Invitation to Clarify and Justifiability of Administrative Acts Pursuant Clarfication

• Author: Hasan Hüseyin BAYRAKLI ? Mehmet HATIPOGLU
• Pages: 561-592

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018 561

İZAHA DAVET VE İZAH ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEMLERİN

DAVAYA KONU OLMASI

INVITATION TO CLARIFY AND JUSTIFIABILITY OF

ADMINISTRATIVE ACTS PURSUANT CLARFICATION

DOI: 10.21492/inuhfd.464083

Hasan Hüseyin BAYRAKLI

Mehmet HATİPOĞLU

Özet

Vergi hukukunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların nedenleri mükellefler ya da vergi

idaresi o labilir. Uyuşmazlık kimden kaynaklanırsa kaynaklansın çözümün idari aşamada

halledilmiş olması iki tarafın da menfaatine hizmet eder. Zira alacağına kısa sürede

ulaşmak isteyen idareyle dostane çözüme yargısal aşamadaki belirsizlikten daha sıcak

bakan mükellef için idari çözüm yolları önem arz etmektedir. Uyuşmazlıkların azaltılması,

idarenin zamanını daha etkin ve verimli alanlara a yırabilmesi, demokrasi açısınd an

mükelleflerin çözüm sürecine katılımlarının artırılması ve vergiye gönüllü uyuma katkı

sağlaması amaçlarını ihtiva eden izaha davet kurumu da bu yollardan bir tanesidir.

Çalışmamızda taraflar arasında idari bir çözüm bulunmasına hi zmet eden bu

müessesenin özellikleri üzerinde durulacaktır. İzaha davet, daha vergi incelemesi

başlamamış, ihbarda bulunulmamış veya takdir komisyonuna sevk olunmamış; ancak

yetkili merciler tarafından vergi zıyaına delalet eden hususların tespiti halinde

mükelleflerin durumlarını izah etmesi için çağrılmasını ifade eder. Bu çağrı sonrası yapılan

izahın idarece reddi, idari işlem niteliğinde olduğundan vergi davasına konu

olabilmektedir. Nitel bir çalışma olarak, henüz yargıya intikal etmiş kararlara da

rastlanmadığı için yargılamaya ışık tutucu olması düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: İzaha davet, izahın reddi, idari işlem, vergi davası

Abstract

Causes of disputes in taxation law may be either taxpayers or tax office. Both sides

wish to have the solution at administrative stage no matter who is the reason of conflict.

Because, administrative solutions are significant for both tax Office which is in pursue of

collecting debt and for taxpayer who is willing to have friendly solution instead of judicial

uncertainty. Invitation to vıew institution whose ai m is to decrease conflicts, allow

administration use the time more efficiently and productively, increase the rate of

taxpayers’ participation in solution process in terms of democracy and taxation in

voluntary tax compliance is one of these ways.

In the p aper, the features of this institution which serves to find an administrative

resolution among the parties are going to be emphasized. Invitation to view means that

 Prof. Dr., Afyon Kocatepe Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Dalı,

(E-Mail bayrakli@aku.edu.tr). (ORCID: 0000-0002-3491-0585)

 Dr. Öğr. Üyesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, İdare Hukuku Anabilim

Dalı, (E-Mail mhatipoglu@aku.edu.tr), (ORCID: 0000-0002-5570-8554)

Makale Gönderilme Tarihi: 26.09.2018 Submitted: 26.09.2018

Makale Kabul Tarihi: 18.12.2018 Accepted: 18.21.2018

Hasan Hüseyin Bayraklı – Mehmet HATİPOĞLU

562 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:2 Year:2018

taxpayers are invited to explain the situations in which examination of tax has not started,

the dispatch process has not been done to the discretion commission, denounce has not

been made but they were found as tax loss doubt. The ad ministrative rejection of the view

made after this invitation may be subject to tax case as it is an administrative procedure.

As a qualitative research, it is hoped to be enlightening paper for t rial since there have not

been decisions submitted to the court.

Keywords: Invitation to clarify, the rejection of the clarification, administrative

act, tax case

GİRİŞ

Türk vergi sisteminin özelliklerinden biri beyan esasına

dayanmasıdır. Beyan esasının güçlenmesi ya da başka bir ifadeyle doğru

sonuçlar verebilmesini sağlayan müesseselerden biriyse doğal olarak vergi

denetimleridir. Vergi denetimi, devlet açısından zaman alan ve maliyetli

bir işlem, mükellef açısında da korkuya, endişeye ve devlete karşı

husumetlerin ortaya çıkmasına neden olan bir işlemdir. İstenen verginin

doğru olarak alınabilmesi için bazı müesseselere ihtiyaç duyulmuştur. Bu

ihtiyacı karşılayacak müesseselerden biri de 15.7.2016’da 6728 Sayılı

Kanun’un 22. maddesiyle Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) md. 370’te

yeniden düzenleme yapılarak yürürlüğe giren ‘izaha davet’ müessesesidir.

