MORE THAN ONE CHATTEL TO BE PLEDGED FOR A SINGLE DEBT ACCORDING TO THE LAW REGARDING PLEDGE OF CHATTELS IN COMMERCIAL TRANSACTIONS

• Author: Bahar ÖCAL APAYDIN
• Pages: 271-286

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 11(1):271-286 (2020)

6750 Sayılı Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Aynı Alacağa Teminat Teşkil Etmek Üzere Birden Çok Taşınırın Rehin

Hakkına Konu Olması

271

6750 SAYILI TİCARÎ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU UYARINCA

AYNI ALACAĞA TEMİNAT TEŞKİL ETMEK ÜZERE BİRDEN ÇOK

TAŞINIRIN REHİN HAKKINA KONU OLMASI

MORE THAN ONE CHATTEL TO BE PLEDGED FOR A SINGLE DEBT ACCORDI NG TO THE

LAW REGARDING PLEDGE OF CHATTELS IN COMMERCIAL TRANSACT IONS

Bahar ÖCAL APAYDIN *

Makale Bilgi

Gönderilme: 02/03/2020

Kabul: 02/06/2020

Özet

29871 sayılı ve 28 Ekim 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 6750 sayılı Ticarî

İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TİTRK), 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu

Kanun ile taşınır rehninin uygulanmasını ve rehne konu taşınırların çeşitliliğini artırmak

amacıyla, rehne konu taşınırın teslimine ihtiyaç duymayan sicilli bir rehin türü

benimsenmiştir. TİTRK m. 5/f.1 hükmünde rehne konu olabilecek taşınır varlıklar tahdidî

olmayan bir şekilde sayılmıştır. Taşınır rehni uygulamasının artırılması amacıyla, TİTRK

m. 5/f.6 hükmünde birden çok taşınırın rehne konu olabileceği düzenlenmiştir. Ne var ki,

Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda b irden çok taşınırın rehne konu olması

hususunda açık bir düzenleme yapılmamıştır. Buna karşılık, TİTRK m. 18 hükmünde,

Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda hüküm bulunmayan hâllerde Türk Medeni

Kanunu’nun (TMK) “taşınmaz rehnine” ilişkin hükümlerinin uygulanacağı ifade

edilmiştir. Bu doğrultuda birden çok taşınırın rehne konu olması hâlinde TİTRK m. 18’in

atfıyla TMK m. 855 hükmü uygulama alanı bulacağı kabul edilmektedir. Bu çalışmanın

amacı, Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu uyarınca birden fazla taşınırın aynı alacağa

teminat teşkil etmesi amacıyla rehin hakkının tesisi hâlinde rehin tesis edilmesinin

koşulları ile rehin tesis edildikten sonra ortaya çıkan değişikliklerin rehin hakkı üzerindeki

etkisini incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Ticarî İşlemlerde

Taşınır Rehni,

Birden Çok Taşınır

Rehni,

Toplu Rehin,

Paylı Rehin,

Rehin Kurulduktan

Sonraki

Değişiklikler.

Article Info

Received: 02/03/2020

Accepted: 02/06/2020

Abstract

The Law Nu mber 6750 regarding Pledge of Chattels in Commercial Transactions (Law

no.6750) published in the Official Gazette no. 29871 on the 28th of October 2016 and

entered into force on the 1st of January 2017. In order to extend both the use of pledge as

a security right and the variety of the chattels which are to be pledged the law replaces the

transfer of the possession with the registration of a notice of the pledge. The article 5 / (1)

of the Law no.6750 provides a list of the chattels which are to be pledged while not

respecting the rule of numerus clausus. In order to extend the use of pledge, the art. 5/ (6)

of the Law no.6750 states that more than one chattel are to be pledged for a single debt.

