NEGOTIATED AGREEMENT IN GERMAN CRIMINAL PROCEDURE LAW AS A TRIAL ACCELERATING MODEL (§257c StPO)

• Author: Meral EKICI SAHIN
• Pages: 303-320

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 11(1): 303-320 (2020)

Yargılamayı Hızlandıran Bir Model Olarak Alman Ceza Muhakemesi Hukukunda Hüküm Anlaşması (§257C STPO)

303

YARGILAMAYI HIZLANDIRAN BİR MODEL OLARAK ALMAN CEZA

MUHAKEMESİ HUKUKUNDA HÜKÜM ANLAŞMASI (§257c StPO)

NEGOTIATED AGREEMENT IN GERMAN CRIMINAL PROCEDURE LAW AS A TRIAL

ACCELERATING MODEL (§257c StPO)

Meral EKİCİ ŞAHİN*

Makale Bilgi

Gönderilme: 22/01/2020

Kabul: 04/06/2020

Özet

Alman ceza muhakemesi hukukunda 1970’li yıllardan bu yana, yargılamanın

hızlandırılması ve mahkemelerin iş yükünün azaltılması yönünde genel bir eğilim

bulunmaktadır. Bunun sonucunda, yeni ceza muhakemesi hukuku kurumları ortaya

çıkmıştır. Bu kurumlardan biri de uygulamada uzun süredir mahkemelerin rutuni haline

gelmiş olan, ancak 2009 yılında Alman Ceza Muhakemesi Kanun u §257c’de yapılan

düzenlemeyle yasal zemine kavuşan hüküm anlaşmasıdır. Türk ceza muhakemesi

hukukunda da yargılamayı hızlandırmak amacıyla, Ceza Muhakemesi Kanunund a “seri

muhakeme usulü” (TCMK m.250) ve “basit yargılama usulü” (TCMK m.251) gibi yeni

kurumlar düzenlenerek, Ceza Muhakemesi Kanununa eklenmiştir. TCMK m.250’yi

yeniden düzenleyerek “seri muhakeme usulü” getiren 7188 sayılı Kanun’un 23.

maddesinin gerekçesinde: “maslahata uygunluk” ilkesinden daha geniş bir biçimde

istifade edilmeye başlanan Alman hukukunda, günümüzde Alman Ceza Usul Kanununun

257c maddesinde yer alan şekliyle “mahkeme ve muhakeme süjeleri arasında anlaşma”

adı altında, sanığın suçunu kabul etmesi durumunda uygulanan bir muhakeme usulü

bulunmaktadır”, şeklinde bir açıklamaya yer verilmiştir. Ayrıca seri muhakeme usulünün

düzenlenmesinde Almanya’nın modellendiğinden de söz edilmiştir. Bu nedenle hüküm

anlaşması kurumu dikkatimizi çekmiştir. Bu çalışmada, ceza muhakemesini hızlandırma

çabalarına katkı sağlamak amacıyla, AlCMK §257c’de düzenlenmiş olan “hüküm

anlaşması” kurumu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ceza Muhakemesi

Hukuku,

Hüküm Anlaşması,

Ceza Pazarlığı,

Ikrar,

Anlaşmanın

Bağlayıcılığı,

Seri Muhakeme

Usulü.

Article Info

Received: 22/01/2020

Accepted: 04/06/2020

Abstract

Since 1970s, there has been a tendency to accelerate the proceedings and to reduce the

workload of the courts in German criminal procedure law. As a result, new criminal

procedure law concepts have emerged. One of these concepts is the provision of the

Negotiated Agreement which has long been the routine of the courts in practice, but got

the legal basis in 2009 with the German Criminal Procedure Code (StPO) §257c. In order

to accelerate the proceedings in the Turkish criminal procedure law, new regulations such

as “rapid trial procedure” (CMK m.250) and “simple trial procedure” (CMK m.251) were

introduced in the Criminal Procedure Code (CMK). The reasoning of the amendment in

article 23 of the Code numbered 7188, which re-regulates the CMK m.250 and brings the

“rapid trial procedure”, mentions StPO §257c because of the similarity. In this study, the

concept of the “Negotiated Agreement”, which is regulated in the StPO §257c, is examined

in order to contribute to the efforts to accelerate the criminal procedure.

Keywords

Criminal Procedure

Law,

Negotiated Agreement,

Punishment Negotiation,

Confession,

Binding Force of The

Agreement,

Rapid Trial Procedure.

Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Dr. Öğr. Üyesi, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku ABD.

Inonu University Law Review – InULR 11(1): 303-320 (2020)

Meral EKİCİ ŞAHİN

304

I. GİRİŞ

Hüküm anlaşması, Alman ceza muhakemesi hukukunda muhakemenin hızlandırılması

amacıyla 1970’lerden itibaren mahkemeler tarafından geliştirilmiş ve fiilen uygulanmış bir

kurumdur

1

. Modelin esası mahkeme, savcılık ve savunma makamlarının anlaşmasıdır.

Anlaşmanın şartları; sanığın suçunu ikrar etmesi, bunun karşılığında mahkemenin hükmedeceği

cezada önemli bir indirim yapmasıdır. Hüküm anlaşması uzun yıllar boyunca çoğu zaman gizlice,

duruşma salonu dışında yapılmış, hatta duruşmalarda böyle bir anlaşmanın varlığından çoğu

zaman hiç söz edilmemiş, anlaşma duruşma tutanaklarına yansıtılmamıştır. Ancak sanık suçunu

ikrar edip, mahkeme yeni delil ikamesinden feragat ettiğinde

2

, taraflar arasında bir anlaşma

olduğu ortaya çıkmıştır.

