Non-responsibilty of administration on damages caused by social events

• Author: Ars. Grv. Kürsat AKÇA
• Pages: 988-1020

Arş. Grv. Kürşat AKÇA

988 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

social risk passed to Turkish Law from French Law, damage caused by

such social events must be compensated by the Administration. This

principle is a case law principle which obligates the Administration to

compensate damage regardless the existence of causal link between the

damage and the social event. The absences of causal link bring the legality

of the principle of social risk into question.

Keywords: administration, social events, principle of social risk,

responsibility of administration, causal link.

GİRİŞ

Toplantı ve gösteri hürriyeti demokratik hukuk devletlerinin

vazgeçilmez enstrümanlarıdır. Zira toplantı ve gösterilerin olmadığı bir

ülkede baskının, zulmün ve dayatmanın olduğu anlaşılır. Özellikle

Türkiye gibi farklı ideolojik düşüncelerin yaşandığı ülkelerde toplantı ve

gösteriler kitlelerin tepkilerini, eleştirilerini veyahut sevinçlerini en iyi

kanalize edebilecekleri yollar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu önemi

sebebiyle toplantı ve gösteriler birçok ülke anayasasında temel bir hak

olarak ihdas edilmiştir. Nitekim ülkemizde 1982 Anayasası 34.

maddesinde toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı temel bir hak olarak

düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre; “Herkes, önceden izin almadan,

silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına

sahiptir”. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı günümüz modern

dünyasında özellikle teknolojinin gelişmesiyle farklı bir boyuta

taşınmıştır. Twitter, facebook, youtube gibi sosyal medya araçları

sayesinde kitleler daha sık, daha hızlı ve daha organize bir şekilde hareket

edebilmekte, birbirleriyle sürekli iletişim halinde kalarak toplantı ve

gösterilerini dünyanın bir ucuna rahatlıkla duyurabilmektedir.

Temel bir hak olan toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı diğer tüm

temel hak ve hürriyetler de olduğu gibi insanlar tarafından kötüye

kullanılma ihtimalini içinde barındırmaktadır. Özellikle toplantı ve gösteri

yürüyüşü hakkını normatif hukukun belirlediği sınırlar içerisinde

gerçekleştirmeyen göstericiler kamu düzenine zarar veren toplumsal

Toplumsal Olaylar Nedeniyle Oluşan Zararlardan İdarenin Sorumsuzluğu

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015 989

olaylara neden olabilmektedir. Bu olaylarda eylemin hiçbir şekilde tarafı

olmayan kişiler ile olayın gerçekleştiği mahalde yer alan her türlü taşıt,

gayrı menkul ve kamu malı zarar görebilmektedir. Anayasamızda toplantı

ve gösterilerin izinsiz yapılacağının hüküm altına alınması, günümüzde

kitlelerin daha seri ve etkin bir şekilde organize olması gibi sebeplerle

toplumsal olayların ve bu olayların doğurduğu zararlara kimlerin neden

olduğu her zaman tespit edilememektedir. Toplumsal olaylara kimlerin

neden olduğu tespit edilirse zarar görenler ve idare açacakları hukuk

davalarıyla gördükleri zararın tazminini talep edebileceklerdir veya

idarenin bir kusuru varsa, idare hizmet kusuru kapsamında bu zararları

tazmin edecektir. Bu ihtimallerin olmadığı durumlarda ise zarar gören

kişilerin zararlarının kim tarafından nasıl karşılanacağı sorusu gündeme

gelecektir.

Fransız İdare Hukuku’ndan Türk İdare Hukuku’na geçen “sosyal

risk ilkesi”ne göre idare her türlü toplumsal olaylar ve terör eyleminden

doğan zararları karşılamakla yükümlüdür. Bu ilke Danıştay kararları ve

doktrin görüşleriyle ayakta tutulan içtihadi bir ilkedir. Buna göre idare,

zarar ile arasında illiyet bağı olmasa dahi zararı karşılamalıdır. İster

kusurlu olsun ister kusursuz olsun illiyet bağı idarenin sorumluluğun

şartlarından biri olduğu için sosyal risk ilkesinin hukukiliği tartışmalıdır.

