDING

CONTRACTS

ABSTRACT

Under most of the shipbuilding contracts, the builder provides a

warranty of quality against defects for a certain period starting from the

date of delivery of the vessel. Under warranty of quality the builder

undertakes to rectify the defects at his own cost. In return for the owner

shall bear any incidental expenses and losses, including loss of profit

resulting from the loss of use of the ship. Furthermore the owner shall not

be entitled to use his rights of termination and reduction in price.

Keywords: Shipyard, Ship-owner, Shipbuilding Contract, Ship,

Defect, Warranty.

 Aslıhan Erbaş Açıkel, İstanbul Barosuna kayıtlı Serbest Avukat Email: aslihan.erbas@avklaw.com.

Aslıhan Erbaş Açıkel

298 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

I.GİRİŞ

Bir geminin inşası yüksek sermaye yatırımını ve uzun süreli emek

yoğun bir çalışmayı gerektirmektedir. Bu nedenle gemi inşasına ilişkin

sözleşmeler, taraflar arasındaki menfaatler dengesini paylaştıracak şekilde

son derece detaylı hükümler içerir. Gemi inşa sözleşmelerinin bu niteliği,

uluslararası uygulamada sözleşme hükümlerinin standartlaştırılmasını

sağlayan tip sözleşmelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Günümüzde

pek çok gemi inşa sözleşmesi, genellikle bölgesel nitelikteki tersaneci

birliklerinin oluşturduğu tip sözleşmeler esas alınarak hazırlanmaktadır.

Gemi inşa sektöründe kullanılan belli başlı tip sözleşmeler AWES1, SAJ2,

NSF3 ve NEWBUILDCON4 formlarıdır.

İnşa edilen geminin ayıplı olması halinde iş sahibinin sahip olacağı

hakları düzenleyen tip sözleşme maddeleri, 6098 sayılı Türk Borçlar

Kanununun (TBK) ayıba karşı tekeffül hükümlerinden ayrılmaktadır.

Örneğin tip sözleşmelerde teslimden sonra ortaya çıkan ayıplara ilişkin

olarak tersanecinin5 “garanti borcu” düzenlenmekte ve bu kapsamda diğer

kanuni haklardan vazgeçilmektedir.

1 Bu form, 1972 yılında Batı Avrupa Tersaneciler Birliği (Association of Western Eur ope

Shipbuilders) tarafından hazırlanmış olup, Avrupa’da, özellikle Almanya, Finlandiya,

Fransa, İtalya ve Yunanistan’da geniş ölçüde uygulanmaktadır.

2 Bu form, Japon Tersaneciler Birliği ( Shipbuilders Association in Ja pan) tarafından

hazırlanmış olup, Güney Kore, Çin, Singapur ve Tayvan’da kullanılan formların da

temelini oluşturmaktadır

3 Norveç Gemi Donatanları Birliği ve Tersaneciler Birliğinin ortak çalışması sonucunda

hazırlanan ve 1999 yılında yayınlanan bu form, SAJ ve AWES formlarında yer alan

hükümlerin karma bir niteliği taşımaktadır.

4 BIMCO tarafından geliştirilen ve 5 Temmuz 2007 tarihinde resmi olarak kabul edilen bu

form günümüzde yaygınlık kazanmaya başlamıştır.

5 Gemi inşası, bu branşta uzman gemi inşaat firmaları tarafından gerçekleştirilir.

Uygulamada gemi inşaat firmasını tanımlamak amacıyla, “tersane” ya da “tersane

sahibi” kavramlarının kullanıldığı görülmektedir. “Tersane” kavramı için bkz. Kender,

R./Çetingil, E.: Deniz Ticareti Hukuku (Takip Hukuku ve Deniz Sigortaları İle Birlikte)

Temel Bilgiler, B. 8, İstanbul 2 007, s. 56. “Tersane sahibi” kavramı için bkz. Kaner, İ.

