'Presumption of Solidarity in Commercial Affairs' (Article 7 of the Turkish Commercial Code) Can Be Applied By All Means?

• Author: Kadir Berk KAPANCI
• Pages: 131-170

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 131

Türk Ticaret Kanunu’nun 7. Maddesinde Öngörülen “Ticari İşlerde

Teselsül Karinesi” Tam Anlamıyla Uygulanabilir Durumda mıdır?

Kadir Berk KAPANCI*

ÖZET

Yakın zamanda yürürlüğe giren 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda

(“TTK”) (m. 7), tıpkı 6762 Sayılı Eski Türk Ticaret Kanunu’nda (“eTTK”) olduğu gibi,

ticari işler nedeniyle birlikte borç altına girmede ve ticari işlerden doğan borçları temin

etmek için sağlanan kefaletlerde (gerek asıl borçlu yla kefil, gerekse de birden fazla kefil

varsa, kefillerin kendi aralarında) teselsül esasının uygulama alanı bulacağını kabul

etmiştir. Diğer taraftan yine yakın zamanda yürürlüğe giren 6098 Sayılı Yeni Türk Borçlar

Kanunu (“TBK”) da, bu kez 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu’ndan (“eBK”) biraz daha

farklı olarak kefalet sözleşmeleri ve teminat amacıyla -sadece gerçek kişilerin teminat

veren konumunda oldukları- müteselsil borçluluk (ve borca katılma) halleri bakımından

özel bazı geçerlilik şekli düzenlemeleri sevk etmiştir. Buna göre TBK m. 583 bizzat kefalet

sözleşmeleri özelinde, TBK m. 603 ise genel olarak gerçek kişilerin teminat veren

konumunda oldukları diğer kişisel teminat sözleşmelerinde (dolayısıyla teminat amaçlı

müteselsil borçluluk ve borca katılmada) bazı geçerlilik şekli düzenlemeleri

öngörmektedir. Durum böyle olunca, TTK m. 7’nin öngördüğü teselsül karinesinin bu

düzenlemeler karşısındaki durumu açıklığa kavuşturulması ve her zaman uygulanabilir

durumda olup olmadığının tespit edilmesi gerekir. İşbu çalışmanın amacı, öğretide ve

yargı kararlarında konu ile ilgili olarak ileri sürülen farklı dü şüncelerin ayrıntılarıyla ele

alınması ve söz konusu maddeler (TTK m. 7 ve TBK m. 583, 603) arasındaki ilişki ve

etkileşimin ne yönde olması gerektiğinin tespit edilmesidir.

Anahtar Kelimeler: Ticari işlerde teselsül karinesi, müteselsil kefalet, müteselsil

birlikte kefalet, teminat amacıyla müteselsil borçluluk ve borca katılma, geçerlilik şekli.

“Presumption of Solidarity in Commercial Affairs” (Article 7 of the

Turkish Commercial Code) Can Be Applied By All Means?

ABSTRACT

Art. 7 of t he New T urkish Commercial Code N. 6102 (“New TCC”), provides a

presumption of solidarity in commercial affairs, as the Old Turkish Commercial Code N.

6762 (“Old TCC”). According to this presumption, unless it is otherwise stipulated by the

parties, where there is plurality of debtors in commercial affairs or a surety ship (if there

are more than one surety, also with regard their relation among themselves) is provided

for any debt that is arisen thereof, joint and several indebtedness or joint and several

* Yrd. Doç. Dr. MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı

Öğretim Üyesi, berk.kapanci@mef.edu.tr.

Kadir Berk KAPANCI

132 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016

suretyship rules apply. On the other hand, New Turkish Code of Obligation N. 6098 (“New

TCO”), regulated the suretyship agreement differently from the Old Turkish Code of

Obligations N. 818 (“Old TCO”), which amounted to a thorough reform of the related

provisions. Accordingly, with regard to our subject matter, Art. 583 and 603 of the New

TCO stipulate compulsory form requirements with regard to both surety contracts and all

other types of personal securities (among other types, joint and several indebtedness and

adhesion to an existing debt included thereto as well) provided by real p ersons. In this

context, the interrelation of the Art. 7 of the New TCC and Art. 583 and 603 of the New

TCO must be enligh tened and the question whether Art. 7 of the New TCC can be applied

by all means must b e answered. This work aims to go in detail with regard the different

views put forward both in the legal doctrine and court decisions; and accordingly to

analyze the outcomes of the interactive relation of these mentioned provisions.

Keywords: Presumption of solidarity in commercial affairs, joint and several

suretyship, collective joint and several suretyship, joint and several indebtedness and

adhesion to an existing debt for security purposes, validity form requirements.