However, the Law no.6750 does not contain any provisions which determine how to be

pledged more than one chattels for a single debt. Yet the art. 18 of the Law regarding

Pledge of Chattels in Commercial Transactions refers to the provisions regarding

mortgages of the Turkish Civil C ode (TCC) in terms of situations for which there are no

provisions. Thus where more than one chattel to be pledged, the art. 855 of the TCC shall

be applied with reference to the art. 18 of the Law no.6750. The aim of this study is to

examine the conditions for the establishment of a lien on more than one chattel according

to Law no.6750 and the effect of changes that occur after the lien has been established.

Keywords

Pledge of Chattels In

Commercial

Transactions,

More Than One Chattel

To Be Pledge,

Partition of

Encumbrance of Pledge,

Non-Partition of

Encumbrance 0f Pledge,

Changings After

Creations of Pledge.

Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Dr. Öğretim Üyesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.

Bu çalışma, 15-16 Kasım 2019 tarihinde gerçekleştirilen “Uluslararası Eşya Hukuku Sempozyumu” nda tebliğ olarak sunulmuş ve

gelen katkı ve eleştiriler doğrultusunda makale hâline getirilmiştir.

Inonu University Law Review – InULR 11(1): 271-286 (2020)

Bahar ÖCAL APAYDIN

272

I. GİRİŞ

6750 sayılı Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TİTRK) ile ticarî işlemlerde taşınır

rehni, teslimsiz (sicilli) taşınır rehni özelliği gösteren bir rehin türü olarak düzenlenmiştir

1

.

Taşınırlar üzerinde zilyetlik devredilmeksizin, sicile tescil ile rehin tesis edilmesi Türk

hukukuna yabancı değildir. TMK m. 940/f. 2 hükmü kapsamında bir sicile tescili zorunlu olan

taşınırların zilyetliği devredilmeden rehne konu olması mümkündür. Bu doğrultuda sicile kayıtlı

motorlu taşıt, gemi ve hava araçları üzerinde sicile tescil ile rehin hakkı tesis edilebilmektedir

2

.

TİTRK’nun amacı, “taşınırın teslimine ihtiyaç duyulmadan Rehinli Taşınır Siciline tescil

edilmesi suretiyle rehin hakkı tesis edilmesi ve bu suretle rehin hakkı tesisi ile taşınır rehninin

kullanımını yaygınlaştırmak ve rehne konu olan taşınırların çeşitliliğini artırarak kapsamını

genişletmek olarak ifade edilmiştir” (TİTRK m. 1/f. 1). Böylece TİTRK’nu, mülga TİRK’ndan

daha geniş bir uygulama alanına sahip olmayı amaçlamaktadır.

TİTRK m. 5/f. 6 hükmü uyarınca bir ya da birden fazla taşınır varlık üzerinde rehin hakkı

kurulabileceği öngörülmüştür. Dolayısıyla rehinli alacaklının ve rehin verenin iradeleri, birden

fazla taşınır varlık üzerinde rehin hakkının kurulması yönünde olabilir. Ancak Ticari İşlemlerde

Rehin Hakkının Kurulması ve Temerrüt Sonrası Hakların Kullanılması Hakkında Yönetmelik

3

(Tem.Yön.) m. 11/f.2’de rehinle teminat altına alınan alacağın belirli olması hâlinde, borç

miktarının tamamına ek olarak azami beşte bir oranına yetecek kadar taşınır varlık üzerinde rehin

hakkı kurulabileceği düzenlenmek suretiyle bir sınırlama getirilmiştir.