D.: Deniz Ticareti Hukuku, (Giriş-Gemi-Donatan ve Donatma İşti raki-Kaptan), İstanbul

2001, s. 27. Ayrıca TTK m. 98 7/I ve 992/I (a) ile TK m. 8 59/I7y, 860/II, 862/I, 863/I

metinlerinde de “tersane sahibi” ifadesi kullanılmaktadır. Tersane sahib i, gemi inşa

sözleşmesine taraf o lan kişiyi tarif etmek yerine, daha çok ilgili tesisin mülkiyetinin

kime ait olduğunu göstermektedir. Ayrıca gemi inşa borcunu üstlenen kişinin muhakka k

tersane sahibi olması gerekmez; bu kişi başkasına ait bir tersanede de b u borcunu ifa

Tıp Gemi İnşa Sözleşmelerinde Garanti Borcu

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012 299

Bu makalede kanundan ayrılan hükümler içeren garanti borcunun

kapsam ve sonuçları irdelenmiştir. Bu maksatla ilk olarak gemi inşa

sözleşmesi hakkında kısaca bilgi verilmiş ve hukuki niteliği ortaya

konmuştur. Devamında ayıba karşı tekeffül borcuna değinilmiş ve bu

borcun tip sözleşmelerdeki düzenleniş tarzından söz edilmiştir. Son olarak

tersanecinin garanti borcunun şartları ile hüküm ve sonuçlarına yer

verilmiştir.

II. GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİNE GENEL BİR BAKIŞ

Gemi inşa sözleşmesi, uygulamada iki şekilde ortaya çıkmaktadır.

Birinci halde, gemi yaptırmak isteyen, malzemeyi kendisi vermekte ve

yalnızca işin görülmesi tersanecinin uhdesine bırakılmaktadır (şartnameli

inşa6 ya da taahhüt suretiyle inşa sözleşmesi7). İkinci halde ise, tersaneci

kendi emrindeki işçiler ve temin edeceği malzeme ile gemi inşasını

taahhüt etmektedir (götürü inşa sözleşmesi)8. Bu anlamda gemi inşa

sözleşmesini, tersaneci ile iş sahibi arasında, tersanecinin, iş sahibince

ödenmesi taahhüt olunan bedel karşılığında, bir gemi inşa ederek, iş

sahibine teslim etmeyi taahhüt ettiği bir sözleşme olarak tanımlamak

mümkündür.

Bir sözleşmenin hukuki niteliğinin tespiti, sözleşmeye uygulanacak

kanuni hükümlerin belirlenmesi açısından önem taşır. Gemi inşa

sözleşmesinin hukuki niteliği konusunda, imal edilecek şeyler hakkındaki

satım sözleşmesi9 ve eser sözleşmesi10 görüşleri öne çıkmaktadır. Bu

edebilir. Tersane ise, tersanecinin edimini ifa ettiği, yani geminin inşa olunduğu yerdir.

İnşaat sözleş melerinde kullanan müteahhit veya yüklenici kavramları ise, genel olarak

eser sözleşmesinde eseri imal etmekle yükümlü tarafı tanımlamak amacıyla

kullanılmaktadır. Makalede, gemi inşa sözleşmesinde gemiyi inşa etme işini ü stlenen

kimseyi daha özel bir terimle ifade etmenin daha uygun olacağı kanaatiyle, bu kavramlar

yerine geminin inşasını taahhüt eden kişi anlamında “ tersaneci” teriminden

yararlanılmıştır.

6 Okay, S.: Deniz Ticareti Hukuku, I, Giriş – Gemi, Donatan ve Donatma İştiraki, Gemi

Adamları, B. 3, İstanbul 1970, s. 162.

7 Wahl, A. (Çev. Berker, K.): Deniz Ticaret Hukuku, Nazari ve Ameli, Ankara 1948, N. 43.

8 Gelenbeg, M. H.: Deniz Ticareti Hukuku, İstanbul 1938, s. 42; Okay, s. 162; Wahl, N. 43.

9 Okay, s. 164. Gemi inşa sözleşmesi, Fransız ve İngiliz Hukukları bakımından da imal

edilecek şeyler hakkındaki satım akdi (vente à livrer) olarak nitelendirilmektedir. Fransız

hukuku için bkz. Govar e, J. P.: “International Shipbuilding Contracts, Particularly Legal

Problems in Connection with Finance and Security”, International Bar Association, Sixth