On the decision of the constitutional court dated 12.12.2007 number 2003/ 34 decision number 2007/ 94: The legal nature of statutory right of pre-emption and it's exercise

• Author: Dr. Vehbi Umut Erkan
• Pages: 270-294

Dr. Vehbi Umut ERKAN

270 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014

ON THE DECISION OF THE CONSTITUTIONAL COURT

DATED 12.12.2007 NUMBER 2003/ 34 DECISION NUMBER 2007/

94: THE LEGAL NATURE OF STATUTORY RIGHT OF PRE-

EMPTION AND IT’S EXERCISE

ABSTRACT

Statutory right of pre-emption is regulated under articles 732, 733

and 734 of the Turkish Civil Code. According to these articles, Statutory

right of pre-emption is a right which empowers other co-owners to buy the

share of real property at the same terms when a co-owner assigns entirely

or partially his or her share of real property to any person, who is not a co-

owner, by sales contract or any legal transaction equal to sales contract.

Statutory right of pre-emption is not only a direct limitation of property

arising from law, but also it is a right to influence a legal relationship and

right associated with real property. Also according to article of 734 of the

Turkish Civil code, statutory right of pre-emption is also exercised by

suing to the buyer.

Keywords: Statutory right of pre-emption, coownership, right to

influence a legal relationship, right associated with r eal property, action

of pre-emption.

GİRİŞ

Yasal önalım hakkı, Mecelle’den günümüze Türk hukuk doktrinini

ve uygulamasını meşgul eden önemli bir kurumdur. Özellikle eski Medeni

Kanun’da yasal önalım hakkını düzenleyen maddelerin yetersizliği, bu

kurum hakkında gerek öğretide gerekse uygulamada çok sayıda

tartışmalara neden olmuştur. Kaldı ki 4721 sayılı Türk Medeni Kanun

düzenlemesinde, yasal önalım hakkının eski Medeni Kanun’dan daha

ayrıntılı hükümler çerçevesinde düzenlendiği görülmekteyse de bu yeni

hükümler yasal önalım hakkı konusunda tartışmalara son vermemiş,

bilakis daha çok ve yeni tartışmaları gündeme getirmiştir.

Yasal önalım hakkının konusunu değerli ve önemli malvarlıkları

olan taşınmazlar (taşınmaz payları) oluşturduğu için, uygulamada sıklıkla

Anayasa Mahkemesi’nin 12.12.2007 Tarihli E. 2003/34 ve K. 2007/94 Sayılı Kararı Üzerine: Türk

Medeni Kanunu’nda Yasal Önalım Hakkının Hukuki Niteliği ve Kullanılması

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014 271

yasal önalım hakkı ile ilgili olarak uyuşmazlıklarla karşılaşılmakta ve

doktrin tarafından da yoğun biçimde incelemeye konu olmaktadır.

Nitekim özellikle yasal önalım hakkının hukuki niteliği konusunda

doktrinde ciddi tartışmalar yapılmakta ve özellikle TMK md. 734 uyarınca

söz konusu hakkın dava yoluyla kullanılması mecburiyeti ciddi eleştirilere

sebep olmaktadır.

Bu kapsamda olmak üzere çalışmamızın konusunu yasal önalım

hakkıyla ilgili Anayasa Mahkemesi’nin 12.07.2007 tarihinde vermiş

olduğu E. 2003/ 34 ve K. 2007/ 94 sayılı kararı

1

oluşturmaktadır. Anılan

kararda Anayasa Mahkemesi yasal önalım hakkının hukuki niteliği ve

dava yoluyla kullanılması ilgili olarak kanaatimizce isabetli olmayan

birtakım değerlendirmelerde bulunmuştur. İşte bu çalışmada Anayasa

Mahkemesi’nin yasal önalım hakkının hukuki niteliği ve dava yoluyla

kullanılması ile ilgili olarak yapmış olduğu değerlendirmelere bir takım

eleştiriler getirilerek, yasal önalım hakkının hukuki niteliği ve

kullanılması hususları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

I. GENEL OLARAK TÜRK MEDENİ KANUNU’NDA

YASAL ÖNALIM HAKKI

Medeni Kanunumuzda yasal önalım hakkıyla ilgili düzenlemeler

“Taşınmaz Mülkiyetinin Kısıtlamaları” başlığı altında 732, 733 ve 734.

maddelerde yer almaktadır

2

. Bu maddelerde önalım hakkının tanımı

1

RG.: T. 28.02.2008 S. 26801.

2

Alman Medeni Kanunu’nda paydaşlara yasal önalım hakkı tanınmamakla birlikte, BGB §

2034- 2035’de yasal önalım hakkı mirasçılara tanınmış olup, mirasçılardan birisinin,

miras payını üçüncü bir kişiye satması halinde diğer mirasçıların bu pay üstündeki yasal

önalım hakkı düzenlenmektedir. Ayrıca BGB § 2035’de ise mirasçının sahip olduğu

önalım hakkını, devir yapılmamışsa payı satana, devir yapılmışsa alıcıya karşı ileri

sürebileceği ve bu durumda BGB § 2034 hükmünün uygulanacağı belirtilmektedir

(Meier- Hayoz, A.: Berner Kommentar, zum Schweizerischen P rivatrecht, Band IV: Das

Sachenrecht, 1. Abteilung, Das Eigentum, 3. Teilband: Grundeigentum II (Art. 680- 701)

Bern 1975, ZGB Art. 682 N. 1; Feyzioğlu, F. N. : Şuf’a Hakkı, İstanb ul 1959, s. 51).

İsviçre Hukuku’nda ise paydaşlara tanınan yasal önalım hakkı 1991’den sonra yapılan

değişiklikle (AS 1993, 1404- 1409) ZGB Art. 681, 681a, 681b ve 682’d e ifadesini

bulmaktadır. ZGB Art. 681a, yasal önalım hakkının kullanılmasını, ZGB Art. 681b ise

yasal önalım hakkının değiştirilmesini veya kaldırılmasını düzenlemektedir. ZGB Art.