Extraordinary African Chambers and The Case of Habre

• Author: Güçlü AKYÜREK
• Pages: 415-440

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018 415

OLAĞANÜSTÜ AFRİKA DAİRELERİ VE HABRE DAVASI

EXTRAORDINARY AFRICAN CHAMBERS AND THE CASE OF

HABRE

DOI: 10.21492/inuhfd.447302

Güçlü AKYÜREK*

Özet

Eski Çad devlet başkanı Hissein Habré’nin sığındığı Senegal’de yargılanması

büyük hukuksal tartışmalara neden olmuştur. Senegal iç hukukunun böyle bir yargılamaya

izin vermemesi üzerine, Senegal hükümeti Afrika Birliği ile işbirliği içerisinde eski devlet

başkanını yargılamak için Olağanüstü Afrika Dairelerini kurmuştur. Böylece he m

uluslararası hem bö lgesel hem de ulusal yönü olan özel bir mahkeme kurulmuştur.

Mahkemeyi kuran Statüde soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları ve işkence suçları

tanımlanmıştır. Çalışmada da tanımlar, Türk Hukukund aki ve uluslararası hukuktaki

tanımlarla karşılaştırılmıştır. Ayrıca Statüde ceza yargılamasına ilişkin de hü kümler

bulunmaktadır ve bunlar da incelenmiştir. Diğer yandan, Olağanüstü Afrika Daireleri,

yalnızca hukuksal tartışmalar açısından değil, uluslararasılaşmış/karma bir bölgesel ceza

mahkemesi olması n edeniyle de incelenmiştir. Çalışmada, hem Dairelerin oluşumu süreci

hem Habré davası hukuksal açıdan ele alınmıştır. Son olarak Senegal hükümeti ile Afrika

Birliği arasında imzalanan antlaş ma ile kabul edilen Statü ve daha sonra savunma

haklarının güçlendirilmesi için ek sözleşme ile kabu l edilen ek hükümler, anlama kolaylığı

için gayrı resmi olarak Türkçeye çevrilmiştir.

Anahtar sözcükler: Olağanüstü Afrika Daireleri, Habré davası, uluslararası

suçlar, uluslararasılaşmış mahkemeler

Abstract

Trial o f Hissen Habré, the former President of Chad, in Senegal where he took

refuge, created deep legal discussions. As the Senegalese domestic law did not allow such

a trial, the government of Senegal established the Extraordinary African Chambers in

collaboration with the African Union in ord er to judge the former President. Thus, an

international and regional and national tribunal has been constituted. The Statute

establishing this tribunal defines genocide, crimes against humanity, war crimes and

torture. In this study, these definitions are compared with Turkish Law and international

law. Moreover th e Statute has also articles concerning criminal procedural law which are

likewise analyzed. On the other hand, the Extraordinary African Chambers are analyzed

not only because of legal discussions but also because they are an example of

internationalized / mixed regional criminal tribunal. This study deals with process of

establishment of the Chambers and the Case of Habré from a legal point of view. Finally,

the Statute approved by an agreement between the government of Senegal and the African

* Doç. Dr., MEF Üniversitesi Hukuku Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku

Anabilim Dalı (E-Mail: akyurekg@mef.edu.tr), (Orcid: 0000-0002-5835-793X)

Makale Gönderilme Tarihi: 24.07.2018 Submitted: 24.07.2018

Makale Kabul Tarihi:28.11.2018 Accepted: 28.11.2018

Güçlü AKYÜREK

416 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:2 Year:2018

Union and additional articles approved by an add endum in order to strengthen defense

rights, are unofficially translated into Turkish to facilitate the understanding.

Keywords: Extraordinary African Chambers, the Case of Habré, international

crimes, internationalized tribunals

I. GİRİŞ

Uluslararası suçlar ceza hukukunun ve ceza yargılaması hukukunun

adeta yumuşak karnıdır. Söz konusu suçların gerek tanımlanması gerekse

faillerinin yargılanması çoğunlukla politik ama aynı zamanda hukuksal

nedenlerle çok çeşitli zorluklarla karşılaşmış, tartışma konusu oluşmuş,

gecikmiş hatta birçok örnekte gerçekleşememiştir.

Öğretide uluslararası suçlar, uluslararası hukuk suçları (gerçek

anlamda uluslararası suçlar) ve diğer uluslararası suçlar olarak ikiye

ayrılmaktadır

1

. Birinci gruptakiler doğrudan devletler hukukunu ihlal eder

ve tüm insanlığı ilgilendirir, hatta bu suçlarla korunan hukuksal yarar

bütün uluslararası toplumdur

2

. Bu suçlardan soykırım ve insanlığa karşı

suçlar 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer almaktadır (m.76 ve m.77).

Ayrıca savaş suçları ve saldırı suçu da bu gruptadır.

Diğer uluslararası suçlar ise yine uluslararası düzeyde yasaklanmış

ama cezalandırılmalarıyla ilgili düzenlemeler devletlere bırakılmış olan

suçlardır. Bunlara örnek de işkence, terörizm, göçmen kaçakçılığı,

uluslararası uyuşturucu ticareti… vb.

3

suçlardır.

Asıl sorun ise daha çok birinci gruptaki suçların yargılanması

aşamasında çıkmıştır. Gerek uluslararası gerekse ulusal düzeyde söz

konusu suçlar tanımlanmakla birlikte, faillerin yargılanması ve

yakalanması her zaman sorunlu olmuştur. Ceza Hukukundaki ülkesellik

ilkesi ve etkin yargılama gerekçesiyle ulusal mahkemelerin yetkili olması

gerektiğini savunan görüşe karşı ulusal makamların bu konuda ‘güvenilir’

olmadığı savunulmuş, 1990’lardaki ad hoc mahkemeler kuruluncaya

kadar özellikle savaş suçlularının yargılanması son derece istisnai

olmuştur

4

.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından kurulan Nürnberg ve Tokyo

Mahkemelerinden yaklaşık elli yıl sonra Eski Yugoslavya ve Ruanda

1

TEZCAN, Durmuş / ERDEM Mustafa Ruhan / ÖNOK R. Murat: Teorik ve Pratik Ceza

Özel Hukuku, 13. Baskı, Ankara, 2016, s.52.

2

TEZCAN / ERDEM / ÖNOK, s.52 ve 57; Hatta Uluslararası Adalet Divanı da verdiği bir

danışma görüşünde bunu özellikle vurgulamıştır bkz. B AYRAKTAR Köksal / EVİK

Vesile Sonay / KURT Gülşah, Özel Ceza Hukuku: Uluslararası Suçlar, Cilt I, İstanbul,

2016, s. 13; TÖNER Şen Semin, Uluslararası Hukukta Soykırım, Etnik Temizlik ve

Saldırı, İstanbul, 2000, s.47-48.

3

TEZCAN / ERDEM / ÖNOK, s.52 ve 53.

4

ÖNOK R. Murat: Tarihi Perspektifiyle Uluslararası Ceza Divanı, Ankara, 2003, s.8.