I. Genel Bakış

6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun

1

(“TTK”) 7. maddesi,

tıpkı 6762 Sayılı Eski Türk Ticaret Kanunu

2

(“eTTK”) m. 7) kapsamında

olduğu gibi ticari işler bakımından genel bir teselsül karinesi

öngörmektedir. Buna göre, ticari işlerden doğan bir borcun birden fazla

borçlusu olduğunda bunlar arasındaki birlikte borçluluk türü, aksi

öngörülmedikçe müteselsil borçluluk; benzer şekilde ticari işlerden doğan

borçlar için verilen kefaletler de aksi öngörülmedikçe müteselsil kefalet,

birlikte kefaletler de birlikte müteselsil kefalet olarak kabul edilecektir.

Diğer taraftan, 6098 Sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu’nun

3

(“TBK”) kefalet sözleşmesine ilişkin bölümü ise, 818 Sayılı Eski Borçlar

Kanunu’ndakine

4

(“eBK”) göre, ciddi bir reforma tabi tutulmuştur.

İnceleme konumuzu doğrudan ilgilendiren bağlamda bakıldığında, gerek

müteselsil kefalette gerekse de gerçek kişilerin teminat veren konumunda

olduğu kişisel teminat ilişkilerinde (özellikle teminat amacıyla müteselsil

borçluluk ve borca katılmada), teminat vereni koruyucu “yeni ve özel”

bazı geçerlilik şekli düzenlemelerinin (TBK m. 583 ve 603) getirilmiş

olduğu görülür: İlgili düzenlemelere riayet edilmemesi, yapılmak istenen

kişisel teminat sözleşmesini geçersiz hale getirmektedir.

1

Bkz. Resmi Gazete N. 27846, 14 Şubat 2011.

2

Bkz. Resmi Gazete N. 9353, 9 Temmuz 1956.

3

Bkz. Resmi Gazete N. 27836, 4 Şubat 2011.

4

Bkz. Resmi Gazete N. 366, 8 Mayıs 1926.

Türk Ticaret Kanunu’nun 7. Maddesinde Öngörülen “Ticari İşlerde Teselsül Karinesi” Tam

Anlamıyla Uygulanabilir Durumda mıdır?

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 133

Söz konusu kanunların herhangi birinde, bu iki “set” düzenlemeden

hangisinin diğerine göre öncelikli uygulama alanına sahip olacağına dair

açık bir belirtmede bulunulmamıştır. İşbu çalışmamızın amacı, söz konusu

hükümler arasındaki ilişkinin ve etkileşimin tam olarak açıklığa

kavuşturulmasıdır. Bu bağlamda, öncelikle ticari işler bakımından

öngörülen teselsül karinesine genel olarak değinilecek, karinenin TTK m.

7 uyarınca gündeme gelecek temel uygulama şartları, kapsamı ve getiriliş

gerekçesi ele alınacak (II), ardından müteselsil kefalet ve -gerçek kişilerin

teminat veren konumunda oldukları- teminat amacıyla müteselsil

borçluluk (ve borca katılma) bakımından söz konusu olan geçerlilik şekli

düzenlemelerinin (TBK m. 583 ve 603) getirisi gözden geçirilecek (III),

hemen akabinde de bu hükümler arasındaki ilişki ve etkileşime yönelik

öğretide ileri sürülen farklı görüşlere (IV) ve son olarak konuyla ilgili

öznel değerlendirmelerimize (V) yer verilecektir.

II. TTK m. 7’de Öngörülen “Ticari İşlerde Teselsül

Karinesi”nin Temel Uygulama Şartları, Kapsamı ve

Getiriliş Gerekçesi

TTK m. 7’ye göre “İki veya daha fazla kişi, içlerinden yalnız biri

veya hepsi için ticari niteliği haiz bir iş dolayısıyla, diğer bir kimseye

karşı birlikte borç altına girerse, kanunda veya sözleşmede aksi

öngörülmemişse müteselsilen sorumlu olurlar. (...) / Ticari borçlara

kefalet hlinde, hem asıl borçlu ile kefil, hem de kefiller arasındaki

ilişkilerde de birinci fıkra hükmü geçerli olur,”.

Hükmün inceleme konumuz bağlamında bizi özellikle ilgilendiren

iki bölümünün olduğu söylenebilir. İlki (f.1 c.1) ticari iş dolayısıyla bir

kişiye karşı birden fazla kişinin birlikte borç altına girmesi hali, ikincisi

(f.2) ise ticari borçlar için kefalet teminatı sağlanması halidir. Her iki

halde de teselsül esasları uygulama alanı bulur.

Peki, söz konusu maddenin uygulama alanı bulması hangi şartlarda

söz konusu olacaktır? Bunun tespitinde öncelikle “ticari iş” kavramının

açıklığa kavuşturulması lazım gelir. Ticari işten önce de daha geniş bir

içeriğe sahip “iş” kavramından hareket edilecek olursa, bunun içine

fiillerin, işlemlerin ve dar anlamda iş kavramlarının dahil olacağı da