Making the Arab World: Nasser, Qutb, and the Clash That Shaped the Middle East.

• Author: Duman, Talha Ismail
• Position: Book review

London School of Economics'te Uluslararas? Iliskiler profesoru ve Ortadogu Merkezi'nin kurucusu olan Fawaz A. Gerges, Arap siyaseti ve Ortadogu'daki sosyal hareketlere dair yaptigi calismalarin bir devami olarak nitelendirdigi Making the Arab World: Nasser, Qutb, and the Clash That Shaped the Middle East baslikli kitabinda, Islamcilik ile Arap nasyonalizmi arasindaki catismanin post-kolonyal Arap siyasetini nasil sekillendirdigini aciklamayi hedeflemektedir. Bu iki akim arasindaki "olumcul rekabet"in Misir'da ortaya cikardigi politik fay hattinin tum Arap dunyasina yayildigini savunan yazar, Musluman Kardesler (Ihvan) baglaminda Islamcilik ve Misir ordusu baglaminda Arap nasyonalizmi uzerine yapilan mustakil calismalarin--iki akimi, etkilesimleri ve kesisim kumeleri olmayan tamamen farkli yapilar seklinde resmetmek suretiyle--Ortadogu cografyasinda yuzlestigimiz siyasi atmosferi aciklamakta yetersiz kaldigini ima etmektedir. Gerges'e gore, Islamcilik ve Arap nasyonalizmi, birbirinden cok uzak akimlar olmak yerine, cogunlukla birbiriyle etkilesim icerisinde insa edilmistir ve kritik ortakliklara sahiptir. Kitabin temel tezini sekillendiren bu yaklasima gore, iki akim arasindaki catisma ve mucadelenin odak noktasi, ideoloji degil; guc/iktidar ve devlete sahip olma gudusudur. Buradan hareketle, "Arap nasyonalistler ile Islamcilar arasindaki olumcul mucadelenin tarihini yeniden insa etmek; bu mucadelenin Misir ve komsu Arap ulkelerinin siyaseti/toplumu uzerindeki etkisine isik tutmak" kitabin ana hedefleri arasindadir.

Arap dunyasindaki siyasal dalgalanma haritasini Misir cografyasina odaklanarak gostermeye calisan yazar, her ne kadar sureci 19. yuzyilin sonlarindan baslatsa da cogunlukla 1950 sonrasi Misir'daki siyasi hareketlilige yogunlasmaktadir. Bunu yaparken de Arap nasyonalizmi ve devrimci Islamciligin ideologlari olan Cemal Abdunnasir ve Seyyid Kutub'un biyografilerini merkeze almaktadir. Arsiv kaynaklarinin yani sira Nasir ve Kutub'un "dava arkadaslari" ile yapilan derinlemesine mulakatlara dayandirilan biyografik okumalarin, dusmanlari ve yandaslari tarafindan mitlestirilen bu iki ismin ve onculuk ettikleri akimlarin yeniden degerlendirilmesine imkan sunacagini savunan yazar, bu sayede Arap nasyonalizmi ve Islamcilik'a iliskin indirgemeci yaklasimlardan siyrilarak aralarindaki "dusunsel akiskanlik"i fark etmenin daha kolay olacagini dile getirmektedir.

Kitapla ilgili calismalara 2006'da baslayan Fawaz Gerges, cesitli Arap ulkelerinde yaptigi iki yil suren saha arastirmasinda onde gelen aktivistler, entelektueller, siyasetciler ve sivil toplum liderleriyle gorusmeler gerceklestirerek, calismasina farkli bir boyut kazandirmistir. Nasir ve Kutub'un yakin arkadaslariyla yapilan derinlemesine mulakatlar ise, kitabi ayricalikli kilan noktalarin basinda gelmektedir. Bircogu seksenli yaslarda olan bu isimlerin kisisel tanikliklarina basvurulmasi, "sozlu tarihe degerli bir katki" sunmus; "literaturde onemli bir boslugu doldurmus"tur. Kitapta tarihsel sosyoloji ve tarihsel-tematik yaklasimdan yararlandigini belirten yazar; "kolektif eylem, gizli ic mucadeleler, kisiler arasi catismalar ve kritik donum noktalari"na odaklanarak "insan unsuru"nu ciddiye aldigini vurgulamaktadir.

On iki bolumden olusan kitabin "Egypt's 'Liberal Age'" ve "The Anti-Colonial Struggle" basliklarini tasiyan ilk iki bolumunde, Misir siyaset sahnesinde Arap nasyonalistlerin ve Islamcilarin ortaya cikmasina zemin hazirlayan surec ele alinmaktadir. Napolyon'un...