Influence of penal courts' decisions on civil courts' decisions (Art. 74 of the Turkish Code of Obligations)

• Author: Kadir Berk KAPANCI
• Pages: 511-552

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 511

CEZA MAHKEMESİ KARARLARININ

HUKUK MAHKEMESİ KARARLARINA ETKİSİ

(TBK m. 74)

Kadir Berk KAPANCI



ÖZET

Ceza mahkemeleri ile h ukuk mahkemelerinin kararlarının konuları birbirlerinden

farklıdır. Öyle ki, ceza mahkemeleri suç olarak sınıflandırılan ve ceza yaptırımıyla

karşılaşan fiillerle ilgilenirken, hukuk mahkemeleri -görev alanlarına giren diğer

uyuşmazlıkların yanında- tazminat sorumluluğuna yol açan haksız fiillerle meşgul

olmaktadır. Böyle olunca da kural olarak hukuk hâkiminin ceza hâkiminin kararları

karşısında bağımsız olduğu ve serbestçe hareket ederek kendi kararını verebileceği kabul

edilmektedir. Bununla beraber bu prensibin bazı istisnaları da bulunmaktadır. Diğer bir

deyişle bağı msızlığa dair herhalde mutlak katı bir uygulama bulunmamaktadır. Bu

bağlamda çalışmanın a macı, hukuk hâkiminin ceza hukuku kural ve kararlarını ne ölçüde

dikkate almak durumunda olduğunu tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler: Ceza mahkemesi, hukuk mahkemesi, haksız fiil, tazminat,

suç, ceza.

Influence of penal courts’ decisions on civil courts’ decisions

(Art. 74 of the Turkish Code of Obligations)

ABSTRACT

The decisions of civil and penal courts highly differ in terms of content. As a

matter of fact, while penal courts deal with crimes and their punishments; civil courts deal

with torts which may give rise to the remedy of damages, besides other private law

conflicts. As a main principle, civil court judges can independently decide on matters of

tort, without any influence of penal courts’ decisions on the matters of crime which may be

directly connected therewith. However th ere are also exceptions to this main principle. To

put it differently, there is no strict application o f independence in the said practices. This

article’s aim, is to find out at what extent civil court judges can decide independently from

the decisions granted by penal court judges and at what extent they sho uld take these into

account and act accordingly.

Keywords: Penal courts, civil courts, tort, damages, crime, criminal sanction.

Giriş

Ceza mahkemeleri ile hukuk mahkemelerinin kararlarının konuları

birbirlerinden farklıdır. Öyle ki, ceza mahkemeleri suç olarak

sınıflandırılan ve ceza yaptırımıyla karşılaşan fiillerle ilgilenirken, hukuk

Yrd. Doç. Dr. MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk Anabilim Dalı,

berk.kapanci@mef.edu.tr.

DOI: 10.21492/inuhfd.239938

Kadir Berk KAPANCI

512 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

mahkemeleri -görev alanlarına giren diğer uyuşmazlıkların yanında-

tazminat sorumluluğuna yol açan haksız fiillerle meşgul olmaktadır.

Böyle olunca da kural olarak hukuk hâkiminin ceza hâkiminin kararları

karşısında bağımsız olduğu ve serbestçe hareket ederek kendi kararını

verebileceği kabul edilmektedir. Bununla beraber bu prensibin bazı

istisnaları da bulunmaktadır.

İşbu çalışmamız, özel olarak TBK m. 74’te yer alan ceza hukuku ile

medeni hukuk arasındaki ilişki kapsamında ceza mahkemesi kararlarının

hukuk mahkemesi kararlarına etkisini ele almayı hedeflemektedir. Bu

bağlamda çalışmamızda öncelikle genel olarak suç ve haksız fiil

kavramları karşılaştırılacak (I), sonrasında ise ceza mahkemesi

kararlarının kesin hüküm etkisi (II) ve kesin delil etkisine (III)

değinilecek, son olarak da bazı özel haller bakımından hukuk hâkiminin

bağımsızlığı prensibi (IV) inceleme konusu yapılacaktır.

I. Suç ve Haksız Fiil Kavramlarının Karşılaştırılması

1. Genel Olarak

Hukuk düzeni, bazı fiilleri tasvip etmez. Bu fiiller hukuka aykırı

fiiller olarak adlandırılırlar

1

. Hukuka aykırı fiillerin gerek özel hukuk

gerekse ceza hukuku bakımından birtakım sonuçları vardır

2

.

Ceza hukuku bakımından tasvip edilmeyen fiiller suç olarak

adlandırılmakta ve ceza yaptırımına tabi tutulmaktadır. Suç genel teorisi,

suçun hukuki bir kavram olarak diğer hukuka aykırı fiillerden nasıl

ayrıldığını, suçun unsurlarını ve suçun cezalandırılabilmesi için gerekli

1

Kılıçoğlu, Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Türk Bo rçlar Kanunu’na Göre)

Genişletilmiş 18. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014, s. 282, 465.

