IN IURE AND EXTRA LEGEM GENEALOGY OF ADULTERY

• Author: Rabia SAGLAM
• Pages: 287-302

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 11(1): 287-302 (2020)

Zinanın Hukuk-İçi ve Hukuk-Dışı Soykütüğü

287

ZİNANIN HUKUK-İÇİ VE HUKUK-DIŞI SOYKÜTÜĞÜ

IN IURE AND EXTRA LEGEM GENEALOGY OF ADULTERY

Rabia SAĞLAM*

Makale Bilgi

Gönderilme: 06/05/2020

Kabul: 03/06/2020

Özet

“Gayrı meşru cinsel ilişki” anlamına gelen zina, ataerkil sembolik düzende düzenleyici bir

normdur. Makalede ataerkil s embolik düzen kavramını Butler’ın düşüncelerine atıfla

tartışacağım. Butler, ensest yasasına dayanan Lévi-S trauss’un ve Lacan’ın yapısalcı

söyleminin toplumsal/sembolik normların evrensel ve ideal biçimi olarak formüle

edildiğini belirtir. Bu evrensel yapıdaki ortak nokta, eşit ve özerk kadın özneye yer

olmamasıdır. Diğer ifadeyle, kadın özne ataerkil se mbolik düzende ikincil konumdadır.

Ataerkil sembolik düzen normlarının ve zinanın toplumsal/sembolik anlamının hukuki

norm ve yorumları şiddet edimleriyle içerden ve dışarıdan etkilediğini açıklayacağım.

Cover’ın “hukuki şiddet”, Fricker’ın “epistemik adaletsizlik” kavramlarını analiz ederek,

common-law’da zina tarihine kısaca değinerek zinaya ilişkin hukuki norm ve yorumları

eleştirel bir şekilde ele alacağım. Zina normu Türkiye’de özel boşanma nedeni olarak

Medeni Kanunda düzenlenmiştir. Dolayısıyla hukuki şiddetin Türkiye’deki zina

yargısıyla nasıl etkileşim içinde olduğunu ayrıntılı bir şekilde tartışmak gerekir. Türkiye

Aile Mahkemelerinin ve Yargıtayın zinaya ilişkin kararlarını inceleyerek, kusur-temelli

boşanma sürecinde yargısal kararların nasıl yorumlandığını ve kadın öznelere hu kuki

şiddetin nasıl icra edildiğini göstermeye çalışacağım. Yargıtayın yerleşik içtihadına göre,

boşanma davalarında tazminatın ve evlilikle ilgili kazanım miktarının belirlenmesi

açısından kadın eşin zinası kocanın aile-içi şiddetinden daha ağır kusur kabul

edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zina,

Ataerki,

Hukuki Şiddet,

Zina Yargısı,

Türkiye Aile

Mahkemeleri,

Yargıtay.

Article Info

Received: 06/05/2020

Accepted: 03/06/2020

Abstract

Adultery, which means “illegitimate sexual intercourse”, is a regulative gender norm in

the patriarchal symbolic order. In this article, I will discuss the concept of patriarchal

symbolic order through a reference to Butler’s thesis. Butler argues that Lévi-Strauss’ and

Lacan’s structuralist discourse, bases on the incest law, are formulated as a universal and

ideal form of social/symbolic norms. The common point of this universal structure is that

there is no room for an equal and autonomous female subject. In other words, the female

subject has a subsidiary position in the patriarchal symbolic order. I will explain that the

patriarchal symbolic order norms and the social/symbolic meaning of adultery internally

and externally affect the legal norms and interpretations through acts of violence. I will

critically debate on legal norms and interpretations of adultery by analyzing Co ver's

concepts of “legal violence” and Fricker’s “epistemic injustice” by briefly mentioning the

history of adultery in common-law. In Turkey, adultery is regulated as a specific reason

for divorce in the Civil Code. Thus, it is necessary to argue on the ways of interaction

between the legal violence and the jurisprudence on adultery in Turkey. I will try to put

forward the ways of interpretation of judicial decisions in the fault-based divorce pro cess

and subjection of women to legal violence by examining Turkish Family Court’s and

Supreme Court’s precedents on adultery. While determining the amount of the

compensation and the share of intra-marital acquisitio ns in divorce cases, the Supreme

Court firmly considers adultery of the wife as a gross fault, even more than domestic

violence of the husband.

