Independent Audit in Capital Companies Within the Context of the Turkish Commercial Code

• Author: Mehmet AKSOY ? Emine Ebru AKSOY
• Pages: 21-52

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:2 Yıl 201721

TİCARET KANUNU KAPSAMINDA

SERMAYE ŞİRKETLERİNDE BAĞIMSIZ DENETİM

INDEPENDENT AUDIT IN CAPITAL COMPANIES

WITHIN THE CONTEXT OF THE TURKISH COMMERCIAL CODE

Mehmet Ali AKSOY

Emine Ebru AKSOY

Özet

6102 sayılı TTK ile sermaye şirketleri için uzmanlığa dayalı o lmayan iç

denetleme sistemi terk edilmiş, bunun yerine bağımsız dış denetim kabul edilmiştir.

Böylece şirketlerin d enetimi muhasebe denetimine dönüşmüştür. İlgili çalışmada sermaye

şirketlerinin denetimi, denetleyecek kuruluş ve den etime tabi şirketler açısından

incelenmiştir. Sermaye şirketleri bağımsız denetime tabi olanlar ve denetçi denetimine tabi

olanlar şeklinde tasnif edilmektedir. Bu kapsamda bağımsız denetçi ancak, bağımsız

denetçiler ya da bağımsız denetim kuruluşları olabilir. Bağımsız denetime tabi şirketlerden

bir kısmı için Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) uygulanması zorunlu tutulmuşken bir

kısmı için TMS uygulanması şirketin ihtiyarına bırakılmıştır. TMS uygulama zorunluluğu

bulunmayan şir ketler, isterse TMS uygulayabilecek, isterse tek düzen muhasebe sistemi

uygulamaya devam edebilecektir. Denetçi, denetimin sonucunu görüş yazısında açıklar.

Görüş yazıları olumlu, sınırlandırılmış olumlu, görüş vermekten k açınma şeklinde olabilir

veya olumsuz görüş verilebilir. Denetimden doğan sorumluluğa ilişkin h ükümler 660

Sayılı KHK’de ve denetim yönetmeliğinde yer al maktadır. Ayrıca denetçilerin sır

saklamadan doğan sorumluluğu TTK’de özel olarak düzenlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: sermaye şirketlerinin denetimi, bağımsız denetim, d enetçi,

denetim kuruluşu, TMS uygulama zorunluluğu,

Abstract

With the Turkish Commercial Code No. 6102 (6102 TCC), internal auditing

system, which is not based on expertise, has been abolished and the external auditing

system has been adopted for capital companies. Thus, audit of a company has turned into

accounting control. In this study, the auditing of the capital companies was ex amined

within the scop e of the auditing organisations and the companies subject to the audit.

Capital companies are classified as those subject to independent audit and those subject to

auditor audit. In this context, the independent auditor may only be an independent auditor

or an independent auditing company. The implementation of TMS (Turkish Accounting

Standards) is compulsory for some of the companies, which are subject to independent

auditing, whereas it has been left at the discretion o f the company for the others.

İlgili çalışma 12 Ekim 2017 tarihinde, 1 4. Uluslararası Muhasebe Konferansı, Tiran’da

sunulan aynı konulu sunumun geliştirilerek genişletilmiş halidir.

Gazi Üniversitesi TKYO Ticaret Hukuku Bilim Dalı öğretim Görevlisi Dr.

aliaksoy@gazi.edu.tr (Sorumlu Yazar)

 Gazi Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi, Doç. Dr. eeakin@gazi.edu.tr

DOI: 10.21492/inuhfd.333812

Mehmet Ali AKSOY - Emine Ebru AKSOY

22 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:2 Year:2017

Companies that do not have an obligation to implement the TMS will be able to apply

TMS or continue to implement a uniform accounting system. The auditor explains the

result of the audit in the opinion letter. Opinion letters can be positive, limited positive and

refraining from giving an opinion or negative opinion. Provisions related to the liability

arising from the audit are includ ed in the Decree Law numbered 660 and in the audit

regulation. In addition, the responsibility of the auditors arising from the confidentiality

obligation has been particularly regulated in the TCC.

Keywords: audit of the capital companies, in dependent audit, auditor, auditing

company, obligation to implement the TMS.

1. GİRİŞ

6102 sayılı TTK ile uzmanlığa dayalı olmayan iç denetleme sistemi

terk edilmiş, bunun yerine sermaye şirketlerinin bağımsız dış denetim

kabul edilmiştir

1

. Bağımsız denetim sisteminde anonim şirketlerin finansal

tablolarını denetimden geçirmesi zorunlu olmakla birlikte denetim, şirket

içerisinden oluşturulan bir organ tarafından

2

değil bağımsız denetim

vasıtasıyla yerine getirilir. Ayrıca bu sistemde denetçiler muhasebe

kayıtlarına iç denetçilere göre daha fazla bağlıdır. Örneğin yönetim

kurulunun faaliyet raporu denetim kapsamında olmakla birlikte; denetim,

raporda yer alan finansal bilgilerle sınırlıdır. İç denetçiler ise daha çok

danışmanlık yapmaktadır

3

ve yetkileri finansal tabloların denetimi ile

sınırlı da değildir. Genellikle faaliyet denetimi ve uygunluk denetimi

şeklinde gerçekleştirilir

4

.

