Eligibility to be elected as a member of parliament within the constitution of 1982 & its situation at the comparative law

• Author: Hüseyin SIK
• Pages: 352-400

Hüseyin ŞIK

352 İ Ü H F D C  S Y 

ELIGIBILITY TO BE ELECTED AS A MEMBER OF PARLIAMENT

WITHIN THE CONSTITUTION OF 1982

&

ITS SITUATION AT THE COMPARATIVE LAW

ABSTRACT

In democratic societies the public elect deputies to represent them.

These representatives carry out this duty and make decisions on behalf of

the public.This system, which is the main framework of the regime of

democracy, is subject to certain rules. Some rules have been regulated

giving the right to vote and be elected. The issue to represent is vital for

these societies and therefore is at the forefront.

The subject of this paper is the eligibility to be elected. This issue is dealt

with in the context of the main rule of article 76 of the 1982 Constitution

and other relevant rules (laws, statutes,regulations etc.). Eligibility

requirements and general definitions are outlined and the decisions of the

Supreme Electoral Council are given in relation to this issue.In addition,

the decisions of the Constitutional Court, the Supreme Court and the

Council of State are mentioned. Topics are dealt with, not only in terms

of domestic law but also in comparative law. Countries have been

carefully selected from various zones. However, taking into consideration

the culture of democracy in Europe, European examples are used more for

guidance than others. Problematic areas have been identified in relation to

the issue. With regard to these problems, the solution methods are

proposed.

Keywords : The Constitution of 1982, Electoral System, Turkish

Grand National Assembly, Member of Parliament,Turkish Citizenship,

Banned From Public Services

1982 Anayasası’nda Milletvekili Seçilme Yeterliliği ve Mukayeseli Hukuktaki Durum

İ Ü H F D C  S Y 2013 353

I. GİRİŞ

Bir toplumun kendisini temsil edecek, haklarında kararlar verecek

temsilcileri seçtiği seçim mekanizmasında; gerek seçmenler gerekse

seçilenler için birtakım yeterlilik ve şartlar aranmaktadır. İdeal

demokrasiye ulaşma çabasında önemli bir araç olan seçimde, bu şartlar ve

yeterlilikler insan onuruna en uygun hale doğru ilerleyiş içerisindedir.

Seçmenleri ikna çabası niteliğindeki seçimlerde, seçilenler için birtakım

niteliklerin aranması ülkemizde de uygulanan bir usuldür.

Bu çalışmada, seçilenler arasında yer alan milletvekilleri için ne tür

niteliklerin arandığı ayrıca mukayeseli hukuktaki genel durum

incelenecektir.

II. MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLME ŞARTLARINI

DÜZENLEYEN İÇ HUKUKTAKİ MEVZUAT

HÜKÜMLERİ

1982 Anayasası’nın 67’nci maddesinde bireyin seçilme hakkı

olduğu belirtilmiş, milletvekili seçilme hakkının bağlı bulunduğu şartlar

76’ncı maddede düzenlenmiştir.1

Anayasanın 76’ncı maddesi “Yirmibeş yaşını dolduran her Türk

milletvekili seçilebilir. En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar,

yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar, kamu hizmetinden

yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile

ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet,

hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas

gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat

karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu

gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar,

affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler. Hâkimler ve savcılar,

yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki

öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve

kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet

1 Özbudun, Ergun; Türk Anayasa Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2004, s.

269

Hüseyin ŞIK

354 İ Ü H F D C  S Y 

bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı

Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve

milletvekili seçilemezler” şeklindedir.

2839 s. Milletvekili Seçimi Kanunu’nun “Seçilme Yeterliliği”

başlıklı 10’uncu maddesi “Yirmibeş yaşını dolduran her Türk vatandaşı

milletvekili seçilebilir” şeklinde, “Milletvekili Seçilemeyecek Olanlar”

başlıklı 11’nci maddesi de “Aşağıda yazılı olanlar milletvekili

seçilemezler:

a) İlkokul mezunu olmayanlar,

b) Kısıtlılar,

c) Yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar,

d) Kamu hizmetinden yasaklılar,

e) Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis

veya süresi ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm

giymiş olanlar,

f) Affa uğramış olsalar bile;

1. Basit ve nitelikli zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık,

sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile

istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale

ve alım satımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma

suçlarından biriyle mahkûm olanlar,

2. Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının, birinci babında yazılı

suçlardan veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan

mahkûm olanlar ,

3. Terör eylemlerinden mahkûm olanlar,

4. Türk Ceza Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve

üçüncü fıkralarında yazılı eylemlerle aynı Kanunun 537 nci maddesinin

birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralarında yazılı eylemleri

siyasi ve ideolojik amaçlarla işlemekten mahkum olanlar” şeklinde olup,

Anayasanın 76’ncı maddesi ile uyumludur.