1982 yılında takma isimle yayınlanan bir makale, dikkatleri bir anda bu konuya çekmiştir

3

.

Böylece hüküm anlaşması (Verständigung)

4

, Alman ceza muhakemesi hukukunun en tartışmalı

konularından biri haline gelmiştir. Öğreti hüküm anlaşmasına karşı eleştirel ve mesafeli

yaklaşırken

5

, Alman mahkemeleri kurumu uygulamaya ve geliştirmeye devam etmişlerdir

6

.

Federal Alman Mahkemesi daireler kurulu, 2005 yılında verdiği bir kararda

7

, kural olarak

hüküm anlaşmasını yasaklayan bir düzenleme bulunmadığına, ancak böyle bir anlaşma yapılırken

Anayasal sınırlara özenle riayet edilmesi gerektiğine işaret etmiştir. Uygulamada çok sevilen ve

sık sık başvurulan hüküm anlaşması, 4.8.2009 tarihinde yürürlüğe giren kanunla, yasal zemine

kavuşmuştur. AlCMK §257c’de yer alan hüküm anlaşmasına ilişkin düzenlemenin Alman

Anayasasına aykırı olduğu iddiasıyla Alman Anayasa Mahkemesine başvurulmuştur. Başvuruyu

inceleyen Alman Anayasa Mahkemesi, 2013 yılında AlCMK §257c’nin Alman Anayasasına

aykırı olmadığına karar vermiştir

8

. Kararın gerekçesinde, hüküm anlaşmasının mahkemenin

maddi gerçeği araştırma yükümlülüğünü ortadan kaldırmadığına, anlaşmanın hükmün tek

dayanağı olamayacağına, mahkemenin hüküm kurarken sanığın suçluluğu konusundaki bütün

şüpheleri yenmek zorunda olduğuna, bu nedenle sanık suçunu ikrar etmiş olsa bile, mahkemenin

bu ikrarın gerçeğe uygunluğunu denetlemesi gerektiğine işaret edilmiştir. AlCMK §257c’nin

hukuka uygun bir hüküm anlaşmasının geçerlilik şartlarını belirlediği, geçersiz olanın ise yasal

çerçeveye uymayan informel anlaşmalar olduğuna Alman Anayasa mahkemesinin 2 dairesinin

verdiği bu kararda vurgulanmıştır. Hüküm anlaşmasıyla kanun koyucunun rızaya dayanan yeni

bir muhakeme modeli getirmediği, bilakis anlaşmayı mevcut ceza muhakemesi sistemine entegre

ettiği belirtilmiştir

9

. Mahkeme, hüküm anlaşmasına ilişkin yasal düzenlemenin, uygulamaya

ilişkin önemli eksiklikleri bulunsa da bu haliyle Alman Anayasası’na aykırılık teşkil etmediğini

belirtmiştir. Bununla birlikte kanun koyucunun anayasal güvenceleri sağlamak için gerekli

kontrol ve iyileştirme mekanizmalarını kurması gerektiğine de işaret edilmiştir

10

.

AlCMK §257c’ye göre; mahkeme, vereceği hüküm konusunda yargılamanın taraflarıyla

bir anlaşma yapabilir. Mahkeme ile muhakeme süjeleri arasında anlaşma başlığını taşıyan

AlCMK §257c şu şekildedir:

1. Mahkeme, uygun hallerde, aşağıdaki fıkralarda öngörülen şartlarda, muhakeme

süjeleriyle muhakemenin ilerleyişi ve neticesine ilişkin olarak anlaşma yapabilir. §244/2

hükmü saklıdır.

1

ROENNAU, Thomas, “Grundwissen: Strafprozessrecht: Verständigug im Strafverfahren”, JuS 2018, s.114-115.

2

ROENNAU, JuS 2018, s.115.

3

DEAL, Detlef, aus Mauschelhausen, “Der strafprozessuale Vergleich”, StV 1982, H. 11, s.545- 552.

4

Muhakemenin taraflarının muhakeme dışında, kapalı kapılar ardında ve herhangi bir hukuk kuralıyla bağlı olmaksızın

anlaşma yapması öğretide h üküm pazarlığı yani “Deal” olarak adlandırılmaktadır. “Verständigung” ise duruşma

salonunda, aleni olarak ve kanunda şartları ve sınırları belirlenmiş olan usulle mahkemenin, savcı ve sanıkla anlaşma

yapmasını ifade eder. Bu açıdan “Deal” yasadışı hüküm pazarlığı, “Verständigung” ise hukuka uygun anlaşma

anlamında kullanılmaktadır.

5

Öğretide, hüküm anlaşması “hukuk devleti ilkesine dayanan ceza muhakemesini” topyekün erozyona uğrayacağı

gerekçesiyle eleştirilmektedir. Bkz. ROXIN, Claus/ACHENBACH, Hans/JAEGER, Christian /HEINRICH, Manfred:

Strafprozessrecht, 17. Aufl, München 2019, s.152.

6

BGHSt 36, s.210-216; BGHSt 42, s.191-195.

7

BGHSt 50, s.40- 64.

8

BVerfG, Urt. v. 19.3.2013, 2 BvR 2628/10, 2. BvR 2883/10, 2BvR 2155/11, in: NJW 2013, s.1058- 1071.

9

BVerfG, Urt. v. 19.3.2013, 2 BvR 2628/10, 2. BvR 2883/10, 2BvR 2155/11, in: NJW 2013, s.1058- 1059.

10

BVerfG, Urt. v. 19.3.2013, 2 BvR 2628/10, 2. BvR 2883/10, 2BvR 2155/11, in: NJW 2013, s.1058.