Personal Responsibilities of Bank Directors in Scope of Turkish Banking Law ..........:

• Author: Sefer OGUZ
• Pages: 255-286

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 255

BANKACILIK KANUNU KAPSAMINDA BANKA

YÖNETİCİLERİNİN ŞAHSİ SORUMLULUKLARI

PERSONAL RESPONSIBILITIES OF BANK DIRECTORS IN SCOPE OF

TURKISH BANKING LAW

Dr. Sefer OĞUZ

ÖZET

Türk Hukukuna göre bankaların anonim şirket şeklinde kurulması mecburidir

(BankK m. 7, f. I-a.). Yönetici ibaresiyle ifade edilen; bankanın yönetim kurulu üyeleri,

denetim komitesi, kredi komitesinin başkan ve üyeleri, genel müdür, genel müdür

yardımcıları ve genel müdür yardımcıları ile birlikte imzaya yetkili banka çalışanlarıdır.

Banka yöneticilerinin bankacılık faaliyetinden doğan sorumluluklarının kanunla

düzenlenmesi azami önem taşımaktadır. Banka yöneticilerinin bankacılık faaliyetinden

doğan sorumlulukları iki kaynakta düzenlenmiştir. Bu kaynaklardan ilki, Bankacılık

Kanununun (BankK) münhasıran 110. maddesidir. Bu maddeye göre; Yöneticilerin kanuna

aykırı karar ve işlemleri sebebi ile bankanın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (Fon)

devredilmesi veya banka faaliyet izninin kaldırılması durumlarında, yöneticiye, verdiği

zararla sınırlı olmak üzere şahsi sorumluluk yüklenip, ayrıca yöneticinin iflasına karar

verilebilir. Yöneticilerin sorumluluklarını düzenleyen ikinci kaynak ise; Türk Ticaret

Kanununun (TTK) 553 ve devamı hükümleridir. Bu hükümlerden TTK m. 557’de yeni bir

prensip olarak Kanuna getirilen farklılaştırılmış teselsül sorumluluğu düzenlenmektedir.

Bu prensip ile yöneticiye, şahsi indirime ilişkin it iraz sebeplerini, ortaklık, ortaklık

paydaşları ve alacaklılara karşı i leri sürme hakkı tan ınmıştır. Bu iki hükmü uygularken

dikkatli analiz yapılmalı ve banka yöneticilerin sorumluluk sınırları dikkatli çizilmelidir.

Bu makalede BankK m. 110’da düzenlenen, zararla sınırlı şahsi sorumluluk ve buna bağlı

iflas ile TTK m. 557’de düzenlenen farklılaştırılmış teselsül arasındaki ilişki ortaya

konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Banka yöneticilerinin sorumluluğu, kanuna aykırı karar ve

işlem, farklılaştırılmış teselsül, şahsi iflas, verilen zararla sınırlı sorumluluk.

ABSTRACT

According to Turkish Law, a bank must be established as a joint stock company

art. 7, a of Banking Act (BA). The term “director” refers to members of banks’ board of

directors, audit committee, credit committee chairmen and members, general manager,

deputy general managers and officials that have a signing authority on behalf of the ban k.

It is crucial to regulate bank directors’ legal liabilities, which arise from banking operation.

he liability of bank managers arise from banking operation have been regulated in two

legal source. First of those sources is e xclusively art. 110 of BA. According to said article;

in case of banks directors’ illegal decisions and operations causing the bank to be

transferred to Savings Deposit Insurance Fund (F und) or the cancellation of the operating

license of the bank the directors could be held liable, limited to the damaged caused to the

bank and could be declared bankrupt. Second of those sources is Turkish Commercial Law

(TCC) art. 553 and so on. With TCC art. 557) differentiated solidarity is brought to the

Law as a new principle which finds application area in joint stock companies’. This

 Şekerbank T.A.Ş Hukuk Baş Müşaviri

Dr. Sefer OĞUZ

256 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:1 Year:2017

principle, gives directors the right to use personal reduction causes against the compan y,

shareholders and creditors. The application of these two norms should carefully be

analyzed and the borders of bank directors’ legal liabilities should fairly be drawn. In this

study, the relationship between differentiated solidarity bankrupt regulated by TCC art.

557 and differentiated solidarity and personal bankrupt cause of responsibility limited by

the damage caused regulated by BA art. 110 shall be tried to put forward.

Keywords: liability of bank director, illegal decisions and operations,

differentiated solidarity, personal bankruptcy, responsibility limited by the

damage caused.

GİRİŞ

Bankalar aynı zamanda güven kurumlarıdır. Bu güven, iki

yönlüdür; bunlardan ilki, gerçek kişi mevduat sahiplerine verilen

mevduatı belirli bir tutara kadar geri ödeme garantisidir. Diğeri ise,

bankanın yöneticilerinin kötü niyetli işlemlerine bankanın para, para

yerine geçen evrak ve senetlerine veya mallarına, devlet malına sağlanan

koruma ile eş güçte bir hukuki koruma sağlaması suretiyle mevduat

sahiplerine ve diğer ilgililere karşı yaratılan güvendir.

