Non-payment of insurance premiums on time, and therefore the insurer's get away from paying insurance indemnity to ship mortgagee

• Author: Yrd. Doç. Dr. Fevzi TOPSOY1
• Pages: 29-66

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:1 Yıl 2015 29

SİGORTA PRİMLERİNİN ZAMANINDA ÖDENMEMESİ VE BU

NEDENLE SİGORTACININ, GEMİ İPOTEĞİ ALACAKLISINA

KARŞI TAZMİNAT ÖDEME BORCUNDAN KURTULMASI

Yrd. Doç. Dr. Fevzi TOPSOY

1

Özet

Sigorta tazminatı, gemi ipoteği kapsamına dâhil olan en önemli

unsurlardan birisidir. Özellikle geminin kurtarılamayacak şekilde batması

durumunda gemi ipoteği alacaklısı, alacağına, sadece sigorta tazminatıyla

kavuşabilir. Bununla birlikte, primin ödenmemesi nedeniyle sigorta

sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, sigortacı gemi ipoteği

alacaklısına karşı da sorumluluktan kurtulmaktadır. Bu kapsamda

çalışmada; sigorta priminin zamanında ödenmemesin sonuçları ile

sigortacının gemi ipoteği alacaklısına karşı sigorta tazminatı ödeme

borcundan kurtulmasının koşulları ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Sigorta sözleşmesi, Sigorta tazminatı, Sigorta

primi, Gemi ipoteği, Sözleşmenin feshi

NON-PAYMENT OF INSURANCE PREMIUMS ON TIME, AND

THEREFORE THE INSURER’S GET AWAY FROM PAYING

INSURANCE INDEMNITY TO SHIP MORTGAGEE

Abstract

Insurance Indemnity is one of the most important elements included

in ship mortgage. In particular, when the shipwreck cannot be revocable,

ship mortgagee can obtain her depth with only insurance indemnity.

However, in the event of termination of the insurance contract due to non-

payment of premium, the insurer is not liable against ship mortgagee. In

this study; consequences of the non-payment of the insurance premiums

and the situations of an insurer to get away from paying insurance

indemnity to the ship mortgagee are discussed in detail.

Keywords: Insurance contract, Insurance indemnity, Insurance

premiums, Ship mortgage, Cancellation of contract.

1

Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Yrd. Doç. Dr. Fevzi TOPSOY

30 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:1 Yıl 2015

GİRİŞ

Sigorta tazminatı, gemi ipoteği kapsamına kendiliğinden

2

dâhil olan

en önemli unsurlardan birisidir

3

. Özellikle geminin kurtarılamayacak

şekilde batması durumunda, gemi ipoteği alacaklısının alacağına

kavuşmasının yegâne yolu, çoğu zaman, sigorta tazminatıdır

4

. Bu nedenle,

gemi malikinin menfaatinin sigortalanması kadar mevcut sigorta

sözleşmesinin de ipotek süresince, özellikle gemi ipoteği alacaklısına

karşı, ayakta tutulması büyük önem taşır. Bu öneminden dolayı Türk

Ticaret Kanunu (TTK)’na, sigorta sözleşmesinin süresinden önce sona

ermesi durumunda, menfaati zarara uğrayacak olan gemi ipoteği

alacaklısını koruyan özel hükümler derç edilmiştir

5

. Bununla birlikte

kanun koyucu, sigorta sözleşmesinin, sigorta priminin zamanında

ödenmemesi nedeniyle feshedilmesini farklı şekilde hükme bağlamıştır.

Örneğin sigorta sözleşmesinin, primin zamanında ödenmemesi nedeniyle

feshedilmesi durumunda, gemi ipoteği alacaklısına karşı geçerli olmaya

devam edeceği iki haftalık süre uygulanmadığı [TTK m. 1014(3)] gibi;

yine sigortacı, sigorta priminin zamanında ödenmemesi nedeniyle sigorta

ettirene veya sigortalıya karşı tazminat ödeme borcundan kurtulması

2

Türk hukukunda sigorta tazminatı, gemi ipoteğinin kapsamına kendiliğinden dahil olan

unsurlardan birisidir. Bunun için sigorta tazminatı üzerinde ayrıca rehin tesisine ihtiyaç

bulunmadığı gibi gemi ipoteğinin sigortacıya bildirilmiş olması da zorunlu değildir.

Gemi ipoteğinin riziko gerçekleşmeden önce tesis edilmiş olması yeterlidir. Bununla

birlikte sigorta tazminatından bahsedilebilmesi için, her şe yden önce, gemi malikinin

menfaatinin sigortalandığı geçerli bir sigorta sözleşmesine ihtiyaç olduğu da tartışmadan

uzaktır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Kalpsüz, T.: Gemi Rehni, B. 5, Ankara 2004, s. 101;

Akıncı, S.: Türk Hukukunda Gemi İpoteği, Ankara 1958, s. 99.

