Physician Examination in Life Insurance

• Author: Hediye BAHAR SAYIN
• Pages: 677-693

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 677-693 (2019)

Hayat Sigortalarında Doktor İn celemesi

677

HAYAT SİGORTALARINDA DOKTOR İNCELEMESİ

PHYSICIAN EXAMINATION IN LIFE INSURANCE

Hediye BAHAR SAYIN*

https://doi.org/10.21492/inuhfd.572477

Makale Bilgi

Gönderilme:31/05/2019

Kabul: 10/12/2019

Özet

Can sigortalarında, sigorta sözleşmesine konu rizikonun belirlenmesi açısından

sigortalanacak kişinin sağlık durumuna ilişkin bilgilerin doğru şekilde tespit edilmesi

önem taşır. Uygulamada söz konusu bilgiler soru formlarının yanıtlan

ması suretiyle elde

edilir. Fakat sağlık alanındaki bilgilere hâkimiyet uzmanlık gerektirdiğinden, sigorta

ettiren tarafından söz konusu bilgilerin sigortacıya doğru ve eksiksiz şekilde yansıtılması

her zaman mümkün olmayabilir. Uygulamada, sigorta ettiren

in soru formuna verdiği

cevaplarda dikkat çekici bir durumun varlığı veya si gorta meblağının yüksek olması

halinde sigortalanacak kişinin doktor incelemesinden geçirilmesinin taraflarca

kararlaştırıldığı görülmektedir. Doktor incelemesine ilişkin yegâne hü

küm TTK

m.

1492’dir. “Doktor incelemesi” kenar başlığı altında yer alan düzenlemeye göre

“Sigorta ettiren ile sigortacı arasında, sigorta edilecek kişinin doktor incelemesinden

geçmesi kararlaştırılmış olsa bile, sigortacı sigortalanacak kişiyi bu incelemey

i

yaptırmaya zorlayamaz”. Hükmün gerekçesinde, düzenlemenin kişilik haklarını koruma

altına aldığı vurgulanmaktadır. Bu çalışmada, kişilik haklarının korunması bağlamında

doktor incelemesine dair ilgili hükmün amaç ve kapsamının belirlenmesi, doktor

incel

emesine ilişkin düzenlemenin taraf yükümlülükleri açısından değerlendirilmesi ve

sigortalanacak kişinin doktor incelemesini kabul etmemesinin hukuki sonuçlarının

incelemesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hayat Sigortası,

Sigortacı,

Sigorta Ettiren,

Doktor İncelemesi,

Sigorta Sözleşmesi.

Article Info

Received: 31/05/2019

Accepted: 10/12/2019

Abstract

It is significant to determine correct information relevant to health condition of the

person to be insured with the purpose of ident

ifying risk subject to insurance contract in

life insurances. In practice, such information is obtained by answering the

questionnaires. On the other hand, it may not always be possible for the insurant to

accurately and completely reflect such information

to the insurer, since knowledge on

health issues requires expertise, In practice, it is seen that parties agree that person to be

insured will be examined by a physician i n case there is remarkable condition in the

answers to health surveys or the insuran

ce amount is high. The sole provision relevant to

physician examination is in Article 1492 of TCC. According to the Article, “In s pite of

an agreement between the policyholder and the insurer providing that the person, on

whose life insurance is to be take

n out, shall sustain a medical doctor’s examination, the

insurer cannot force that person to undergo this examination”. In the preamble of the

provision, it is emphasized that this arrangement protects personal rights. In this study, it

is aimed to determi

ne the purpose and the s cope of t he provision relevant to physician

information considering protection of personal rights, evaluation of liabilities of parties

relevant to physician examination concept and legal consequences on the refusal of

physician examination.

Keywords

Life Insurance,

Insurer,

Insurant,

Doctor’s Examination,

Insurance Contract.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriT icari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Dr. Öğr. Üyesi, Anadolu Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ticaret Hukuku ABD.

hediyeb@anadolu.edu.tr https://orcid.org/0000-0001-5175-8987.

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 677-693 (2019)

Hediye BAHAR SAYIN

678

I. GİRİŞ

Can sigortaları, insan hayatıyla ilgili sigortalardan olup çeşitli rizikoların gerçekleşmesi

halinde kişinin mevcut ekonomik gücünün devam ettirilmesi amacını taşır1. Can sigortalarının

konusunu kişinin ölümü, kazaya uğraması ya da hastalanması gibi olaylar oluşturur. Bu

kapsamda, Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 1487 ilâ 1520’nci maddeleri arasında “Can

Sigortaları” bölümü altında hayat sigortası, kaza sigortası, hastalık ve sağlık sigortası türlerine

yer verilmiştir. Söz konusu sigortaların konusunu insan hayatı ve sağlığı oluşturduğundan, bu

sigorta türünde sigortalanacak kişinin sağlık durumu sigortacı açısından büyük önem arz eder.

