Legal Effects of United Nations Convention on Law of The Sea With Regard to European Union

• Author: Ilke GÖÇMEN - Emriye Özlem SEKER
• Pages: 345-361

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2):345-361 (2019)

Avrupa Birliği Bakımından Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin Hukuki Etkileri 345

AVRUPA BİRLİĞİ BAKIMINDAN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ

HUKUKU SÖZLEŞMESİ’NİN HUKUKİ ETKİLERİ

LEGAL EFFECTS OF UNITED NATIONS CONVENTION ON LAW OF THE SEA

WITH REGARD TO EUROPEAN UNION

İlke GÖÇMEN* & Emriye Özlem ŞEKER**

https://doi.org/10.21492/inuhfd.56 7944

Makale Bilgi

Gönderilme: 20/05/2019

Kabul: 08/08/2019

Özet

Avrupa Birliği (AB), 1 Nisan 1998 tarihinde Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku

Sözleşmesi’ne (BMDHS) taraf olmuştur. B

MDHS; çok taraflı oluşu, maddi yönden

denizlerin anayasası niteliği taşıması, kurumsal yönden Uluslararası Deniz Hukuku

Mahkemesi dâhil kurumsallaşmış yapı getirmesi ve AB yönünden karma anlaşma oluşu

yönleriyle, AB’nin diğer uluslararası anlaşmalarından k

ısmen veya tamamen ayrı olarak,

AB bakımından pek çok ve kimi zaman karmaşık hukuki etkiler meydana

getirebilmektedir. İşte bu çalışma, yukarıdaki nedenlerle, Avrupa Birliği Adalet Divanının

içtihat hukuku ışığında, BMDHS’nin AB bakımından hukuki etkilerin

i kurumsal denge

ilkesi ve AB hukukundaki genel etkiler üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Görüleceği üzere, kurumsal denge ilkesi, ana hatlarıyla, BMDHS ile ilgili hususlarda üye

devletlerin maksimum kontrol isteğinin karşısında, ulusüstü niteliği a

ğır basan AB

kurumlarının kontrolü ele alma isteğinin ise yanında durmuştur. Ayrıca, BMDHS ve

BMDHS’nin kimi hükümlerinin bir parçasını oluşturduğu ölçüde uluslararası teamül

hukuku, AB açısından bağlayıcılık taşıdığında, ihlal davasına ve uygun yorum ilke

sine

konu edilebilecek olmakla birlikte; doğrudan etkililik, hukuka uygunluk denetimi ve

AB’nin haksız fiil sorumluluğu yönlerinden kısmen belirsizlik, dahası tutarsızlıklar

içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği,

Birleşmiş Milletler

Deniz Hukuku

Sözleşmesi,

Kurumsal Denge

İlkesi,

Avrupa Birliği

Hukukundaki Genel

Etkiler.

Article Info

Received: 20/05/2019

Accepted: 08/08/2019

Abstract

European Union (EU) became a party to the United Nations Convention on Law of the Sea

(UNCLOS)

in 1 April 1998. UNCLOS can generate several and sometimes complicated

legal effects with regard to the EU, either partially or fully separate from the EU’s other

international agreements, since it is multilateral, have the characteristic of constitution

of

the seas in substantive terms, brings an institutionalised structure, including International

Tribunal for the Law of the Sea, in institutional terms and is a mixed agreement in EU

terms. Hence, for these reasons, this Article aims to present the legal

effects of the

UNCLOS with regard to t he EU, on the basis of principle of institutional balance and

general effects under EU law, in the light of t he case-

law of the Court of Justice of the

European Union. As will be seen, generally, the principle of insti

tutional balance has been

against the maximum control demands of Member States and for the desire of the EU

institutions, which bear overriding supranational characteristics, to take the control in their

hands in relation to the UNCLOS matters. Besides, bo

th UNCLOS and international

customary law as long as composed by a provision of UNCLOS, pr ovided that they are

binding on the EU, can be a subject of infringement proceedings and principle of consistent

interpretation; however, contain partially certainty,

furthermore inconsistencies in relation

to directly effectiveness, legality review and EU’s non-contractual liability.

Keywords

European Union,

United Nations

Convention on Law of

the Sea,

Principle of

Institutional Balance,

General Effects under

European Union Law.

* Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Avru pa Birliği Hukuku ABD. (e-mail: igocmen@ankara.edu.tr)

https://orcid.org/0000-0002-6076-1368

** Arş. Gör., Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Avru pa Birliği Hukuku ABD. (e-mail: eoseker@ankara.edu.tr)

https://orcid.org/0000-0003-1584-1219

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 345-361 (2019)

İlke GÖÇMEN & Emriye Özlem ŞEKER 346

I. GİRİŞ

Avrupa Birliği (AB),1 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (BMDHS)2 1

Nisan 1998 tarihinde taraf olmuştur.3 BMDHS’nin kendine has kimi özellikleri, onu AB’nin

diğer uluslararası anlaşmalarından kısmen veya tamamen ayırarak ayrıca incelenmesini

gerektirmektedir. BMDHS, çok taraflı bir uluslararası anlaşmadır, maddi yönden denizlerin

anayasası olarak nitelendirilmektedir, ki bu yönden hükümlerinin çoğu uluslararası deniz teamül

hukukunu yansıtmaktadır ve kurumsal yönden Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi (UDHM)

dâhil, belirli bir kurumsallaşma getirmektedir. Dahası, BMDHS, AB açısından bir ölçüde

münhasır yetkisi, bir ölçüde de paylaşılan yetkisi içinde kalan konuları kapsayan, dolayısıyla

ancak üyesi devletler ile birlikte taraf olabildiği, bir karma anlaşma olmaktadır. İşte BMDHS;

çok taraflı olması, maddi içeriğinin önemi, kurumsallaşması ve karma anlaşma olması

nedenleriyle AB bakımından pek çok –kimi zaman karmaşık– hukuki etkiler meydana

getirebilmektedir. O halde BMDHS’nin AB’deki hukuki etkileri incelenmeyi hak etmektedir.

