Organs of the united nations relationship between human rights

• Author: Ars. Grv. Tacettin ÇALIK
• Pages: 1092-1134

Arş. Grv. Tacettin ÇALIK

1092 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

ORGANS OF THE UNITED NATIONS

RELATIONSHIP BETWEEN HUMAN RIGHTS

ABSTRACT

After the Second World War, the United Nations Organization,

founded for providing international peace and security, has taken

providing respects for fundamental rights and freedoms on a duty. The

United Nations has worked for this aim stated in the UN Charter through

both basic and auxiliary bodies and declaration and converntions.

Although The United Nations’ basic bodies such as the General

Assembly, the Security Council and the Economic and Social Council,

was basically founded in order to ensure international peace and security,

it has indirect effects on protecting and developing human rights. The

Bodies such as the Commission On Human Rights, Office of the United

Nations High Commissioner on Human Rihgts, Office of the United

Nations High Commissioner for Refugees, the Commission on the Status

of Women founded by the General Assembly and the Economic and

Social Council, were directly founded to develope and protect the human

rights. These Bodies has really an important role on protecting and

improving human rihgts through their facilities.

Keywords: The human rights, the General Assembly, the Security

Council, the Economic and Social Council, the Commission On Human

Rights, the Office of the United Nations High Commissioner on Human

Rihgts.

I. GENEL OLARAK

Birleşmiş Milletler, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan

bir hükümetler arası örgüttür. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan

Milletler Cemiyeti, İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasını önleyemeyerek

uluslararası barış ve güvenliğin korunması görevinde başarısız olmuş ve

Birleşmiş Milletler Organlarının İnsan Hakları ile İlişkisi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015 1093

bu yüzden önemini yitirmiştir

1

. Ayrıca, İkinci Dünya Savaşı’nın

sonucunda Almanya ve Japonya’nın yenilmesinin ardından, galip

devletler kendi önceliklerine ve güvenliklerine karşı yeni rakiplerin ortaya

çıkmasını önlemek ve uluslararası istikrarı sağlamak için çalışmalarını

sürdürmüşlerdir

2

. Bu görevi üstlenecek yeni bir uluslararası örgüt kurmak

için konferanslar düzenlenmiştir. Bunlardan biri olan San Francisco

Konferansı’nda 50 devlet temsilcisinin imzaladığı Birleşmiş Milletler

Şart’ı, 24 Ekim 1945’te yürürlüğe girmiştir

3

. Birleşmiş Milletler Şartı 111

maddeden ve 19 bölümden oluşmaktadır. Birleşmiş Milletler Şart’ına 70

maddelik Uluslararası Adalet Divanı Statüsü eklidir. Bu Statü BM

Şartı’nın ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmektedir

4

.

Birleşmiş Milletler’in kurulması dünya tarihi açısından bir dönüm

noktası olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’ndan galip çıkan devletler,

Birleşmiş Milletleri oluşturarak, savaş öncesinde ve esnasında kurmuş

oldukları birlik ve dayanışmayı, savaş sonrasında da uluslararası düzeyde

kurumsallaştırarak devam ettirmeyi başarmışlardır. Ayrıca, BM Şartı ile

“insan hakları”, uluslararası hukuk tarafından korunması gereken

uluslararası bir mesele hüviyetine bürünmüştür

5

.

Birleşmiş Milletler, üye devletlerin toprak bütünlüğünün, siyasal

bağımsızlığının ve milli egemenliğinin korunması ve bu çerçevede

uluslararası barış ve güvenliğin devamı temelinde kurulmuş bir örgüttür

6

.

Egemen devletlerin bir araya gelerek oluşturduğu Birleşmiş Milletler

1

BAEHR Peter R., “The United Nations”, Encyclopedia Of Government And Po litics,

Vol: 2, (Editor: M. E. Hawkesworth, Maurice Kogan), 2001, s. 887.

2

VÄYRYNEN Raimo, “Enforcement And Humanitarian In vention: Two Faces Of

Colective Actions By The United Natio ns”, Future Of The United Nations System:

Potential For The Twenty-First Century, (Editor: Chadwick F. Alger), 1998, s.55.

3

BAEHR, s. 887.

4

Birleşmiş Milletler Şartı, Giriş Kısmı,

Tam Metin İçin Bkz. http://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/35501-Birlesmis-

Milletler-Antlasmasi.pdf, Erişim Tarihi, 15.9.2014.

5

GEMALMAZ Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine

Giriş, 3. Baskı, İstanbul 2001, s. 311.

6

International Commission On Intervention And State Sovereignity, The

Responsibility To Protect, December 2001, s. 13.

Arş. Grv. Tacettin ÇALIK

1094 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

Örgütü, bir “dünya hükümeti” olmamakla birlikte, uluslararası

uyuşmazlıkların çözülmesine yardımcı olacak araçları sağlama ve

insanlığı ilgilendiren sorunlarla ilgili politikalar üretme görevlerini yerine

getirmektedir

7

.

Birleşmiş Milletleri kuran devletlerin en temel amacı, BM Şartı’nın

1. maddesinde de belirtildiği üzere “barışa yönelik tehditleri ortadan

kaldırmak ya da saldırı veya barışın bozulmasına neden olacak başka

eylemleri bastırmak üzere etkin ortak önlemler almak”tır. BM Şartı’nda

şu üç amaçtan da söz edilmektedir

8

:

i. Temelinde halkların hak eşitliği ve kendi kaderlerini

kendileri belirlemesi ilkelerine saygı olan,

devletlerarasındaki dostça ilişkileri geliştirmek ve dünya

barışını sağlamak;

ii. Sosyal, ekonomik, kültürel veya insancıl karakterdeki

uluslararası problemlerin çözümünde ve insan haklarına

saygının teşvik edilmesinde, geliştirilmesinde ve

yükseltilmesinde uluslararası işbirliğini sağlamak;

iii. Bütün bu ortak amaçlara ulaşılması için, milletlerin

eylemlerinin uyumlu hale getirilmesinde bir merkez yapı

olmak.

Ayrıca, BM Şartı’nın giriş kısmında belirtildiği üzere, Birleşmiş

Milletler halklarının amaçlarından birisi de “tarif olunmaz acılar getiren

savaş felaketinden gelecek kuşakları korumaya…temel insan haklarına

olan inancı yeniden teyit etmeye…sosyal gelişme ve daha geniş bir

özgürlük içinde daha iyi yaşama koşulları sağlamak”tır

9

. BM Şartı’nın 55.

ve 56. maddeleri, Birleşmiş Milletler ve üye devletleri, yukarıda söz

7

GÜLMEZ Mesut, Birleşmiş Milletler Sisteminde İnsan Haklarının Korunması, Ankara

2004, s. 2.

8

Birleşmiş Milletler Şartı, m. 1/2-3-4.

9

Birleşmiş Milletler, “Profesyonel Eğitim Serileri: 4 - Ulusal İnsan Hakları Kurumları:

İnsan Haklarının Ko runması Ve Yaygınlaştırılması İçin Ulusal Ku rumların

Oluşturulması Ve Güçlendirilmesi İçin El Kitabı-1995”, Çeviren: Veysel Eşsiz, İnsan

Hakları Merkezi Yayını, s. 2.