Hayat sigortasının tanımının yapıldığı TTK m.1487’ye göre; “Sigortacı, belli bir prim

karşılığında, sigorta ettirene veya onun belirlediği kişiye, sigortalının ölümü veya hayatta

kalması hâlinde, sigorta bedelini ödemeyi üstlenir”. TTK’nın 1492’nci maddesinde ise hayat

sigortaları için “Doktor incelemesi” konusu düzenleme altına alınmıştır. Doktor incelemesi

mefhumu hayat sigortaları açısından önemlidir; zira sigortacı, doktor incelemesi sayesinde

sigortalanacak kişinin sağlık durumu hakkında doğru bilgiye kavuşarak, çeşitli aktüeryal

hesaplar dâhilinde sigorta primini belirleme olanağı bulur. Söz konusu inceleme, sigortacı

açısından özellikle sigorta bedelinin yüksek olduğu hallerde daha da önem arz eder.

TTK m.1492’de “Doktor incelemesi” kenar başlığı altında “Sigorta ettiren ile sigortacı

arasında, sigorta edilecek kişinin doktor incelemesinden geçmesi kararlaştırılmış olsa bile,

sigortacı sigortalanacak kişiyi bu incelemeyi yaptırmaya zorlayamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Hükmün gerekçesinde;

“Özellikle ölüm ihtimaline karşı yapılan sigortada tıbbi muayene önem arz eder. Kişi ölüm

halinden çekinerek, y alnız ölüm ihtimaline karşı bir sigorta yapmıştır. Bu nedenle bu tür sigortalar

yapılırken sigortacının azami derecede dikkat göstermesi gerekir. Ancak, sigorta ettiren ile hayatı sigorta

sözleşmesine konu teşkil eden sigortalının aynı k işi olmaması halinde, sigortacı ve sigorta ettirenin

sözleşmenin tarafı olmayan sigortalının cismani varlığı üzerinde anlaşma yapmaları doğal olarak

sigortalıyı bağlamayacaktır.”

ifadelerine yer verilerek, riziko şahsının koruma altına alındığı vurgulanmıştır.

Bu çalışmanın kapsamını hayat sigortalarında doktor incelemesi ve bu bağlamda TTK’nın

1492’nci maddesi oluşturmaktadır2. İlgili maddenin çalışma konusu olarak seçilmesindeki en

önemli sebep, hükmün kişilik haklarını koruma altına almayı amaçlamasıdır. Bu bağlamda,

çalışma çerçevesinde öncelikle hükmün amacı ve kapsamı belirlenmeye çalışılacak ardından

doktorun ve doktor incelemesinin hukuki niteliği taraf yükümlülükleri açısından

değerlendirilecek son olarak da sigortalanacak kişinin doktor muayenesini kabul etmemesinin

hukuki sonuçları inceleme altına alınacaktır.

II. HÜKMÜN AMACI, NİTELİĞİ, UYGULAMA ALANI ve KAPSAMI

A. Hükmün Amacı

TTK madde 1492, doktor incelemesini düzenleyen yegâne hükümdür. İlgili metinde

“doktor incelemesi” kavramı açıklığa kavuşturulmamıştır. Söz konusu maddenin gerekçesinde

“doktor incelemesi” bağlamında “tıbbi muayene”den bahsedilir. Muayene, hekimin hasta

üzerindeki bulguları belirlemesine ve doğru teşhis yapmasına hizmet eden bir araçtır. Muayene

teşhisin bir parçası olup doktorun teşhise yönelik hangi muayeneleri yapacağına ilişkin genel bir

kural da mevcut değildir3. Muayene kapsamında ilgili üzerinde bedensel bir incelemenin

gerçekleştirilmesi de mümkündür. TTK m.1492 gerekçesinde yer alan “sigortacı ve sigorta

ettirenin sözleşmenin tarafı olmayan sigortalının cismani varlığı üzerinde anlaşma yapmaları

doğal olarak sigortalıyı bağlamayacaktır” cümlesinde “sigortalının cismani varlığı” ifadesine

yer verildiğinden, muayenenin bedensel bir inceleme olduğu sonucuna varılabilir. Bu bağlamda,

doktorun sigorta sözleşmesi kapsamında sigortalanacak kişi üzerinde gerçekleştireceği

“bedensel inceleme” faaliyetini ifade etmek üzere “muayene” kavramı yerine “doktor

1 BİLGEN, Mahmut: Öğreti ve Uygulamada Sigorta Hukuku, Adalet, Ankara 2017, s.833; ULAŞ, Işıl: Uygulamalı

Can Sigortası Hukuku, 2. Baskı, Turhan, Ankara 2002, s.4; AYHAN, Rıza/ÇAĞLAR, Hayrettin: Sigorta Hukuku

Ders Kitabı C.II, Yetkin, Ankara 2018, s.112.

2 İlgili düzenlemenin can sigortası türlerinde uygulaması için ileride bkz. I.C.Hükmün Uygulama Alanı.

3 Teşhis, tıbbi bir görüş ve değerlendirme anlamında olup, hastalığın tanınmasını ifade eder. HAKERİ, Hakan: Tıp

Hukuku 12. Baskı, Seçkin, Ankara 2017, s.309 vd.