2

Kocayusufpaşaoğlu, Necip, “L’effet de la chose jug ée au pénal sur le sort de l’action

civile en réparation en droit turc”, Türkisch-schweizerische Juristenwoche 1980 in

Zürich und Bern, Die Verantwortlichkeit im Recht, Band 2, Schulthess Polygraphischer

Verlag, Zürich, 1981, s. 562; Von Tuhr, Andreas (çev. Edege, Cevat), Borçlar

Hukukunun Umumi Kısmı, Cilt 1-2, Yargıtay Yayınları, N. 15, 1983, s. 385; Tekinay,

Selahattin Sulhi/ Akman, Sermet/ Burcuoğlu, Haluk/ Altop, Atilla, Tekinay Borçlar

Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993, s. 711; Engel, Pierre, Traité des obligations en

droit suisse, Staempfli Edition s SA, Berne, 1997, s. 572; Bağatur, Ege, “Medeni Hukuk

ile Ceza Hukuku Arasındaki İlişki, BK’nun 53. Maddesinin İncelenmesi”, Ankara Barosu

Dergisi, Yıl 1965, Sayı 5, s. 578-583, s. 578; Doğanay, İsmail, “Hukuk Hâkimi, Ceza

Mahkemesinin Hangi Nevi Kararı İle Bağlıdır?”, Yargıtay Dergisi, Sayı 2, s.21-31, s.

22.

Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesi Kararlarına Etkisi (TBK m. 74)

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 513

şartları tespit eder

3

. Buna göre suçun dört unsuru bulunmaktadır. Bunlar,

kanunîlik unsuru, maddî unsur, hukuka aykırılık unsuru ve manevî

unsurdur.

Özel hukuk bakımından ise haksız fiil unsurlarını taşıyan hukuka

aykırı fiiller tazminat yaptırımına tabi tutulmaktadır

4

. Özel bir sorumluluk

hükmü ile

5

düzenlenmemiş bütün hallerde, bir kimse için haksız fiil

sorumluluğunun söz konusu olması, TBK m. 49/I’deki şartların

gerçekleşmesine bağlıdır

6

,

7

. TBK m. 49/I bir kimsenin haksız fiilden

sorumlu tutulabilmesi için dört unsur öngörmüştür. Bunlar, hukuka aykırı

fiil, kusur, zarar ve uygun illiyet bağı unsurlarıdır.

Unsurları bakımından olduğu gibi, suç ve haksız fiilin yaptırımları

arasında da fark bulunmaktadır. Haksız fiil işleyen kişi tazminat

yaptırımına tabi tutulmaktadır. Tazminat zarara uğrayan kişinin zararının

3

Yenerer Çakmut, Özle m, “§21 Türk Borçlar Kanunu m. 72 ve m. 74 Bakımından Ceza

Hukukunda Ceza Sorumluluğunun Esası ve Dava Zamanaşımı Kavramlarına Kısa Bir

Bakış”, İstanbul Barosu, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları Cilt II, Prof.

Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borç İlişkinlerin in Üçüncü Kişilere Etkisi, Borçların

ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi – Zamanaşımı, 28-29 Nisan 2012, İstanbul Barosu

Yayınları, İstanbul, 2014, s. 28-37, s. 32; Artuk, Mehmet Emin/ Gökçen, Ahmet/

Yenidünya, Ahmet Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi, Ankara,

2009, s. 221; Özbek, Veli Özer/ Kanbur, Nihat/ Bacaksız, Pınar/ Doğan, Koray/ Tepe,

İlker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, Ankara, 2010, s. 183;

Demirbaş, s. 189; Centel, Nur/ Zafer, Hamide/ Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna

Giriş, Yenil enmiş ve Gözden Geçirilmiş 8. Bası, Beta Yayınları, 2014, s. 197; Koca,

Mahmut/ Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve

Güncellenmiş 7. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2 014,s. 74; Arslan, Tazminat

Taleplerine Etki I, s. 162.

4

Tandoğan, Haluk, Türk Mesuliyet Hukuku, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1961, s. 347;

Scyboz, Georges, “Deux Rapports de l’action en dommages-intérêts ou en réparation du

tort moral avec l’action pénale: les art 53 et 60 al. 2 CO”, Türkisch-schweizerische

Juristenwoche 1980 in Zürich und Bern, Die Verantwortlichkeit im Recht, Band 2,

Schulthess Polygraphischer Verlag, Zürich, 1981, s. 622.

5

Özel hallere örnek olarak kusursuz sorumluluk halleri gösterilebilir (Bu konuda ayrıntılı

bilgi için bkz. Tekinay/ Akman/ Burcuoğlu/ Altop, s. 497 vd.; Oğuzman, Kemal/ Öz,

Turgut,Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. II, Gözden Geçirilip Güncelleştirilmiş 11.

Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 20 14,s. 135 vd.; Eren, Fikret, 6098 Sayılı Türk Borçlar

Kanunu’na Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Yetkin

Yayınları, İstanbul, 2015.,s. 614 vd.).

6

Ayrıca TBK m. 49/II’de ahlaka aykırı fillerden dolayı sorumluluk düzenlenmiştir. Ancak

haksız fiilin bu türü inceleme konumuzun kapsamı dışında kaldığından ele

alınmayacaktır.

7

Arslan, Tazminat Taleplerine Etki I, s. 160.