Law sociology basic approaches

• Author: Yrd. Doç.Dr. Ethem ÇALIK
• Pages: 62-81

Yrd.Doç.Dr.Ethem ÇALIK

62 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012

LAW SOCIOLOGY BASIC APPROACHES

Abstract

The first movement that showed up with regard to the origin of law

is the natural jurist approach. This movement which was represented by

the Sophists in the 5th century B.C argued that slavery was contrary to

inherent equality of human beings. The Stoics in the Hellenistic period

claimed that living in coherence with the laws of nature was a necessity of

reason. Cicero in Rome maintained that the natural law was nothing more

than reason harmonious with the nature. The natural jurist approach was

represented by Thomas Hobbes and by John Locke in modern times. Both

thinkers took advantage of natural law in legitimation of political regimes.

The developments that occurred in 19th century led to positivism in law.

While analytical positivism accepts as legitimate the law legislated by

authorized agencies, sociological positivism seeks the origin of law in

social structure. On the normative positivism, that a certain juristic norm

rooted in a specific rule decrees and prohibits a specific behavior in a

specific way is sufficient for its being accepted as legitimate.

Keywords: law, movement, jurist, equality, nature, reason,

legitimation.

Tabiî Hukuk Yaklaşımı

1.1 Antikçağ’da Tabiî Hukuk Yaklaşımı

Tabiî hukuk yaklaşımı, insanın doğuştan gelen bir takım tabiî

haklarının olduğuna inanılmasıdır. Bu anlamda alınınca da tabiî hukukun

felsefî ve teorik temelleri Antik Çağ’a kadar geri gider.

M.Ö.5. yüzyılın ortalarında Sofistler, doğadan olan ile insanlar

tarafından konulan kurallar arasında bir ayırım yaparlar ve ikincileri

reddederler. Sofistler’den Antiphon, tabiî hukuk ile pozitif (insanın

koyduğu) hukuk arasındaki zıtlığa dikkat çekerek, ‘yanlış sanılara(doxa)

dayanan ‘konulmuş’ (pozitif) yasaların güçsüz olduğunu söyler ve

buradan insanların doğuştan eşit oldukları sonucunu çıkarır’. Ona göre

yalnız Yunanlılar kendi aralarında değil, Yunanlılar ile Barbarlar da

Hukuk Sosyolojisindeki Temel Yaklaşımlar

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:3 Sayı:2 Yıl 2012 63

eşittir1. Bu anlayışın bir sonucu olarak, toplumdaki imtiyazlara ve dolayısı

ile de köleliğe karşı çıkarlar.

Tabiî hukuk ve onun da temeli olan tabiî hak meselesi Antik

Çağ’dan beri neredeyse her türlü sosyal ve siyasî felsefeye temel

yapılmıştır. Yani toplumdaki eşitsizlik ve imtiyazlar da tabiî hukuk

temelinde izah edilebilmiştir. Meselâ Antik Yunan filozoflarından Platon

ve Aristo, köleliği meşrulaştırırken, onun bu ‘tabiî’liğine dikkat

çekmişlerdir. Bunlardan Platon, toplumu 1) Filozoflar, 2) Askerler, 3)

Tüccarlar, zanaatkârlar, çiftçiler, köleler şeklinde sınıflara ayırdıktan

sonra, üçüncü sınıfın insan vücudunun aşağı kısımlarına atılan şehvetli

ruha karşılık olduğunu ve ona yakışan şeyin de, kendisi için düşünen ve

harbeden yüksek sınıfa itaat etmek olduğunu söyler2. Aristo da bu konuda

hocasını takip eder ve ‘kölelerin yapacağı işi görecek makineler icat

edilmedikçe, köleliğin bir doğal kurum olarak kalacağını söyler3. Hatta

Aristo’ya göre bu aşağı dereceden işleri görmeye yaradılış olarak mahkûm

olan yalnızca bireyler değil, belki kavimler de vardır. Yunanlılar ile

Barbarları (Yunanlı olmayanları) karşılatırınca, bu yargının verilmesi

gerekir4.

Helenistik dönem filozoflarından Stoalılar da (M.Ö.3. yüzyıl)

‘doğaya aykırı olan’ ile ‘doğal olan’ arasında ayrım yapmışlar ve doğaya

aykırı olanın insanda içgüdülerin ağır basıp üstünlük kazanması, doğal

olanın ise, herkeste bulunan, herkeste bir olan aklın egemen, üstün olması

olduğunu söylerler. Onlara göre doğal olan akla uygun olandır. Bu ikisi

aynı şeydir5.

Stoalılar’ın tabii hukuk anlayışına olan hizmetleri, esas olarak

tabiata uygun yaşamayı tavsiye etmeleri, bunun da akla uygun ve aklın

egemen olduğu bir yaşama biçimi olduğu yolundaki anlayışlarının daha

sonraki tabiî hukukçu düşünürlere ilham kaynağı olmasıdır. Bu

1 Zikreden: Gökberk, Macit (1980); Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, s: 46

2 Weber, Alfred (1998); Felsefe Tarihi, Çev: H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınları, s: 6

3Vorlander, Karl (2004); Felsefe Tarihi, Cilt I-II, Çev: Mehmet İzzet-Orhan Saadedd in,

İstanbul: İz Yayıncılık, s: 159

4 Aynı eser, s: 159

5 Gökberk, Macit; a.g.e, s: 106