Practices on Judicial Diversity in the Constitutional Amendments in Turkey

• Author: Seyma SAGDIÇ
• Pages: 507-528

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:1 Yıl 2018507

ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİYLE TÜRKİYE’DE YARGIDA

ÇOĞULCULUK UYGULAMALARI

PRACTICES ON JUDICIAL DIVERSITY IN THE CONSTITUTIONAL

AMENDMENTS IN TURKEY

Şeyma SAĞDIÇ*

Özet

Yargıda çoğulcu uygulamalar yargı bağımsızlığını sağlayarak hukuk devletinin bir

gereğinin yerine getirilmesi olarak tartışılmaktadır. Türkiye’de bu tartışmalar, yargıda

çoğulculuğun sağlanmasına yönelik Anayasa değişiklikleriyle birl ikte yürütülmektedir.

Buna göre hukuk devletinin bir gereği olarak, yargı kurullarının oluşturulmasında çoğulcu

yapının sağlanması gerektiği öne sürülmüş ve böylece söz konusu Anayasa

değişikliklerinin meşru bir zemine taşınması mümkün olmuştur. Türkiye’de bu konudaki

tartışmaların seyrini ele almayı amaçlayan bu çalışmada yargıda çoğulculuğun hu kuk

devleti için bir gereklilik olup olmadığını sorgulanırken; bir yandan da yargıda

çoğulculuğun nasıl anlaşıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu itibarla Türkiye’deki

yüksek yargı organlarından Anayasa Mahkemesi ve Hakimler v e Savcılar Kurulu’nun

yapısına dair önemli anayasa değişiklikleri in celenmektedir. Bu inceleme son ucunda

ortaya konulacağı gibi yargıda çoğulculuk, Türkiye’de farklı yorumlanarak dünyadaki

diğer uygulama örneklerinden old ukça farklı anlaşılmaktadır. Bu farklı anlayış ise yargıda

çoğulculuk uygulamaları adı altında Türkiye’deki düzenlemelerin, yargı bağımsızlığına

gölge düşürmede araç olarak işlev görmesine kaynaklık etmektedir. Buna ek olarak

dünyadaki yargıda çoğulculuğu sağlamaya ilişkin uygulamaların da do ğrudan

olumlamasını yapmak mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler: Yargıda çoğulculuk, hukuk devleti, yargı bağımsızlığı,

yüksek yargı kurulları

Abstact

Practices on judicial diversity is discussed as the fulfillment of a requirement of the

rule of law by providing judicial independence. In Turkey, these discussio ns are conducted

with constitutional amendments that provide judicial diversity on the Bench. In these

discussions it is suggested that, judicial diversity is necessary on the Bench as a

requirement of rule of law. Therefore it has been possible that the con stiutional

amendments to be legitimised. This article which aims to address the direction of the

discussions about judicial diversity in Turkey examines both whether judicial diversity is a

necessity for the rule of law and ho w judicial diversit y is understood in Turkey. In this

respect, some of the important constituonal amendments that are related to the structure of

higher judicial boards - Constitutional Court and the Council of Ju dges and Prosecutors- in

Turkey is reviewed. As revealed in this r eview, in Turkey, judicial diversity is interpreted

and understood differently compared with the other example countries. This d ifferent

*Araştırma Görevlisi, İnönü Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Kamu Hukuku Anabilim Dalı.

(E-mail.seyma.sagdic@inonu.edu.tr)

Makale Gönderilme Tarihi: 16.05.2018

Makale Kabul Tarihi: 29.06.2018

DOI: 10.21492/inuhfd.424299

Şeyma SAĞDIÇ

508 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:1 Year:2018

understanding gives rise to the in strumentalisation of the regulations on judiciary in

Turkey so as to detract from judicial independence. Furthermore it is not possible to accept

that the practices on judicial diversity in the world always bring to positive results.

Keywords: Ju dicial diversity, rule of law, judicial independence, higher judicial

boards.

GİRİŞ

Yargı alanına ilişkin gelişmeler hukuk devleti ilkesiyle doğrudan

bağlantılıdır. Zira hukuk devletinin gerçekleşmesi diğer gerekliliklerin

yanında, bağımsız ve tarafsız bir yargı denetiminin gerçekleşmesiyle

mümkün kılınabilir. Bu açıdan Türkiye’de yargı alanına ilişkin gelişmeler

de hukuk devleti tartışmaları altında yer almaktadır.

Türkiye’de yargı organının yapısına ilişkin önemli değişikliklerin

başlangıç yılı olan 2010, söylemsel olarak da yargıda çoğulculuk1

kavramının kullanılmaya bağlandığı döneme karşılık gelmektedir.

Yargıda çoğulculuğun sağlanmasının, bu anlamda, hukuk devletinin -

siyasal bir ideal olarak- hayata geçirilmesine yardımcı olacağı iddia

edilmiştir; zira yargıda çoğulculuğun sağlanması yargı bağımsızlığının

hayata geçirilmesinin bir adımı olarak nitelendirilmektedir. Böylece,

Türkiye özelinde yargıda çoğulculuk, yargı alanına ilişkin önemli yapısal

değişikliklere meşru bir zemin kazandıran ve bu değişikliklere aracı edilen

bir kavram haline gelmiştir.

Bu bağlamda çalışma, öncelikle hukuk devleti kavramına yönelik

tartışmaları ortaya koyarak, yargı bağımsızlığı ilkesinin hukuk devletiyle

ilişkisine değinmektedir. Bununla beraber, yargı bağımsızlığının

sağlanmasının koşulu olarak değerlendirilen yargıda çoğulculuk

uygulamalarının ne anlama geldiği ve dünyada tartışıldığı kapsam ile

Türkiye’de kavranışı arasındaki fark açıklanacaktır. Temel tartışma

yargıda çoğulculuk kavramının Türkiye uygulamasının, kavramın ifade

ettiklerinden farklı olduğu ve bunun bir sonucu olduğunun ortaya

konulmasıdır. Söz konusu sonuç ise, yargı bağımsızlığını sağlamaya

yönelik geliştirilen uygulamaların, bir tokenizm örneği olarak, yargı

bağımsızlığı üzerinden hukuk devleti ilkesine zarar verdiğidir. Tüm bu

hususların yanında, ortaya konulan varsayım ve değerlendirmelerin analiz

nesnesi ise; Türkiye’de 2010, 2014 ve 2017 yıllarında Hakimler ve

1 “Yargıda çoğulculuk” kavramıyla, Anglo-sakson literatürde Judicial Diversity/ Diversity

on the Bench tartışmalarına atıft a bulunulmaktadır. Bu açıdan Yargıda çeşitlilik/ Yargı

Kurullarında Çeşitlilik ifadeleri daha doğru bir çeviri olsa da, Türkiye’de b u tartışmalar

“yargıda çoğulculuk” kavramsallaştırmasıyla yaygınlık kazandığından, bu çalışmada da

bu kavram kullanımı tercihine gidilmiştir.