Vergi hukukunun önemli konularından biri, mükelleflerle vergi

idaresi arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar ve bunların idari ve yargısal

yönden çözümüdür. Uyuşmazlıkların ortaya çıkma sebepleri

mükelleflerden de vergi idarelerinden de kaynaklanabilir. Gereksiz

inceleme veya takdir işlemlerinin önlenmesi ve mükelleflerin haksız,

yorucu ve gereksiz işlemlere muhatap olmasının önüne geçilmesi

maksadına hizmet eden ve vergi uyumuna da olumlu katkılar sunan

1

bir

müessese olarak izaha davet, 6728 sayılı Kanunla VUK md.370’e

eklenmiştir

2

. İzaha davet müessesesi, mükellefe içinde bulunduğu durumu

idareye açıklayabilme hakkı tanıyan bir fırsat olarak, vergi ziyaına yönelik

cezalarda vergi incelemesine henüz geçilmeden ve takdir komisyonuna

sevk edilmeden mükellefe, yapmış olduğu fiilleri ve mevcut durumunu

izah etme hakkı tanıdığı bir kurumdur.

Vergi hukukunda mükelleflerin görev ve sorumluluklarını tam

olarak yerine getirmeleri amacıyla ve vergi mevzuatının tanıdığı yetkiler

1

DOĞRUSÖZ, Bumin: “İzaha davet”, Dünya gazetesi, 23.08.2016,

https://www.dunya.com/kose-yazisi/izaha-davet/29101, (Erişim Tarihi (E.T.):

06.05.2018).

2

BAŞARAN YAVAŞLAR, Funda: “İzaha Davet (–Saptanabilenler, Soru lar, Sorunlar–)”,

Vergi Dünyası Dergisi, 37(433), 2017, www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/7214, (E.T.:

05.05.2018)

İzaha Davet ve İzah Üzerine Yapılacak İşlemlerin Davaya Konu Olması

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İnÜHFD Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018 563

çerçevesinde vergi idaresi, kamu kurum ve kuruluşlarından, mükellefler

veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer kişilerden çok çeşitli bilgiler

elde etmekte

3

, yine bu amaç doğrultusunda mükellefler nezdinde

tahkikatlar ve idari denetimler yapmaktadır. Getirilen bu düzenlemeyle

idare ve mükellefler arasındaki hukuksal uyuşmazlıkların en aza

indirilmesi, idarenin zamanını daha etkin ve verimli kullanarak hizmet

kalitesini artırması, demokratik devlet ilkesi açısından olayların gerçek

içeriğinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması

ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun da artırılması amaçlanmaktadır

4

.

İzaha davet, mükellef nezdinde yapılacak vergi incelemesi ve ceza

kesme işlemlerinden kurtaran ve mükellefin vergiye gönüllü uyumunu

temin eden bir müessese olarak görev ifa eder

5

. İzaha davet, vergi

örgütünün mükellefi daha kolay izlediği araçlar kullanılmak suretiyle

yanlış yapılmasının önüne geçen ve ödenmesi gereken verginin daha

kolay alınmasını sağlayan, tedbir niteliği ön plana çıkan bir araçtır. Vergi

Denetim Kurulu Başkanlığında (VDKB) ve VDKB’ye bağlı Grup

Başkanlığı (GB) bünyesinde oluşturulan izah değerlendirme

komisyonlarının çağrısı, VUK md.370’teki koşulları sağlayan her

mükellef için olmayıp, idarece uygun görülen mükelleflere yapılmaktadır.

Kanun da “izaha davet edebilir” diyerek cevaz vermektedir. Bununla

beraber, hakkında çağrı yapılan mükellefe pişmanlık yolu yine aynı kanun

maddesiyle kapatılmıştır. İdarenin aynı konumda bulunan mükelleflerden

kime çağrı yapacağını neye göre seçtiği konusu her ne kadar tartışmalı

görünse de, seçmediklerine yönelik pişmanlık yolunu kullanmayı açık

tutması nedeniyle mükellef haklarının ihlal edildiğini iddia etmek güçtür.

Çalışmamızın konusu itibariyle ele alınması gereken diğer bir konu

da izaha davet sonucu ortaya çıkacak ve idareden sadır olacak olumsuz bir

yanıtın idare hukuku açısından ne tür bir işlem olduğu ve bu işlemin idari

davaya konu olup olmamasıdır. İzaha davet kurumuyla vergi ziyaının

önüne geçilmesi hedeflenmekte ve mükelleflere cezai yaptırım

3

“Hakkında bilgi toplanan mükellefle ilgili belirsiz durumların varlığının ortaya çıkması,

idarenin mükelleften doğrudan bir bilgi talebi istemesini gerekli kılabilir. Böylelikle

izaha davet kavramı ortaya çıkmaktadır.”, Ayrıntılı bilgi için b kz., BOZDOĞAN,

Doğan-ÇATALOLUK, Cu ma, “Vergi Usul Kanununda Yer Alan İzaha Davet

Kurumunun Değerlendirilmesi ve Öneriler” (Öneriler), Journal o f International

Management, Educational and Economics Perspectives 6 (1) (2018), s. 43

4

İzaha davet ile ilgili kanun hükmünün nasıl uygulanacağına ilişkin Maliye Bakanlığı

(Gelir İdaresi Başkanlığı)’nca 482 SN VUK GT, 25.07.2017 tarihli ve 30134 sayılı

Resmî Gazete’de yayımlanarak, 1.9.2017’de yürürlüğe girmiştir.

5

YAŞAR, Mehmet: “Vergi Hukukunda Yeni Bir Müessese Olarak İzaha Davet”, Vergi

Dünyası Dergisi, 36(429), 2017, s.56.