1.1. Denetçinin Organ Niteliği

6102 Sayılı TTK’nin gerekçesinde denetçinin organ niteliği taşıyıp

taşımadığı konusunda tereddüt bulunduğu belirtilmektedir

5

. Ancak

denetçi, şirket yönetimini değil; şirketin hesaplarının denetimini

yapmaktadır

6

. Denetçinin bildirmesi ile riskin erken saptanması

komitesinin kurulmasında (TTK m 378) olduğu gibi şirketin işleyişine

1

KENDİGELEN, Abuzer, Yeni Türk Ticaret Kanunu, Değişiklikler Yenilikler ve İlk

Tespitler, 2. Basım, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2012, s 287.

2

TEKİNALP, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, 3. Bası, İstanbul, Vedat, 2013,

s. 418; ÖZKORKUT, Korkut, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından Anonim

Şirketlerde Bağımsız Denetim, 2. Tıpkı Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma

Enstitüsü, Ankara 2013.s. 36. (Daha sonraki atıflar, ÖZKORKUT, Bağımsız Denetim).

3

ULUSOY, Yasin: Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Bağımsız Dış Denetim, Seçkin,

Ankara 2007, s. 104.

4

ÇELİK, Aytekin: Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Sorumluluğu, Seçkin, Ankara 2005,

s. 36.

5

TTK m 399/1 Gerekçesi, TTK m 437/2 Gerekçesi.

6

KIRCA, İsmail / ŞEHRİALİ, Feyzan Hayal / MANAVGAT, Çağlar: Şirketler Hukuku,

C. I, BTHAE, Ankara 2016, s. 393.

Ticaret Kanunu Kapsamında Sermaye Şirketlerinde Bağımsız Denetimi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İnÜHFD Cilt:8 Sayı:2 Yıl 2017 23

yönelik müdahaleleri söz konusu olmakla birlikte, denetçilerin tipik bir

idari görevi bulunmamaktadır

7

. Bu nedenle doktrinde genel kanaat

denetçilerin organ niteliği taşımadığı yönündedir

8

. Denetçinin şirketin

kurumsal yapısının bir parçası olmaması

9

, tarafsız ve bağımsız olma

yükümlülüğü ve şirketle çıkar ilişkisinin bulunmaması

10

organsal

yetkilerinin kaldırılması yanında denetçinin bulunmamasının şirketin feshi

nedeni olarak görülmemesi de denetimin bir organ niteliği bulunmadığını

göstermektedir

11

. Denetçinin zorunlu organ olarak düzenlenmemesi

ihtiyari bir organ veya komite şeklinde iç denetim sistemi oluşturulmasına

engel değildir

12

.

1.2. Bağımsız Denetim Sözleşmesi

Bağımsız denetim faaliyeti, bağımsız denetim şirketi ile denetlenen

şirket arasında yapılan, sözleşme kapsamında yürütülür. Buna rağmen

alacaklılar ve ortaklar da bilgi kullanıcısı konumlarından dolayı raporun

muhatabı olarak kabul edilmiş ve denetçiye organ niteliği verilmemesine

rağmen söz konusu kişiler özel bir sorumluluk rejimi ile korunmuştur

13

.

Bu şekilde, özel hukuk ilişkisine dayanan ilişkide tarafların sözleşme

özgürlüğü geniş ölüde sınırlandırılmıştır.

2. DENETİM FAALİYETİ

Bağımsız denetim şirketi tarafından gerçekleştirilen denetim

faaliyeti, denetimin konusu ve defter tutma sitemi açısından

değerlendirilmelidir.

7

KIRCA/ ŞEHRİALİ/ MANAVGAT, s. 393.

8

6102 Sayılı TTK Genel Gerekçesi nr 129; KÖKSAL, Aytaç: Bağımsız Denetim

Sözleşmesi, 1. Bası, Beta, İstanbul 2009 (KÖKSAL, Bağımsız Denetim); KÖKSAL,

Aytaç: Türk Ticaret Kanunu Tasarısının 397 ila 406. Maddeleri Arasında d üzenlenen

Denetçinin Anonim Ortaklığın Organı Olup Olmadığı Sorunu, Prof Dr. Fırat Öztan’a

Armağan C I, ARKAN, Sabih (Edit) Turhan, Ankara 2010.

9

KIRCA/ ŞEHRİALİ/ MANAVGAT, s.391; KÖKSAL, (Fırat Öztan’a Armağan) s. 1396.

10

KIRCA/ ŞEHRİALİ/ MANAVGAT, s.391, 393.

11

PULAŞLI, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, 2. Bası, Adalet, Ankara 2015, s. 1194.

12

ARI, Zekeriya: Şirketler Hukuku, KARAHAN, Sami (Edit.): Konya, Mimoza, 2013, s.

480; BİLGİLİ Fatih/ DEMİRKAPI, Ertan: Şirketler Hukuku: 6335 ve Sayılı Kanunla

Değişik 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'na Göre, 9. Bası, Dora, Bursa 2013, s. 414.

13

ÇELİK s. 61,62; KIRCA/ ŞEHRİALİ/ MANAVGAT, organ sıfatı verilme mesi

nedeniyle denetçilerin, özel sorumluluk rejimine' tabi tutulmaması, sorumluluklarının

denetim sözleşmesi kapsamında d eğerlendirilmesi gerektiği görüşündedir. Bkz. KIRCA/

ŞEHRİALİ/ MANAVGAT, s. 394.