Türkiye’de bir dönem kötü yönetim

1

ile birlikte piyasa koşullarının

kötüleşmesi nedeniyle bazı bankaların borçları banka mevcudundan fazla

olması sebebiyle ödeyemez hale gelmişti. Bu nedenle, BDDK’ya yetki

verilerek ilgili bankanın faaliyet izninin kaldırılması ve oluşturulan Fon’a

devri söz konusu olmuştur. İncelene düzenlemeye göre bankanın Fon’a

devrinin sonucu olarak YK üyeleri ile yöneticilerinin şahsi sorumluluğu

gündeme gelebilir. Bu sorumluluk kapsamında yönetim kurulu (YK),

denetim kurulu (DK) üyeleri ve yöneticilerin doğrudan şahsi iflaslarının

istenebilmesi de mümkündür

2

. Tepkisel nitelik taşıyan bu düzenlemeye ilk

önce 4389 sayılı Bankalar Kanununda ( m. 17) daha sonra 5411 sayılı

Bankacılık Kanununda (BankK) 110.maddesinde yer verildiğini

görmekteyiz.

Finansal sistemin sağlamlaştırılması ve iktisadi yapının

güçlendirilmesi amacıyla finans piyasasının kanuni düzenlemeye

kavuşturulması ihtiyacı doğmuştur. Bunu karşılamak için çeşitli kanuni

1

Yönetim, banka hedeflerinin belirlenmesi, bu hedefleri gerçekleştirmek için gerekli

icraatın yapılması ve bunun gözetimi, denetimi ve sonuçlarının değerlendirilmesi

faaliyetidir (GÖKTÜRK, Kürşat, Banka Yönetici ve Ortaklarının Hukuki Sorumlulu ğu

Özellikle Şahsi İflas Kapsamında Sorumluluk, Adalet, Ankara 2013, s. 9).

2

Yöneticilerin iflası, doğuran zararı ödemeleri halinde iflasın reddinin sağlanabildiği bir

iflas türüdür (TEKİNALP, Ünal, Fon’daki Bankanın Hukuku, Lebib Yayıncılık, İstanbul

2003, s. 74).

Bankacılık Kanunu Kapsamında Banka Yöneticilerinin Şahsi Sorumlulukları

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İnÜHFD Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 257

düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerin içinde sonuncusu olan ve 1.

Kasım 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5411 sayılı BankK’nın en

kapsamlısı olduğu söylenebilir. Bu Kanunu ile yöneticilerin ve hakim

ortakların BankK aykırı karar ve işlemler nedeniyle oluşan zarardan şahsi

sorumluluklarının düzenlendiği 110. madde

3

ile ceza sorumluluklarının

düzenlendiği 160. madde

4

hükümleridir. Tepki niteliği taşıyan bu

düzenleme ile 6762 ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nu yönetim

kurulu üyelerinin sorumluluğuna ilişkin hükümlerden önemli oranda

sapılması, bu çalışmada tartışılacak temel hususu teşkil etmektedir.

1. BANKA TANIMI

Finansal piyasaları düzenlemeye yönelik bir kısım kanun yürürlüğe

girmesine rağmen “banka tanımı” hiç birisinde net olarak yapılmamıştır.

Bu kapsamda TTK’da çeki düzenleyen hükümlerde banka “Bankacılık

Kanununa tabi olan kuruluşlardır” şeklinde tanımlanmıştır (TTK m. 815).

Ancak, “Bankanın tanımı” başlığını taşıyan bu hükümde banka

kuruluşunu tam olarak ortaya koymaktan uzaktır. Benzer şekilde, BankK

3. maddesinde yapılan mevduat, katılım ve yatırım bankaları tanımlarında

da bunların nitelikleri değil gerçekleştirdikleri yaptığı faaliyetlerin dikkate

alındığı görülmektedir.

Bir banka tanımı yapmak gerekirse, öncelikle bankaların anonim

şirket şeklinde kurulması zorunlu (BankK m. 7, f. I-a.) güven kurumları

olduğu esasından yola çıkmak gerekir. Bu kabul bankaların devletin

gözetim ve denetimi altında bulunması ve mevduata kısmen de olsa

garanti vermesiyle ilişkilendirilebilir. Buna ilave olarak, bankaları

faaliyetlerine de bakmak lazım gelir. Bankacılık faaliyeti hükümetten

imtiyaz alınmak suretiyle gösterilen ticari meşgaledir (BankK m. 6, f. I ve

10, f.I). BankK’nın 4. maddesinde bankacılık faaliyetlerinin neler

olabileceği örnek kabilinden sayılmak suretiyle gösterilmiştir. Buna göre

mevduat toplamak, kredi vermek, ödemelere aracılık etmek, saklama

hizmeti vermek sigorta acenteliği yapmak ve değerli maden ticaretinde

3

GÖKTÜRK, s. 113.

4

Zimmet, esas itibariyle sadece kamu görevlisi (memur) tara fından kamu mallarına karşı

işlenebilen suçtur ve bu sebeple memur suçu olarak anılmaktadır (TCK m. 6, f. I-c).

Zimmet suçu teorik olarak memur sıfatı taşımayan kişiler dışındaki kimseler tarafından

işlenemez (TCK m. 247). Ancak, 23.06.1999 tarihinde RG yayımlanan 4389 sayılı

Bankalar Kanununun m. 22. f. 3’de ilk kez banka çalışanlarının da zimmet suçunu

işleyebileceği düzenlenmiştir. Bu hüküm ile banka malları da tıpkı kamu malı gibi

yolsuzluklara karşı hizmet sebebiyle emniyeti suiistimal suçuna (TCK m. 155, f. II)

nazaran güçlü ve etkili korumaya kavuşturulmuştur.