Functions of local governments and industrial parks example

• Author: Serife YILDIZ AKGÜL
• Pages: 639-675

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 639

YEREL YÖNETİMLERİN GÖREV ALANI VE

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ ÖRNEĞİ

Şerife YILDIZ AKGÜL

ÖZET

Planlı sanayileşmeyi sağlamak için oluşturulan organize sanayi bölgelerine 4 562

sayılı Kanun ile özel hukuk tüzel kişiliği tanınmıştır. Tanınan istisna ve muafiyetlerle

teşvik edilen organize sanayi bölgelerine aynı zamanda önemli kamusal yetkiler de

tanınmıştır. Önemli bir kısmı yerel yönetimlere ait olan yetkilerin bazıları aynı zamanda

kolluk faaliyeti çerçevesinde kullanılan yetkilerdendir. Özel h ukuk tüzel kişisi olarak

nitelenen organize sanayi bölgelerine tanınan yetkilerin hukuka uygun olup olmadığının

tartışılmasında referans alınabilecek başlıca iki temel ilkenin varlığından söz edilebilir. Bu

ilkeler: Yerel yönetimlerin özerkl iği ilkesi ile kolluk yetkilerinin devredilmezliği ilkesidir.

Bu çalışmada yerel yönetimlerin özerkliği ilkesinin bir görünümü olan yerel yönetimlerin

görev alanları karşısında organize sanayi bölgelerinin statüsü ve yetkileri ele alınmıştır.

Anahtar Sözcükler Organize sanayi bölgeleri, Yerel yönetimlerin görev alanı,

Yerel yönetimlerin özerkliği ilkesi, Yerindenlik ilkesi, Yerel yönetimlerin işlevsel

özerkliği

FUNCTIONS OF LOCAL GOVERNMENTS AND INDUSTRIAL

PARKS EXAMPLE

ABSTRACT

Industrial parks, established for planned industrialization, are granted as legal

entity of private law with act no 4562. Important public powers are provided for industrial

parks that are promoted by exemptions and exceptions. A significiant portion of these

powers belong to local government and some of them are executed within the scope of the

police activity. There are two main principles to refer when discussing whether those

powers provided for industrial parks, which are defined as private legal entities, are lawful

or not. These principles are: P rinciple of local self-government and principle of non-

delegability o f the police activity. In this paper, the status and powers of the ind ustrial

Bu makale TÜBİTAK tarafından verilen doktora sonrası yurt dışı araştırma bursu

kapsamında 01.03.2014-28.02.2015 tarihleri arasında Bordeaux Üniversitesinde

gerçekleştirilen çalışma kapsamında hazırlanmıştır.

 Yrd. Doç. Dr. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı

öğretim üyesi

DOI: 10.21492/inuhfd.239948

Şerife YILDIZ AKGÜL

640 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

parks against funtions of local governments, which is a reflection of principle of

autonomy, are discussed.

Keywords Industrial parks, Functions of local governments, Principle of local self-

government autonomy, Principle of subsidiarity, Functional autonomy of local

governments

I. GİRİŞ

Organize sanayi bölgelerinin (OSB) Türkiye’deki ilk örneği 1961

yılında kurulan Bursa Organize Sanayi Bölgesi olarak gösterilmektedir

1

.

Uzun yıllar kanuni dayanağı olmaksızın varlık gösteren OSB’ler daha

sonra çıkarılan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Fonlar Yönetmeliği

2

çerçevesinde faaliyet göstermişlerdir. Yönetmelik sadece OSB’lerle

Sanayi Bakanlığı arasındaki kredi ilişkisini düzenlediğinden ve tüzel

kişiliği olmamasından kaynaklı olarak mülk edinemeyen, kamulaştırma

yapamayan, sözleşmeye taraf olamayan bu nedenle kuruluşlarını

yavaşlatan bu olumsuzlukların önüne geçmek ve tanınan istisna ve

muafiyetlerle teşvik etmek amacıyla

3

4562 sayılı Organize Sanayi

Bölgeleri Kanunu

4

çıkarılmıştır. 4562 sayılı Kanun ile OSB, planlı

sanayileşmeyi ve sanayileşmenin beraberinde getirdiği sorunları önlemek

için oluşturulan bölgeler olarak öngörülmüş ve bu bölgelere de özel hukuk

kişiliği tanınmak suretiyle statüleri belirlenmiştir.