TİTRK m. 5/f. 1 hükmünde sayılan varlıkların borcu karşılaması hâlinde işletmenin

tamamının rehne konu edilmesi TİTRK m. 5/f. 2 hükmü ile yasaklanmıştır. O nedenle ticarî

işletme ya da esnaf işletmesinin tamamı üzerinde rehin hakkının kazanılması, ancak işletme

mevcudunu oluşturan ve TİTRK m. 5 hükmünde sayılan varlıkların değerinin borcu

karşılamaması hâlinde mümkündür. Dolayısıyla taşınır varlığın birinin ya da birden fazlasının

alacağı karşılayacak şekilde teminat teşkil etmesi hâlinde ticarî işletme yahut esnaf işletmesi

üzerinde rehin hakkı kurulamayacaktır. O nedenle ticarî işletme veya esnaf işletmesi üzerinde

rehin hakkı kurulması, böyle bir koşula bağlanmak suretiyle zorlaştırılmakta ve dolaylı da olsa

birden fazla taşınır üzerinde rehin hakkı tesisi teşvik edilmektedir.

TİTRK kapsamında ise birden fazla taşınır varlık üzerinde rehin hakkının kurulması ve

rehin hakkının akıbeti hüküm altına alınmamıştır. 15.02.2018 tarih ve 7099 Sayılı Yatırım

Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (7099

Sayılı Kanun) m. 33 ile TİTRK m. 18’de değişiklik yapılmak suretiyle, TİTRK’nda hüküm

bulunmayan hâllerde Türk Medeni Kanunu’nun “taşınmaz rehnine” ilişkin hükümlerinin

uygulanacağı ifade edilmiştir. TİTRK m. 18 hükmünün eski hâli “bu Kanunda hüküm

bulunmayan hâllerde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun taşınır rehnine ilişkin hükümleri

uygulanır” şeklinde idi. Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda düzenlenen rehin türünün

sicilli bir taşınır rehni olmasının yanı sıra sabit dereceler sistemi gibi taşınmaz rehnine özgü

benzerlikler taşıması nedeniyle bu atıf hükmü eleştirilmekteydi

4

. Ne var ki, , mevcut atıf hükmü

kapsamında, benzerliklere rağmen söz konusu rehin türlerinin nitelik itibariyle farklı olduğu

dikkate alınarak, Türk Medeni Kanunu’nun taşınmaz rehnine ilişkin hükümlerinin yapısına uygun

düştüğü ölçüde kıyasen TİTRK kapsamında taşınır rehnine uygulanması gerektiği kabul

edilmektedir

5

. Dolayısıyla bir alacağa teminat teşkil etmek üzere birden fazla taşınır üzerinde

1

29871 sayılı ve 28 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6750 S ayılı TİTRK, 1 Ocak 2017 tarihinde

yürürlüğe girmiştir.

2

TİTRK ile yürürlükten kaldırılmış olan 1447 sayılı Ticarî İşletme Rehni Kanunu (TİRK) da, ticarî işletmenin

rehnedilebilmesi bakımından sicile kayıt ile rehin tesisine imkân vermekteydi.

3

RG. 31.12. 2016, S. 29935.

4

ESENER Turhan/GÜVEN Kudret: Eşya Hukuku, Ankara 2017, s. 578; ACAR, Faruk: Rehin Hukuku Dersleri, 2.

Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017, N. 281; KÖROĞLU-ÖLMEZ, Belin: “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu

Uyarınca Ticari İşletme Rehni”, TBB Dergisi, 2017(129), s. 276; GÜRPINAR, Damla: “Ticarî İşlemlerde Taşınır

Rehni Kanunu Uyarınca Kurulmuş Olan Rehinli Taşınır Siclinin Tapu Sicili ile Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi,

Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 2, 2017, s. 137, dipnot 42.

5

SİRMEN, A. Lale: “Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehninin Düzenleniş Biçimi, Niteliği ve Rehne Hâkim Olan İlkeler”,

Ticarî İşlemlerde Taşınır Rehni Sempozyumu (Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi), 16 Şubat 2018, Ankara, 2018,

[Sempozyum], s. 26. Hatta taşınmaz rehnine ilişkin hükümlerin yanında taşınır rehnine ilişkin hükümlerin de uygulama

alanı bulması gerektiği ileri sürülmektedir (ERTEN, M.Ali: “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninde Teminatın Taşınır