Keywords

Adultery,

Patriarchy,

Legal Violence,

Jurisdiction

of Adultery,

Turkish Family Courts,

Supreme Court.

“Bu günahın çok geniş bir ailesi var, aynı zamanda güçlü müttefikleri ve ilişkileri var; hem bunu

kökünden kesip atmak da imkânsız aziz peder” (Shakespeare, Kısasa Kısas, s.70).

Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır

* Dr. Öğr. Üyesi, Kocaeli Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi ABD. Zina ile ilgili mahkeme kararlarını

tarayarak işimi kolaylaştıran yüksek lisans öğrencim Ayşe Nur Kaya’ya teşekkür ederim.

Inonu University Law Review – InULR 11(1): 287-302 (2020)

Rabia SAĞLAM

288

I. GİRİŞ

Bu makale, zinanın

1

hukuk-içi ve hukuk-dışı soykütüğünü irdeleyerek kadının hukuk

önünde özerk bir özne statüsünde tanınmadığını göstermeyi amaçlamaktadır. Makalenin iddiası,

ataerkil sembolik düzen normlarının (hukuk-dışı soykütük), zinaya ilişkin yasalara ve yorumlara

(hukuk-içi soykütük) yansıyarak hukuki şiddeti kurumsallaştırdığıdır. Makalede, hukuk-dışı

soykütüğü açıklamak için -yapısalcı antropoloji ve dilbiliminin ensest yasağını temel alan

anlatısı-, Judith Butler’ın post-yapısalcı argümanlarına başvurulacaktır. Kadının, toplumsal

cinsiyet düzenlemelerinde ve Lévi-Strauss’un “kültürel” (babasoyuna dayanan akrabalık

ilişkileri), Lacan’ın “sembolik” (fallusmerkezli eril özneyi merkeze alan) örgütlenme modelinde

“tabi” ya da “ikincil” konumlandırılışını ‘ataerkil sembolik düzen’ kavramıyla açıklıyorum.

Makalenin iddiasının izinin sürülebilmesi açısından ataerkil sembolik düzen kavramını biraz daha

açalım.

Ataerki, antropolojik ve sosyolojik açıdan, babasoyluluk, kadının koca evine gelin gitmesi,

mirasın erkek üzerinden intikali, erkek otoritesi gibi toplumsal kurumlar ve adetlerle ilgili bir

kavramdır.

2

Buna göre ataerkil sembolik düzeni, kültürel farklılıklara rağmen eskil ve modern

toplumlarda, iktidar, dil, ahlaki ve bilimsel otorite, iş bölümü, siyasal egemenlik ve mülk

üzerindeki sahiplik, kontrol ve denetimin toplumsal cinsiyet normlarına ya da ritüellerine göre

kurulması, yorumlanması, kurumsallaşması şeklinde tanımlıyorum. Kate Millett Cinsel Politika

kitabında, Weber’in ataerki kavramından yola çıkarak, kadının erkek karşısındaki eşitsiz

toplumsal rolünü ataerkil ilişkiler üzerinden açıklar. Millett’e göre ataerkil düzen, erkeğin egemen

olduğu ailede başlayıp toplumsal düzene yayılan, erkek iktidarının aile-merkezli kuramıdır.

3

Ataerkil ilişkiler kadın üzerindeki tahakkümün farklı toplumlarda çeşitli biçimlerde sürmesinin

nedenidir.

4

Ataerkil düzen, eril tahakkümü toplumsal alanda olağanlaştırırken sembolik anlamıyla

da normalleştirir. Bourdieu’nun deyişiyle, “toplumsal düzen, amacı, üzerine temellendiği eril

tahakkümü tasdik etmek olan devasa bir sembolik makine gibi işler.”