AB bakımından BMDHS’nin hukuki etkilerini inceleme gereği, yukarıdaki sebeplerin

yanı sıra, Türkiye’nin özel durumu nedeniyle de faydalı bulunmaktadır. Zira Türkiye (ABD,

İsrail ve Venezuela ile), BMDHS’ye karşı oy kullanan dört devletten biri olup Sözleşme’yi

imzalamamıştır. Bununla birlikte, Türkiye, AB ile katılım müzakereleri yürütmekte olup

BMDHS AB müktesebatının bir parçası olarak4 Türkiye’nin uyum yükümlülüğünün söz konusu

olduğu Sözleşmeler arasında bulunmaktadır.5 Dahası, Türkiye, AB’ye katılım gerçekleşmese de

AB’nin coğrafi açıdan komşusu olma sıfatıyla BMDHS ile karşı karşıya kalabilecektir. İşte bu

nedenlerle de BMDHS’nin AB’deki hukuki etkilerini belirlemenin Türkçe dilindeki literatüre

katkı sağlayacağı umulmaktadır.6

Bu çalışma, BMDHS’nin AB bakımından hukuki etkilerini ortaya koyma amacıyla üç

bölüme ayrılmıştır. Birinci bölümde, BMDHS’nin AB hukuk düzeninin nasıl ve ne ölçüde bir

parçası haline geldiği ve bu hukuk düzenindeki yeri konuları işlenecektir. İkinci bölümde,

BMDHS’nin AB bakımından hukuki etkileri, kurumsal denge ilkesi üstündeki hem iç ilişkideki

hem de dışa karşı etkileri özelinde ele alınacaktır. Üçüncü bölümde ise hem BMDHS hem de

BMDHS’nin kimi hükümlerinin bir parçasını oluşturduğu ölçüde uluslararası teamül hukuku,

genel olarak, AB hukukundaki etkileri yönüyle incelenecektir.

II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ VE AVRUPA

BİRLİĞİ

BMDHS’nin AB bakımından hukuki etkileri, öncelikle, AB BMDHS’ye taraf olduğundan

ve böylece BMDHS AB hukuk düzeninin bir parçası haline geldiğinden kaynaklanmaktadır.

A. Avrupa Birliği’nin Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne Taraf Oluşu

AB söz konusu olduğunda BMDHS –XI. Kısmın Uygulanmasına İlişkin Anlaşma ile

birlikte–, 7 Aralık 1984 yılında imzalanmış, 23 Mart 1998 tarihinde onaylanmış7 ve 1 Nisan

1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir.8

AB’nin BMDHS’ye katılımının temelleri BMDHS ve AB açısından olmak üzere ikiye

ayrılabilir. Bir taraftan BMDHS “uluslararası örgütler”in katılımına açık bir Sözleşme’dir.9

1 Kavram bütünlüğü sağlayabilmek adına bu çalışma boyunca “Avrupa (Ekonomik) Topluluğu / Topluluk” ifadesi

yerine “Avrupa Birliği / Birlik” ifadesi kullanılmıştır.

2 BMDHS’nin Türkçe metni için bkz. KURAN, Selami: Uluslararası Deniz Hukuku, 4th ed, Beta Yayıncılık,

İstanbul, 2014, s.344–473.

3 98/392 sayılı Karar [1998], OJ L 179/1; BMDHS md.308(2).

4 Bkz. 3 Ekim 2005 tarihli Müzakere Çerçeve Belgesi, para.10.

5 Türkiye’nin AB’ye katılımı özelinde BMDHS ile ilgili bir çalışma için bkz. GÜNDÜZLER, Ulaş: “United Nations

Convention on Law of Sea As a Mixed Treaty of EU: A Headache for Turkey?”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi,

12(2), 2013, s.61–80.

6 Bu yönden KURAN, Türkiye BMDHS’yi imzalamamışsa, dolayısıyla BMDHS Türkiye açısından bağlayıcılık

taşımasa bile, “ulusal çıkarlarımız açısından sözleşmenin iyi bir şekilde değerlendirilmesinin … zaruri olduğu

düşüncesinde” olduğunu ifade etmiştir. KURAN, dn. 2, s.9. BMDHS’nin AB’deki hukuki etkilerini belirlemenin bu

tür bir değerlendirmeye de katkı sunacağı umulmaktadır.

7 98/392 sayılı Karar [1998], OJ L 179/1.

8 Bkz. BMDHS md.308(2).

9 BMDHS md.305(1/f), 306, 307 ve IX numaralı Ek.