Namik Kemal's Theory of The State and System of Governance Model That Ensures The Continuity of The State

• Author: Sabahattin NAL
• Pages: 633-649

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 633-649 (2019)

Namık Kemal’in Devlet Kuramı ve Devletin Sü rekliliğini Sağlayacak Yönetim Biçimi

633

NAMIK KEMAL’İN DEVLET KURAMI VE DEVLETİN SÜREKLİLİĞİNİ

SAĞLAYACAK YÖNETİM BİÇİMİ

NAMIK KEMAL’S THEORY O THE STATE AND SYSTEM OF GOVERNANCE MODEL THAT

ENSURES THE CONTINUITY OF THE STATE

Sabahattin NAL

*

https://doi.org/10.21492/inuhfd.637295

Makale Bilgi

Gönderilme:23/10/2019

Kabul: 05/12/2019

Özet

Osmanlı tarihinin ilk muhalefet hareketi Yeni Osmanlılar’ın en önemli mensuplarından

biri olan Namık Kemal'in ele aldığı temel sorun, d

öneminin hemen tüm aydınları gibi,

Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu gerilemeden nasıl kurtulacağıydı. Bu soruna

çözüm ararken Batılı düşünürlerden beslenmiş, Batı devletlerinin yönetim biçimlerini

incelemiştir. Araştırmalarından ulaştığı sonuca göre, İ

bn Haldun'un savının aksine,

devletlerin yıkılması bir kader değildir. Devletler doğanın gereklerine uygun yönetilirse

sonsuza kadar yaşayabilirler. Doğanın gereklerine uygun yönetimden anladığı ise şeriat

üzerine bina edilmiş bir yönetimdir. O, şeriatla d

oğal hukuk arasında bir ilişki kurmuş,

hatta bunların aynı şeyler olduğunu düşünmüştür. Ona göre şeriat ve doğal hukuk, güçler

ayrılığına dayanan bir yönetim biçimini gerektirmektedir. Zaten İslam tarihine, Osmanlı

tarihine bakılırsa meşveret usulünün geçe

rli olduğu görülür. Osmanlı Devleti, bu

yönetim anlayışından uzaklaştığı, tüm yetki t ek elde toplandığı için gerilemiştir. Ona

göre bu durumdan kurtulmanın yolu, doğanın gereklerine uygun olan meşruti

yönetimden geçmektedir. Böylece Namık Kemal, devletin k

urtuluşu ve devamlılığı için

aradığı çözümü, Osmanlı’nın mevcut yönetim biçiminde yapılacak değişiklikte

bulmuştur. Yaşadığı dönemde Batı’da uygulanan yönetim biçimlerinden esinlenerek,

Osmanlı’yı içinde bulunduğu kötü durumdan kurtaracağını düşündüğü, güç

ler ayrılığı

esasına dayanan bir yönetim biçimi geliştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Osmanlılar,

Namık Kemal,

Güçler Ayrılığı,

Devlet,

Yönetim Biçimi.

Article Info

Received: 23/10/2019

Accepted: 05/12/2019

Abstract

Namık Kemal is one

of the most significant representatives of the Young Ottomans, the

first opposition movement in Ottoman history. Just like his fellow intellectual

contemporaries, his main concern was saving the Ottoman state from its downfall. When

looking f or solutions,

he was influenced by Western thinkers and looked into

government systems of Western states. He concluded that, contrary to Ibn Khaldun’s

theory, states are not destined to collapse. As long as states are governed according to

nature’s rules, they can last

forever, and such government means compliance with the

shariah.

Namık Kemal not only made a connection between natural law and the shariah,

but he also believed they were the same. According to Kemal, the shariah and natural

law necessitate separation of powers, as demonstrated by the Shura principle in Islamic

and Ott

oman history. He argues that the decline of Ottomans is due to abandoning this

government principle and assembling all power with the Bab-

i Ali ( the Sublime Porte).

In order to save the Ottoman state, the parliamentary system must be instated, as

necessitated by natural law.

Namık Kemal believed that the salvation and the

continuation of the state depend on t he government system. Influenced by the Western

government systems of his time, he developed a government system embracing the

separation of powers which he believed would save the Ottoman state.

Keywords

Young Ottomans,

Namık Kemal,

Division of Powers,

Government,

Government System.

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Hukuk Fakü ltesi, Genel Kamu Hukuku ABD. senal79@hotmail.com

https://orcid.org/0000-0002-2260-6746

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 633-649 (2019)

Sebahattin NAL

634

I. GİRİŞ

Bu çalışmada, Tanzimat’ın eleştirisi olarak doğan, sonraları bir muhalefet hareketine

dönüşen1 Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin en önemli mensuplarından biri olan Namık Kemal’in

devletin doğuşuna ve Osmanlı Devleti’nin içine düşmüş olduğu durumdan, gerilemeden nasıl

çıkacağına ilişkin görüşleri incelenmektedir. Namık Kemal ve arkadaşları, Tanzimatçılar’ın

sömürü olgusunun farkında olmadıklarını, bir “üst tabaka” meydana getirdiklerini, şeriatı

unutmak suretiyle kendi kültürlerini kösteklediklerini, Batı’nın özünü oluşturan özgürlükçü ve

parlamenter eğilimleri anlamayan, yüzeysel anlamda Batılı olduklarını ileri sürmüşlerdir.2

Onlara göre, Tanzimat ve Islahat Fermanları, Avrupa devletlerinin Osmanlı’nın içişlerine

karışmasının yolunu açmış, Osmanlı topraklarında yaşayan milletlerin birbirine düşmesine

neden olmuştur.3 Devletin kurtulabilmesi için adı geçen fermanlarda yer alanlardan daha köklü