3

Bununla birlikte gemi maliki, ipotek tesis edebilmesi için gemisini sigorta ettirmekle

yükümlü değildir. Kalpsüz, s. 103; Akıncı, s. 96. Uygulamada ise gemi maliki, gemiye

ilişkin finans işlemleri için gemisini sigorta ettirmek zorunda kalmaktadır. Bkz.

Rydenfelt, M.: Insurance in Ship Finance, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Lund

Üniversitesi, s. 31.

4

Bu nedenle, uygulamada, gemi malikinin gemisini sigorta ettirmesinin şart koşulduğu ve

ipotek sözleşmesinde bu hususun vurgulandığı bildirilmektedir. Hill, C.: Maritime Law,

B. 6, Londra 2003, s. 33.

5

İpotekli alacaklı hakkında sigorta sözleşmesinin süresinden önce sona ermesini

gerektiren sebeplerin, ancak durumun kendisine bildirilmesinden veya herhangi bir

şekilde öğrendiği tarihten itibaren iki hafta geçmekle hüküm ifade edeceğine ilişkin

TTK’nın 1024(2) maddesi bu özel hükümlerinden birisidir. Yine TTK’nın 1027(1)

maddesinde sigortacının, sigorta ettirenin veya sigortalının fiili yüzünden, tazminat

ödeme borcundan kurtulsa bile, ipotekli alacaklıya karşı o lan borcunun varlığını

sürdüreceği hükme bağlanmıştır.

Sigorta Primlerinin Zamanında Ödenmemesi ve Bu Nedenle Sigortacının, Gemi İpoteği Alacaklısına

Karşı Tazminat Ödeme Borcundan Kurtulması

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:1 Yıl 2015 31

durumunda gemi ipoteği alacaklısına karşı da borçtan kurtulmaktadır

[TTK m. 1027(2)(a)]. Buna karşılık kanun koyucu, gemi ipoteğini

sigortacıya bildiren ipotekli alacaklıya, ödenmemiş primleri ödeyerek

sigorta sözleşmesini ayakta tutma imkânı getirmiştir [TTK m. 1024(1)].

Görüldüğü üzere sigorta primlerinin zamanında ödenmemesi,

sigorta sözleşmesinin tarafı olmamasına rağmen bundan en çok

etkilenecek kişilerden birisi olan gemi ipoteği alacaklısının aleyhine

sonuçlar doğuran özel bir durumdur. Konuyla ilgili olarak hem TTK’nın

Deniz Ticareti Hukuku (m. 1022 -1029) hem de Sigorta Hukuku (m. 1430

– 1434) kitabında özel hükümler bulunmaktadır. Bunların bir kısmı 1956

tarihli eski TTK’dan dili güncelleştirilerek alınırken özellikle sigorta

hukukuyla ilgili olan hükümler kapsamlı değişikliğe uğramıştır. Bu

nedenle konunun ayrıntılı bir şekilde incelenmesi büyük önem

taşımaktadır.

Bu kapsamda, çalışmada, öncelikle, kapsamlı değişikliğe uğrayan,

TTK’nın, sigorta priminin zamanında ödenmemesi nedeniyle sigortacının,

sigorta ettirene karşı sorumluluktan kurtulmasına ilişkin hükümleri

incelenmiştir. Ardından da sigortacının, yine sigorta priminin zamanında

ödenmemesi nedeniyle gemi ipoteği alacaklısına karşı sigorta tazminatı

ödeme borcundan kurutulmasının koşulları ayrıntılı olarak tartışılmıştır.

I. Prim Ödeme Borcu

Prim ödeme borcu, sigorta ettirenin, sigorta sözleşmesinden doğan

asli edim yükümlülüğüdür

6

. Ayrıca kanun koyucu, sigortacının riziko

taşıma yükümlülüğünün başlamasını, kural olarak, primin tamamının

veya taksitlendirilmişse ilk taksitinin ödenmiş olması koşuluna

bağlamıştır. Bu itibarla primin ödenmesi; hem sigorta sözleşmesinden

doğan edimin ifası dolayısıyla temerrüt hükümlerinin uygulanması hem de

6

Sigorta sözleşmesi, bir prim karşılığınd a, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara

uğratan rizikonun meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç

kişinin hayat süreleri sebebiyle veyahut hayatlarında gerçekleşen b azı olaylar dolayısıyla

bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yüklendiği iki tarafa borç yükleyen bir

sözleşmedir. Bkz. TTK m. 1401. Tarafların asli edim yükümlülükleri; sigortacı için

rizikoyu taşıma yükümlülüğü iken sigorta ettiren açısından prim ödeme borcudur.

Ayrıntılı bilgi için bkz. Arseven, H.: Sigorta Hukuku, B. 2, İstanbul 1991, S. 93 ; Kender,

R.: Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, B. 12, İstanbul 2013, s. 163 (Sigorta Hukuku);

Bozer, A.: Sigorta Hukuku, Ankara 2004, s. 23; Kubilay, H.: Uygulamalı Özel Sigorta

Hukuku, İzmir 2003, s. 33; Can, M.: Türk Özel Sigorta Hukuku, B. 3, Ankara 2009, s.

223.