Judicial control

• Author: Ars. Gör. Fulya KORKMAZ
• Pages: 521-542

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:1 Yıl 2015 521

ADLİ KONTROL

Arş. Gör. Fulya KORKMAZ

ÖZET

Adli kontrol, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde de

belirtildiği gibi, tutuklamaya alternatif bir tedbir olarak düzenlenmiştir.

6352 Sayılı Yasa ile 2012’de yapılan değişiklik öncesi adli kontrole karar

verebilmek için yürütülen soruşturmada suçun üst sınırının üç yıl olması

gerekiyordu. Bu şartın kaldırılması olumlu bir gelişme olmakla beraber,

kurumun düzenlenişine baktığımızda tutuklamaya alternatif olmaktan

ziyade tutuklamayı tamamlayan, onun devamı niteliğinde olan, hatta bazı

yükümlülükler açısından tutuklamadan dahi daha ağır sonuçlara neden

olabilen bir tedbir olduğunu görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler: Koruma Tedbirleri, Adli Kontrol, Tutuklama,

Adli Kontrol Yükümlülükleri, Adli Kontrol Kararı, Güvence

JUDICIAL CONTROL

ABSTRACT

Pursuant to article 109 of the Law of Criminal Procedure, judicial

control is regulated as an alternative measure to arrestment. Prior to the

amendment made on 2012 with the Law No. 6352, in order to rule judicial

control, the offense must have been limited to an upper limit of three

years. Although revocation of said condition is welcomed positively,

when we look at the regulation of judicial control, we see that it is a

measure which completes arrestment rather than being an alternative to

 Ufuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı

Araştırma Görevlisi

Arş. Gör. Fulya KORKMAZ

522 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı Cilt:1 Yıl 2015

arrestment and also it brings heavier outcomes compare to arrestment in

terms of certain liabilities.

Keywords: Protection Measures, Judicial Control, Arrestment,

Judicial Control Liabilities, Judicial Control Decision, Assurance

GİRİŞ

Adli kontrol tedbiri, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

ile birlikte Türk Hukukunda yerini almıştır. CMK’nın 109 ve 115.

maddeleri arasında düzenlenen bu koruma tedbiri, tutuklamaya alternatif

olmak üzere getirilmiş ve düzenlemede özellikle Fransız Ceza

Muhakemesi Kanunu’ndaki (FCMK) hükümler dikkate alınmıştır

1

.

1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun (CMUK) 117.

maddesinde tutuklama kararının infazından kefaletle vazgeçilmesi

düzenlenmişti. Buna göre 104. maddenin 2. bendinde yer alan durumlar

dışında bir nedenle tutuklama kararı verilirse, infazdan vazgeçilebilmesi

mümkündü.

2

Bunun dışında Pasaport Kanunu’nun 22. maddesinde, Çıkar

Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanunu’nun 9. maddesinde, Mülga

1

CMK’nın 109. maddesinin gerekçesinde adli kontrolün ortaya çıkış nedeni şu sözlerle

ifade edilmiştir:

“Yalnız başına tutuklama, hakimi, şüpheli veya sanık hakkında ya da bütünüyle

hürriyetinden yoksunluğa ya da tam serbest bırakmaya mecbur kılan bir tedbirdir; adı

geçenler ya bir yerde kapatılacaktır veya tam serbest bırakılacaklardır. Tasarı bu

maddesi ile bu iki durum arasında a dli kontrol kurumunu getirmiş bulunmaktadır. Söz

konusu kurum tesis edilirken Alman, İtalyan ve özellikle Fransız hukuku gö z önünde

bulundurulmuştur. Kurum ilgiliyi özgürlüğünden yoksun kılmamakla birlikte gözlemeyi

ve denetlemeyi olanaklı kılan tedbirlere tabi kılmaktadır; böylece kişinin kaçması riski

azaltılırken hürriyetten tümü ile yoksun kılmanın zararları da ortadan kaldırılmış

olmaktadır. Bu yeni kurumun hem özgürlükçü ve hem de kamu düzenini koruyucu

nitelikte olduğu söylenebilir. Bu kurumdan sonra tu tukluluğun uygulanması istisna hale

gelmektedir. Kurum şüpheliyi hürriyetinden yoksun hale getirmemekle birlikte, aynı

sonuçların elde edilebileceği hallerde adli kontrole hükmetmek gerekecektir (…)”

Konuya ilişkin olarak bkz. ŞAHİN, Cumhur, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi,

Seçkin Yayıncılık, Ankara, Aralık 2005, s.313-314.

2

CMUK’un ilgili maddesine göre; “delillerin yok edilmesi, değiştirilmesi, gizlenmesi,

şeriklerin uydurma beyana veya tanıkların yalan tanıklığa veya tanıklıktan kaçmaya sevk

edildiğini, bilirkişilerin etki altına alınmasına çalışıldığını gösteren hal ve davranışların

bulunması” durumunda tutuklama nedeni vardır.