önlemlere başvurulmalıdır. Bunların başında da mutlak monarşiden meşruti monarşiye

geçilmesi gelmektedir. Osmanlı, ancak böyle kurtulabilir ve varlığını devam ettirebilirdi.4 Bu

köklü değişiklik isteğinin bir gereği olarak içinde yaşadıkları dönemde topluma egemen olan

uyuşukluğa karşıydılar.5 Mardin, onların bu tutumunu “toplumsal seferberlik”, onları da

“toplumsal seferberci” olarak nitelendirmiştir.6 Aslında siyasal düşüncelerde bu seferberlik

isteği, yalnız Osmanlı’da değil, neredeyse çağdaş ulusçuluğun ortaya çıktığı her yerde

karşılaşılan bir davranış biçimidir. Gellner’a göre bunun nedeni, modern merkeziyetçi devletin

merkeziyetçiliği sağlamaya çalışmasının yöntemlerinden biri, yerel kültürler yerine ulusal kültür

geliştirme isteğidir. Bu da genellikle yeni bir ulusal eğitim ve onunla koşut yürüyen yeni bir

kültür sistemi yaratılarak sağlanmaya çalışılmıştır.7

Yukarıda da belirtildiği üzere, Yeni Osmanlı hareketinin en önemli mensuplarından biri

olan Namık Kemal, 1840’ta Tekirdağ’da doğmuştur. Babası müneccimbaşı Mustafa Asım

Bey’dir. Buradan saray ile yakın ilişkiler içinde olan bir aileye mensup olduğu anlaşılmaktadır.

Bir süre Beyazıt ve Valide Rüştiyesi’nde eğitim görmüş, dedesinin görevi dolayısıyla

bulunduğu Kars’ta bir din adamından dersler almıştır.8 Bununla beraber düzenli bir eğitim

aldığını söylemek güçtür. Önce gümrük memuru olarak çalışmış, daha sonra Tercüme Odası

kalemine girmiştir. Bu arada Tasvîr-i Efkâr gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1867 yılında

Paris’e gitmiş, orada Ziya Paşa ile birlikte Hürriyet gazetesini çıkarmıştır. Avrupa’yı iyi

bilenlerin sayısının az olduğu bir dönemde Namık Kemal, Avrupa’da kısa sayılacak bir süre

kalmasına karşın Batı’yı iyi ve kötü yanlarıyla tanıma olanağı bulmuştur.9 Bu sayede Batı ve

Doğu dünyası arasındaki farkları, onların birbirleriyle ilişkilerini ve yan yana yaşayabilme

olanaklarını aramış, bu konularda yazılar yazmıştır.10

1 ÖZKAN, Kenan/GÖKGÖZ, Gökhan: “İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş Sürecinde Namık Kemal’in Düşünce

Dünyası”, Belgi, 8 (Yaz 2014/ II), s.1085; KARPAT, Kemal H.: İslam’ın Siyasallaşması, İstanbul Bilgi Üniversitesi

Yayınları, İstanbul 2004, s.xviii; YETİM, Fahri: “Modern Bir Aydın Hareketi Olarak Yeni Osmanlılar ve İslam

Dünyası”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2015, 34, s.9;

MARDİN, Şerif: “Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet”, Çeviren: Mehmet Özden, Türk Modernleşmesi, Der.:

Mümtaz’er Türköne/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s.118; KARPAT, Kemal H.: Osmanlıdan

Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul 2010, s.42.

2 MARDİN, Şerif: “Batıcılık”, Türk Modernleşmesi, s.13-14.

3 BERKES, Niyazi: Türkiye’de Çağdaşlaşma (Çağdaşlaşma), Doğu-Batı Yayınları, İstanbul 1978, s.284.

4 BERKES: Çağdaşlaşma, s.284. Anayasal bir düzen yalnızca Müslüman Osmanlı tebaası için adil bir yönetimin

sağlanması için değil aynı zamanda Hıristiyan tebaanın korunması bahanesiyle Rusya’nın Osmanlı’nın içişlerine daha

fazla karışma ihtimalini önlemek için de gerekliydi. Anayasal bir düzen aynı zamanda Avrupa’yı Osmanlı

yönetiminin adilliğine ikna ederdi. ŞEYHUN, Ahmet: Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür

(1865-1921), Çeviren: Derya Göçer, Everest Yayınları, İstanbul 2010, s.28.

5 KAPLAN, Mehmet: “Nabi ve Orta İnsan Tipi”, İÜ, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XI, Aralık,

1961. 2-44; MARDİN: “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Türk Modernleşmesi, s.58. Namık Kemal’e göre, bu

dönemde toplum, işlerin diğerleri tarafından yapılmasını bekleyen üşengeç ve tembel kişilerden oluşmaktaydı. Bunun

nedei, toplumun susturulmuş olmasıydı. Bkz. AYDIN, Mithat: “Namık Kemal’de Terakki ve Maarif Düşüncesi”, AÜ,

DTCF Dergisi, 2(53), 2013, s.459.

6 MARDİN, “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, s.57-58.

7 MARDİN: “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Türk Modernleşmesi, s.89; GELLNER, Ernest:

Uluslar ve Ulusçuluk, Çevirenler: Büşra Ersanlı Behar-Gülay Göksu Özdoğan, İnsan Yayınları, İstanbul 1992.

Özellikle bkz. s.63-78.

8 SUNGU, İhsan: Namık Kemal (1840-1888), Maarif Matbaası, İstanbul 1941, s.3.

9 BAYKAL, Bekir Sıtkı: “Namık Kemal’e Göre Avrupa ve Biz”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul

1942, s.190.

10 BAYKAL, s.190; PERİN, Cevdet: “Namık Kemal ve Fransız Edebiyatı”, Namık Kemal Hakkında, s.130.