5

Toplumsal düzende eril tahakkümün sembolik işleyişi, kadının özerk özneliğini tanımayan

çeşitli toplumsal cinsiyet normlarının dolaşıma sokulmasına bağlıdır. Butler’ın “toplumsal

cinsiyetin edimsel yorumu”, ataerkil sembolik düzende kadının özerk özneliğinin tesis edilmesi

açısından yol gösterici bir argümandır. Butler’a göre, kadının kurucu ve üretici bir özne olmasının

imkânı, tam da kadınlığı inşa eden toplumsal/sembolik düzenin kendisinde bulunabilir.

6

Butler,

toplumsal cinsiyetin edimsel yorumunun –kadının kurucu ve üretici bir özne olmasının- anlamını

ve yöntemini açıklar: “Gösterenin tarihselliğinin yeniden işlenmesi.”

7

O halde kadın gösterenini

zina yasaları ve yorumları ile ilişkilendirmek, farklı toplumsal/hukuki normları ‘aynılık’

sahasında toplayarak yeniden işlemek anlamına gelir. Böylelikle makalenin eleştirel duruşu da

ayırt edilebilir: Kadının özerk özneliğine, hukuk normunda ve yorumunda yer açmak. Kadın

göstereninin tarihsel sürekliliğini göstermek için farklı toplumsal cinsiyet normlarından –

toplumsal/hukuki normlar- örnekler verelim.

Antik Yunanda, nüfus kontrolü, mirasın bölünmesini engelleme ya da geçim sıkıntısı gibi

gerekçelerle ailelerin yeni doğmuş çocuklarını öldürmeleri ya da terk etmeleri yaygın bir

‘toplumsal norm’dur. Ailelerin, öldürmeyi ya da terk etmeyi uygun gördükleri çocuklar ise kız

1

Zina, Arapça zyn kökünden türetilmiş “gayrı meşru cinsel ilişki” anlamına gelir. İbranice, Aramice/Süryanice

dillerinde aynı anlamda kullanılan kavramın soykütüğü, tek/çok tanrılı dinlerin ve dillerin boy gösterdiği belirli bir

coğrafyaya aittir. İbranice zana; zina etmek, Aramice/Süryanice; zanita fahişe anlamına gelir.

https://www.etimolojiturkce.com/kelime/zina (Erişim: 20.04.2020).

2

EMBER, Carol R./EMBER, Melvin: Encyclopedia of Sex and Gender, Springer, 2014, s.xxix.

3

Ataerki kavramının ve feminist kuramların kısa bir özeti için; GÜNEŞ, Fatime: “Feminist Kuramda Ataerki

Tartışmaları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27/2, 2017. Ataerki kavramını

Weber, geleneksel egemenlik biçimini tanımlamak için kullanır. Weber’e göre ataerkil otorite belirli bir tarihsel

döneme özgü, akrabalık il işkilerine dayalı ekon omik bir örgütlenmedir. YAMAN, Melda: “Ataerki: Bir Kavramın

Yeniden İnşası, ‘Eski’ Ataerki’den Ataerkil Kapitalizme”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 2012, s.15.

4

MACKINNON, Catharine A.: “Foreword”, içinde Sexual Politics, Kate Millett, Colombia University Press, New

York, 2016, s.xi.

5

BOURDİEU, Pierre: Eril Tahakküm, çev. Bediz Yılmaz, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2018, s.22.

6

BUTLER, Judith: “Toplumsal Cinsiyet Düzenlemeleri”, çev. Begüm Kovulmaz, Cogito, (Feminizm), Sayı: 58, Bahar

2009, s.73 vd.; BUTLER, Judith: “Olumsal Temeller: Feminizm ve Postmodernizm Soru su”, içinde Çatışan

Feminizmler, Felsefi Fikir Alışverişi, çev. Feride Evren Sezer, Metis Yayınları, İstanbul, 2008, ss.44-67.

7

BUTLER, Judith: “Dikkatli Bir Okuma İçin”, içinde Çatışan Feminizmler, Felsefi Fikir Alışverişi, çev. Feride Evren

Sezer, Metis Yayınları, İstanbul, 2008, s.148.