Kanun koyucu tarafından özel hukuk kişiliği olarak düzenlenmekle

birlikte önemli kamusal yetkilerle donatılan OSB’ler bir dizi hukuki

sorunu da gündeme getirmiştir. OSB'lere tanınan yetkilerin hukuka

uygunluğu tartışmasında başlıca iki konunun referans alınması

gerekmektedir. Bunlardan ilki OSB’lere tanınan yetkilerin önemli bir

kısmı hâlihazırda yerel yönetimlere ait yetkiler olduğundan konunun yerel

yönetimlerin özerkliği ilkesi açısından tartışılması gerekmektedir. Yerel

yönetimlerin özerkliği ilkesinin değişik boyutları vardır. Karar organları

seçimlerle belirlenen yerel yönetimlere mahalli müşterek nitelikteki

ihtiyaçları karşılamak üzere yeterli mali kaynağın sağlanması

gerekmektedir. OSB’lere tanınan yetkiler yerel yönetimlerin özerkliği

ilkesinin unsurlarından mali özerklik ve işlevsel özerkliği

1

http://www.osbuk.org.tr/index.php?page=content/ayrinti&id=1

2

R.G., 31.01.1982, Sayı: 17591.

3

http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem21/yil01/ss367m.htm

4

R.G., 15.04.2000, Sayı: 24021.

Yerel Yönetimlerin Görev Alanı ve Organize Sanayi Bölgeleri Örneği

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 641

ilgilendirmektedir. Bu çalışmada OSB’ler işlevsel özerklik olarak da

adlandırılan yerel yönetimlerin görev alanları çerçevesinde ele alınmış

mali özerkliğe ise tanınan yetkilerin bu ilkeyi ihlal etmesi halinde yer

verilmiştir. Bir diğer konu bu yetkilerin bir kısmı aynı zamanda kolluk

faaliyetlerinin yerine getirilmesine ilişkin yetkiler olduğundan konunun

kolluk yetkilerinin devredilmezliği ilkesi açısından da tartışılması

gerekmektedir. Ancak çalışmanın sınırlanması açısından OSB’lerin

yetkileri yerel yönetimlerin özerkliğinin bir boyutu olan görev alanları

açısından ele alınmış kolluk faaliyetlerinin devredilmezliği ilkesinden

kaynaklı sorunlara yetkiler özelinde kısaca değinilmiştir.

Çalışmada üniter bir devlet yapısında yerel yönetimlerin özerkliği

ilkesi görev alanı bağlamında ele alındığından devlet yapısının benzerliği

ve idari rejimin kaynak ülkesi olması gözönünde bulundurularak Fransız

Hukuku referans alınarak konu tartışılmıştır. Yerel yönetimlerin görev

alanları ele alınmadan önce OSB’lerin hukuki niteği ve kendilerine

tanınan yetkiler ortaya konulacaktır. Daha sonra yerel yönetimlerin

özerkliği ilkesi çerçevesinde yerel yönetimlerin görev alanlarının nasıl

düzenlendiği ele alınarak OSB’lere tanınan yetkilerin hukuka uygunluğu

tartışılacaktır.

II. OSB’LERE İLİŞKİN HUKUKİ ÇERÇEVE

A. OSB’lerin Hukuki Statüsü

Kamusal yetkilerle donatılmış OSB’lerin bu yetkilerinin hukuka

uygunluğu tartışmasında ve uygulanacak hukuk kuralı ile uyuşmazlıkların

çözümünde görevli yargı düzeninin belirlenmesinde tüzel kişiliğin

niteliğinin ortaya konması gerekir. Kanun koyucu OSB’leri açık bir

şekilde özel hukuk tüzel kişileri olarak nitelemiştir.

OSB’lerin hukuki statüsü 4562 sayılı Kanun’un “Nitelikleri”

başlıklı 5. maddesinde; “OSB, müteşebbis heyetin başvurusu üzerine

Bakanlıkça verilen kamu yararı kararı ve sınırları belirlenmiş yetki

çerçevesinde kamulaştırma işlemleri yaptırabilen bir özel hukuk tüzel

kişiliği(dir)” olarak tanımlanmıştır. Söz konusu hüküm 2012 yılında

kamulaştırma yetkisi çerçevesinde değişikliğe

5

uğrayarak OSB’lere

5

04.07.2012 tarih ve 6353 sayılı Kanun’un 20. maddesi ile 4562 sayılı Kanun’un 5.

maddesi; “OSB, müteşebbis heyetin başvurusu üzerine Bakanlıkça verilen kamu yararı

kararı ve sınırları belirlenmiş yetki çerçevesinde kamulaştırma işlemleri yapabilen veya

yaptırabilen bir özel hukuk tüzel kişiliğidir” şekilinde değiştirilmek suretiyle OSB’lere

kamulaştırma yetkisi tanınmıştır.