Evaluation of the regulations for judicial independence and impartiality in terms of turkish law and roman private trial system

• Author: Ahmet KARAKOCALI
• Pages: 370-400

Ahmet KARAKOCALI

370 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015

EVALUATION OF THE REGULATIONS FOR JUDICIAL

INDEPENDENCE AND IMPARTIALITY IN TERMS OF

TURKISH LAW AND ROMAN PRIVATE TRIAL SYSTEM

Abstract

If the law should not be applied as the rules introduced by

legislators and behavior contrary to the rules of law are not controlled in a

legal system which is based on justice, then the question whether the law

is fair comes to the mind. During the Roman Empire, it was assumed that

such control could be possible by means of procedural law rules and

judicial bodies as it is today, and at the present time judge who was called

as iudex by Romans is assigmed and authorized for the resolution of

disputes.

The aim of this study is to evaluate independence and impartiality

of the judiciary, as it means today, in terms of Roman justice and around

topics such as general features and changes of the private trial system

which applied from the founding of the Roman state, selection

appointment and qualifications of judges (iudex) in Rome. Thus Roman

law rules which are indirectly considered to be related to judges’ (iudex)

impartiality and judicial independence would be compared with the rules

of our legal system related to judicial independence and would be able to

draw some conclusions.

Keywords: Roman law, Turkish law, judiciary, the independence

of the judiciary, impartiality of the judge.

GİRİŞ

Türk hukukunda, Anayasa’nın 140. maddesinin başlığı “Hâkimlik

ve Savcılık Mesleği”dir. Aynı maddenin ikinci fıkrası “Hâkimler,

mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre görev ifa

ederler” şeklinde belirtmektedir. Hâkimin bağımsız olması, hiç bir organ,

makam, merci veya kişinin, yargı yetkisinin kullanılmasında hâkimlere

Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığına İlişkin Düzenlemelerin Türk Hukuku ve Roma Özel Yargılama

Sistemi Bakımından Değerlendirilmesi

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı 2 Yıl 2015 371

emir ve talimat verememesini, tavsiye ve telkinde bulunamamasını ifade

eder. Bu durum kuvvetler ayrılığı ilkesi kapsamında yargının, yasama ve

yürütmeden bağımsız olmasının bir sonucudur ve aynı zamanda hâkimin,

adâletin sağlanması görevini gereği gibi yapabilmesi için bu kural

getirilmiştir.

Yargının bağımsızlığı, sadece yargısal kararlar alırken hâkimlerin

baskı ve etki altında kalmamaları şeklinde dar bir alanda kabul

edilmemelidir. Yargısal olsun olmasın bir meslek olarak hâkimliğin gereği

gibi yapılmasını etkileyen her türlü konuda hâkimlerin etki ve baskı

altında olmaması şeklinde geniş bir alan içinde değerlendirmek gereklidir.

Diğer taraftan bağımsız olamayan yargının tarafsızlığından da söz

edilemez.

Roma hukukunda ise Roma hukukçularının, yargı bağımsızlığı ve

tarafsızlığı üzerine, varsa bile, teorik çalışmalarının günümüze kadar

ulaşmadığını belirtebiliriz. Temelde bireyi ve bireyin ihtiyaçlarını dikkate

alarak teorisinden ziyade uygulamasına odaklı bir biçimde hukuku ele

alan Roma hukukçularının, yargılamaya ilişkin getirilen kurallarla dolaylı

olarak günümüzdeki anlamı ile yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını

sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Roma yargılama hukukunda

karşımıza çıkan bu düzenlemelerin hukuk sistemimizdeki düzenlemelerle

birlikte değerlendirilmesi ile bazı sonuçlara varmak mümkün olacaktır.

Bu değerlendirmeyi günümüzden farklı özelliklere sahip olan ve

Roma yargılama hukukunda en uzun süre ile yer edinen özel yargılama

sistemi içerisindeki düzenlemeleri dikkate alarak yapmak, yargıya, yargı

bağımsızlığı ve tarafsızlığına farklı açılardan bakmayı sağlayacaktır.

I. “YARGININ BAĞIMSIZLIĞI VE HÂKİM

TARAFSIZLIĞI” - TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ

A- Genel Olarak Yargı Bağımsızlığı

Hâkimler, önlerine gelen uyuşmazlıkların çözümünde hukuk

düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde hukuka ve adâlete uygun şekilde karar