Çalışmamızda sosyal risk ilkesinin toplumsal olaylar açısından

idarenin sorumluluğunu sağlayacak bir ilke olup olmadığı incelenecektir.

İlkenin terör eylemleri açısından ise artık bir önemi kalmamıştır. 5233

sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanmasını

Hakkında Kanun

1

ile terör eylemlerinden doğan zararlar artık bu kanuna

göre tazmin edilecektir. Dolayısıyla biz sadece terör eylemi niteliğinde

olmayan toplumsal olaylar açısından konuyu irdeleyip 5233 sayılı kanunu

çalışmamızın dışında tutacağız. Bunu yaparken doktrin ve Danıştay

kararlarını paylaşacak değerlendirmelerimizi ise sonuç kısmında toplu bir

şekilde aktaracağız.

1

5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadelede Doğan Zararların Karşılanması Hakkında

Kanun, K.T: 17.07.2004, Sayı: 25535, R.T: 27.07.2004.

Arş. Grv. Kürşat AKÇA

990 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:2 Yıl 2015

I. GENEL OLARAK İDARENİN SORUMLULUĞU

İdarenin yapmış olduğu eylem ve işlemlerden sorumlu olması her

şeyden önce hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir (Any. mad. 2). Ayrıca

Anayasa’nın 125. maddesi, idarenin eylem ve işlemlerinden

sorumluluğunu doğrudan düzenlemektedir. Maddeye göre; “İdare, kendi

eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür”. Madde

metninden anlaşılacağı üzere idare, ister kusurlu olsun ister kusursuz

olsun her türlü eyleminden dolayı sorumlu olacaktır. Buradan hareketle

idarenin sorumluluğunun doğabilmesi için ortada “idarenin bir eylem veya

işlemi olması”, “zararın doğması” ve “bu zararla eylem veya işlem

arasında illiyet bağı olması” gerektiği söylenebilir.

İdari İşlem veya Eylem: İdarenin sorumluluğunun doğabilmesi için

her şeyden önce ortada bir idari işlem veya eylem olmalıdır. İdari eylem,

idari işleme dayanabileceği gibi bir idari işleme dayanmayan idari eylem

de söz konusu olabilir. Yine idari işlem veya eylem neticesinde idarenin

sorumlu tutulabilmesi için mutlaka bu idari davranışın icrai olması

gerekmemekte ihmali davranış ile sorumluluk doğabilmektedir

2

.

Zarar: İdarenin sorumluluğunun doğabilmesi için gereken ikinci

şart ise idareden kaynaklı bir zararın söz konusu olmasıdır. Söz konusu

zararlar maddi nitelikte olabileceği gibi manevi nitelikte de olabilir

3

.

Maddi nitelikteki zararlar daha çok kişinin malvarlığının pasifini arttıran

veya aktifini azaltan zararlardır. Manevi zararlar ise kişilerin ruhsal

bütünlüğünü bozan tinsel zararlardır. Zararın idarece karşılanabilmesi için

zararın mevcut olması gerekmektedir. Henüz doğmamış zararların idarece

karşılanması mümkün değildir. Ancak ileride gerçekleşmesi muhakkak

olan zararların tazmini istenebilecektir

4

.

2

GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, 10. Baskı, s. 383; TAN, Turgut,

İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, 3. Baskı, Eylül 2014, s. 475; KALABALIK , Halil,

İdarenin Temel Kavram ve Kurumları, Sayram Yayınları, Mart 2014, s. 571.

3

SANCAKDAR, Oğuz, İdare Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayınları, Ağustos 2013,

Ankara, s. 762; TAN, s. 479; KALABALIK, s. 573-574.

4

GÜNDAY, s. 383-384.